21. Yüzyılda Orta Doğu’da Yaşanan Gelişmelerin Türkiye-AB İlişkilerine Etkisi Üzerine Bir Bakış

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 3, 1141 - 1157, 08.07.2024

Kahraman Gürbüz

https://doi.org/10.33206/mjss.1409707

Öz

Türkiye ile Avrupa devletleri arasında Soğuk Savaş döneminde Kıbrıs konusu, Türk-Yunan ve Arap-İsrail anlaşmazlıkları ekseninde şekillenen ilişkiler, Soğuk Savaş sonrasında daha çok terör sorunu temelinde gelişme göstermiştir. Son dönemde ise ilişkiler daha çok Orta Doğu’da yaşanan Suriye İç Savaşı, terör ve istikrarsızlıktan kaynaklı göç sorunu, Libya İç Savaşı ve Doğu Akdeniz’deki enerji kaynaklarının kullanımı ile Rusya-Ukrayna arasındaki savaştan kaynaklanan enerji arz güvenliği sorunu ekseninde gelişme göstermektedir. Uluslararası sistemde etkin bir aktör olan Avrupa Birliği (AB), sahip olduğu petrol ve doğalgaz kaynaklarıyla küresel güçlerin hedefinde olan Orta Doğu bölgesinde bu etkinliğini silahlı müdahalelerden çok yumuşak güç unsurlarını kullanarak göstermeye çalışmaktadır. Türkiye açısından bakıldığında; AB tam üyelik müzakerelerine başlanması, uluslararası terörizmle mücadelenin dünya gündemine oturması ve Türkiye’nin terör örgütlerinin yoğunlukla faaliyet yürüttüğü Orta Doğu coğrafyasına yakınlığı, Türkiye’yi bölgesinde aktif rol oynamaya sevk etmiştir. Bu çalışmada, Türkiye-AB ilişkilerinin tarihi perspektifi kısaca anlatılmış, Türkiye’nin ve AB’nin Orta Doğu politikası hakkında bilgi verilmiş, ABD’nin Orta Doğu coğrafyasına yönelik politikalarının Türkiye-AB ilişkilerine etkisine dikkat çekilmiş, AB ülkelerinin Türkiye’ye karşı faaliyette bulunan başta PKK olmak üzere terör örgütlerine desteği ve terör sorunu ekseninde Türkiye-AB ilişkileri ele alınmış, çeşitli değerlendirmeler yapılmış ve önerilerde bulunulmaya çalışılmıştır. Çalışmanın amacı, Soğuk Savaş sonrası dönemde Orta Doğu coğrafyasında, başta Türkiye’ye komşu olan ülkelerde yaşanan gelişmelerin Türkiye’nin AB üyeliğine etkisini ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Orta Doğu, Terör, PKK, Avrupa Birliği

Etik Beyan

“21. Yüzyılda Orta Doğu’da Yaşanan Gelişmelerin Türkiye-AB İlişkilerine Etkisi Üzerine Bir Bakış” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Etik kurul izni gerektirmeyen bir çalışmadır.

A Perspective on the Impact of Developments in the Middle East on Turkiye-EU Relations in 21st Century

Öz

Relations between Turkiye and European states, which were shaped around the Cyprus issue, Turkish-Greek and Arab-Israeli Disputes during the Cold War, developed mostly based on terror problems after the Cold War. Recently, relations have been developing mostly on the axis of the Syrian Civil War in the Middle East, the migration problem caused by terrorism and instability, the Libyan Civil War and the use of energy resources in the Eastern Mediterranean, and the energy supply security problem arising from the war between Russia and Ukraine. The European Union (EU), an active actor in the international system, tries to demonstrate its effectiveness in the Middle East region, which is the target of global powers with its oil and natural gas resources, by using soft power elements rather than armed interventions. From Turkiye's perspective, the start of EU full membership negotiations, the rise of the fight against international terrorism on the world agenda, and Turkiye's proximity to the Middle East geography, where terrorist organizations operate intensively, have led Turkiye to play an active role in its region. In this study, the historical perspective of Turkey-EU relations was briefly explained, some information about Turkey's and the EU's Middle East policy was given, and attention was drawn to the impact of the US policies towards the Middle East geography on Turkey-EU relations and the EU countries activities against Turkey had been highlighted. Turkey-EU relations had been discussed in terms of European countries' support of terrorist organizations, especially the PKK, various evaluations had been made and suggestions had been tried to be made. The study aims to reveal the impact of the developments in the Middle East geography, especially in Turkey's neighboring countries, in the post-Cold War period on Turkey's EU membership.

Anahtar Kelimeler

Middle East, Terror, PKK, European Union

Kaynakça

• Avrupa Postası. (2018, Ocak 29). Ekim 10, 2023 tarihinde www.avrupa-postasi.com: https://www.avrupa- postasi.com/belcikada-afrin-ile-dayanisma-platformu-kuruldu adresinden alındı
• Aydoğan, M. (2002). Avrupa Birliği'nin Neresindeyiz? İstanbul: Kum Saati Yayınları.
• BAC (Devlet Arşivleri Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi). (1963, Eylül 12). Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasında bir ortaklık yaratan anlaşma.
• Bağcı, H. (2001). Türk Dış Politikasında 1950'li Yıllar. Ankara: ODTÜ Yayınları.
• Bal, P. G. (2016). The Effects Of The Refugee Crisis On The EU-Turkey Relations: The Readmission Agreement And Beyond. European Scientific Journal, 12(8), s. 14-35.
• Bölükbaşı, S. (1992). Türkiye ve Yakınındaki Ortadoğu. Ankara: Dış Politika Enstitüsü.
• Bölükbaşı, S. (2001). Türkiye ve İsrail: Mesafeli Yakınlıktan Stratejik Ortaklığa. Ş. H. Çalış, İ. D. Dağı, & R. Gözen (Dü) içinde, Türkiye'nin Dış Politika Gündemi: Kimlik, Demokrasi, Güvenlik (s. 243-270). Ankara: Liberte Yayınları.
• Casier, M., & Jongerden, J. (2012). Understanding today’s Kurdish Movement: Leftist Heritage, Martyrdom, Democracy and Gender. European Journal of Turkish Studies(14), s. 2-12.
• Corradetti, C. (2020). Reflecting on the EU: the Good and the Bad Times, and Those That Are Yet to Come. Jus Cogens, 2(1), s. 1-6.
• Cumhuriyet. (1963, Eylül 13). Ortak Pazara girdik. Dün Anlaşma imzalandı. Cumhuriyet, s. 1,5.
• Cumhuriyet. (2004, Mayıs 1). Rumlar imkansızı istiyor. Cumhuriyet, s. 1,11.
• Cumhuriyet. (2005, Ekim 3). Müzakereler başladı. Cumhuriyet, s. 1,9,11.
• Çakmak, H. (2009). Türkiye Avrupa Birliği İlişkileri. Türk Yurdu(257), s. 39-57.
• Çetin, S., Turan, E., Çetin, R. A., & Hamşioğlu, O. (2017). The Impact of the Syrian Refugee Crisis on Turkiye-EU Relations. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, 3(3), s. 13-19.
• Demir, T. (2023). Syrian Kurds, the Democratic Union Party (PYD) and the Strategic Framing of the Civil War: Selling the New Model of Governance. Maryland, USA: Lexington Books.
• Ercan, M. (2018). Avrupa Birliği ve Türkiye ile İlişkileri. İstanbul: Efe Akademi Yayınları.
• Frontex. (2014). Annual Risk Analysis 2014. Warsaw, Poland: Frontex.
• Gemici, E., & Ercan, M. (2023). Cumhuriyet'in 100. Yılında Batılılaşma Çerçevesinde Türkiye-AB İlişkilerine Eleştirel Yaklaşım: Canlanma mı? Geçmişin Tekrarı mı? Akademik Hassasiyetler, 10(Cumhuriyet Özel), s. 853- 889.
• Gözen, R. (1998). Türkiye'nin II.Körfez Savaşı Politikası: Aktif Politika ve Sonuçları. İ. Dağı (Dü.) içinde, Türk Dış Politikasında Gelenek ve Değişim (s. 179-216). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Gözen, R. (2002). Türkiye'nin Ortadoğu Politikası: Gelişimi ve Etkenleri. H. C. Güzel, K. Çiçek, & S. Koca (Dü) içinde, Türkler Ansiklopedisi (Cilt 17, s. 233-250). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Gözen, R. (2006). Türkiye-AB Yakınlaşması: 1999 AB Helsinki Zirvesinden 2003 Irak Savaşına Stratejik Algılamalarda Dönüşüm Süreci. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 3(10), s. 115-146.
• Gürbüz, K. (2023). Atatürk Döneminde Sadabat Paktı Çerçevesinde Türkiye'nin Orta Doğu Ülkeleri ile İlişkileri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), s. 330-349.
• Halliday, F. (2005). The Middle East in International Relations. New York: Cambridge University Press.
• Hughes, E. (2011). Turkey's Accession to the European Union: The Politics of Exclusion? London: Routledge.
• Hürriyet. (1995, Mart 6). Yüz Yıllık Rüya. Hürriyet, s. 1.
• İşleyen, B. (2023). Affective Politics of Migration Control in Turkey: a Postcolonial Approach. European Security, 32(3), s. 367-384.
• KCDK-E. (2014, Temmuz 6). KCDK-E Tüzük. Kasım 26, 2023 tarihinde http://web.archive.org/web/20160614173322/http:/www.kcde.eu/tuzuk adresinden alındı
• Koçer, G. (2006). Türk Dış Politikasında Din Unsuru. Akademik Orta Doğu, 1(1), s. 131-157.
• Kut, Ş. (2000). Türkiye'nin Soğuk Savaş Sonrası Dış Politikasının Anahatları. G. Özcan, & Ş. Kut (Dü) içinde, En Uzun Onyıl: Türkiye'nin Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Gündeminde Doksanlı Yıllar (s. 45-64). İstanbul: Boyut Yayınları.
• Kürkçüoğlu, Ö. (2010). Türkiye'nin Arap Ortadoğusuna Karşı Politikası (1945-1970). Ankara: Barış Platin.
• Lippert, B. (2021). Turkey as a Special and (Almost) Dead Case of EU Enlargement Policy. W. Reiners, & E. Turhan (Dü) içinde, EU-Turkey Relations: Theories, Institutions and Policies (s. 267-294). Cham/Switzerland: Palgrave Macmillan.
• Luif, P., Gündoğar, S. S., & Ak, C. Z. (2009). Avrupa Birliği Ortak Dış ve Güvenlik Politikası: Türkiye Nereye Ait? İstanbul: TESEV Yayınları.
• Makovsky, A. (1999). The New Activism in Turkish Foreign Policy. SAIS Review, 19(1), s. 92-113.
• Mansfield, P. (2012). Ortadoğu Tarihi. (Ü. H. Yolsal, Çev.) İstanbul: Say Yayınları.
• Marktler, T. (2006). The Power of the Copenhagen Criteria. Croatian Yearbook of European Law and Policy, 2, s. 343-364.
• Oğuzlu, T. (2010). Büyük Güçlerin Orta Doğu'ya İlişkin Politikaları ve Türkiye. Ortadoğu Analiz Dergisi, 2(14), s. 58-65.
• Oğuzlu, T. (2012). Türkiye ve Avrupa Birliği İlişkilerinde Arap Baharı'nın Etkisi. Ortadoğu Analiz, 4(48), s. 20-29.
• Öniş, Z. (2008). Turkiye-EU Relations: Beyond the Current Stalemate. Insight Turkey, 10(4), s. 35-50.
• Özcan, N. A. (1999). PKK (Kürdistan İşçi Partisi) Tarihi, İdeolojisi ve Yöntemi. Ankara: ASAM Yayınları.
• Pace, M. (2004). The Euro-Mediterranean Partnership and the Common Mediterranean Strategy? European Union Policy from a Discursive Perspective. Geopolitics, 9(2), s. 292-309.
• Sander, O. (2020). Türkiye'nin Dış Politikası. Ankara: İmge Kitabevi.
• Şahin, M. (2010). Türkiye'nin Orta Doğu Politikası: Süreklilik ve Değişim. Akademik Orta Doğu, 4(2), s. 9-21.
• TBMM Tutanakları. (2007, Ekim 24). 23. Dönem 11'inci Birleşim 1'inci Oturum. Ankara: TBMM.
• Tetik, Ü. (2019). Belçika. Avrupa'da PKK Yapılanması (s. 183-241). içinde İstanbul: SETA Yayınları.
• Tetik, Ü. (2020, Ocak 30). Ekim 13, 2023 tarihinde www.aa.com.tr: https://www.aa.com.tr/tr/analiz/ belcikanin- imtiyazli-teror-orgutu-pyd-pkk/1718965 adresinden alındı
• Tocci, N. (2012). Turkiye’s Neighbourhood Policy and EU Membership: Squaring the Circle of Turkish foreign policy. International Journal, 67(1), s. 65-80.
• Torun, Z. (2021). From Convergence to Divergence: The Compatibility of Turkish and EU Foreign Policy. W. Reiners, & E. Turhan (Dü) içinde, EU-Turkey Relations: Theories, Institutions and Policies (s. 323-346). Cham, Switzerland: Palgrave Macmillan.
• Uslu, N. (2000). Türk-Amerikan İlişkilerinde Kıbrıs. Ankara: 21. Yüzyıl Yayınları.
• Wahnberger, A. (2017). The EU-Turkey Agreement on Migration: Objective and Reality. Frankfurt, Almanya: Viadrina Avrupa Üniversitesi.
• Wessels, W. (2012). The Maastricht Treaty and the European Council: The History of an Institutional Evolution. Journal of European Integration, 34(7), s. 353-767.
• Yılmaz, M. L., & Tetik, Ü. (2020). Ortadoğu'yu Terörize Eden PYD/PKK'nın Seçilmiş AB Ülkelerindeki Finansman Kaynakları. Liberal Düşünce, 25(97), s. 109-130.