Covid-19 Anksiyetesi ve Belirsizliğe Tahammülsüzlük Arasındaki İlişkide Bilinçli Farkındalığın Aracı Rolü

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 4, 1567 - 1577, 15.10.2024

Aysu Bayram Saptır , Tuğba Seda Çolak

https://doi.org/10.33206/mjss.1233548

Öz

Koronavirüs anksiyetesi hastalığa gelecekte yakalanma korkusu ile ortaya çıkan bir anksiyete türüdür. Belirsizliğe tahammülsüzlük kişinin gelecekte yaşayabileceği olumsuz durumların kabul edilemez olduğuna dair bir tutum şeklinde tanımlanabilir. Öte yandan bilinçli farkındalık ise, kişinin anbean deneyimlerini yargısız bir şekilde kabul etmesini gerektiren “şimdi” merkezli bir bilinç halidir. Anksiyete zihnin sürekli olarak geçmiş veya gelecekle meşgul olmasına neden olurken, bilinçli farkındalık zihnin şimdiki ana odaklanmasına yardımcı olarak kaygıyla mücadeleye yardımcı olabilir. Buradan hareketle hem Koronavirüs Anksiyetesi (KVA), Belirsizliğe Tahammülsüzlük (BT), Bilinçli Farkındalık (BF) arasındaki ilişkiyi belirlemek hem de bu ilişkide bilinçli farkındalığın aracı değişken etkisine sahip olup olmadığını ortaya koymak hedeflenmiştir. Ayrıca KVA çeşitli demografik değişkenler açısından incelenmiştir. Araştırma 737 katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. KVA üzerinde BT ve BF'ın etkisini test etmek amacıyla hiyerarşik regresyon analizi yapılmıştır. Sonuçlar koronavirüs anksiyetesinin çeşitli değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterdiğini ortaya koymuştur. Korelasyon analizi bulgularına göre KVA ile BF arasında negatif yönde, BT arasında ise pozitif yönde bir ilişki bulunurken, BF ve BT arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Yapılan aracılık etkisi analizi sonuçlarına göre, BF’ın BT ve KVA arasında kısmi aracı rol oynadığı görülmüştür. Belirsizliğe tahammülsüzlük koronavirüs anksiyetesini doğrudan yordama etkisine sahipken, ilişkiye BF eklendiğinde belirsizliğe tahammülsüzlüğün koronavirüs anksiyetesi üzerindeki etkisi düşmektedir. Bu bulgu bilinçli farkındalığın koronavirüs anksiyetesine yönelik koruyucu bir faktör olduğu şeklinde yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Koronavirüs Anksiyetesi, Belirsizliğe Tahammülsüzlük, Bilinçli Farkındalık

Etik Beyan

“Koronavirüs Anksiyetesi ve Belirsizliğe Tahammülsüzlük Arasındaki İlişkide Bilinçli Farkındalığın Aracı Rolü” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir.

The Mediating Role of Mindfulness in the Relationship between Coronavirus Anxiety and Intolerance to Uncertainty

Öz

Covid-19 anxiety is a type of anxiety that occurs with the fear of catching the disease in the future. Intolerance of uncertainty can be defined as an attitude that negative situations that a person may experience in the future are unacceptable. Mindfulness, on the other hand, is a "now"-centered state of consciousness that requires one to accept moment-to-moment experiences without judgment. While anxiety causes the mind to be constantly preoccupied with the past or future, mindfulness can help combat anxiety by helping the mind focus on the present moment. From this point of view, it is aimed to determine the relationship between Covid-19 Anxiety (CVA), Intolerance of Uncertainty (IU), and Mindfulness (M) and to reveal whether mindfulness has a mediating variable effect in this relationship. The research was carried out with 737 participants. Hierarchical regression analysis was performed to test the effect of IT and M on CVA. The results revealed that there were significant differences according to various variables of Covid-19 anxiety. According to the findings of the correlation analysis, there was a negative relationship between CVA and M, and a positive relationship between IU, and a negative significant relationship between M and IU. According to the results of the mediation effect analysis, it was seen that M played a partial mediator role between IU and CVA. While intolerance of uncertainty has a direct predictive effect of coronavirus anxiety, when BP is added to the relationship, the effect of intolerance of uncertainty on coronavirus anxiety decreases. This finding was interpreted as mindfulness being a protective factor for coronavirus anxiety.

Anahtar Kelimeler

Covid-19 Anxiety, Intolerance to Uncertainty, Mindfulness

Kaynakça

• Afonso, R. F., Kraft, I., Aratanha, M. A. ve Kozasa, E. H. (2020). Neural correlates of meditation: A review of structural and functional MRI studies. Frontiers in Bioscience (Scholars Edition), 12(1), 92-115. Doi: 10.2741/S542
• Alexander, J. L., Dennerstein, L., Kotz, K., Richardson, G. (2007). Women, anxiety and mood: A review of nomenclature, comorbidity and epidemiology. Expert Review of Neurotherapeutics, 7(11), 45-58. Doi: https://doi.org/10.1586/14737175.7.11s.S45
• Alimehdi, M., Ehteshamzadeh, P., Naderi, F., Eftekharsaadi, Z. ve Pasha, R. (2016). The effectiveness of mindfulness-based stress reduction on intolerance of uncertainty and anxiety sensitivity among individuals with generalized anxiety disorder. Asian Social Science, 12(4), 179-187. Doi:10.5539/ass.v12n4p179
• Arslan, G. (2021). Understanding wellbeing and death obsession of young adults in the context of Coronavirus experiences: Mitigating the effect of mindful awareness. Death Studies. 46(8), 1923-1932. Doi: 10.1080/07481187.2020.1871122
• Ataç, Ö., Sezerol, M., Taşçı, Y. ve Hayran, O. (2020). COVID-19 pandemisinde görev yapan sağlık çalışanlarında anksiyete belirtileri ve uykusuzluk [Özel sayı]. Turkish Journal of Public Health 18, 47-57. DOI: 10.20518/tjph.767187
• Atalay, Z. (2018). Mindfulness şimdi ve burada. İstanbul: Psikonet.
• Bao, Y., Sun, Y., Meng, S., Shi, J. ve Lu, L. (2020). 2019-nCoV epidemic: Address mental health care to empower society. The Lancet Psychiatry, 395, 37-38. Doi:10.1016/S0140-6736(20)30309-3
• Barlow, H. (2000). Unraveling the mysteries of anxiety and its disorders from the perspective of emotion theory. American Psychologist, 55(11), 1247–1263. DOI: 10.1037//0003-066x.55.11.1247
• Behan, C. (2020). The benefits of meditation and mindfulness practices during times of crisis such as COVID-19. Irish. Journal of Psychological Medicine, 37(4), 256-258. Doi: 10.1017/ipm.2020.38
• Biçer, İ., Çakmak, C., Demir, H. ve Kurt, M. E. (2020). Koronavirüs anksiyete ölçeği kısa formu: türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, 25(1), 216-225. Doi: 10.21673/anadoluklin.731092
• Brooks, S. K., Webster, R. K., Smith, L. E., Woodland, L., Wessely, S., Greenberg, N., ve Rubin, G. J. (2020). The psychological impact of quarantine and how to reduce it: Rapid review of the evidence. The Lancet Psychiatry, 395(10227). Doi: https://doi.org/10.1016/S0140-6736(20)30460-8
• Brown, K. W. ve Ryan, R. M. (2003). The benefits of being present: Mindfulness and its role in psychological well- being. Journal of Personality and Social Psychology, 84(4), 822. DOI: 10.1037/0022-3514.84.4.822
• Brown, S. (2017). Examining time perspective: Its role in relation to mindfulness, stress, and self-control (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi (Tez No: 475398).
• Budak, S. (2005). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat.
• Buhr, K. ve Dugas M. J. (2002). The intolerance of uncertainty scale: Psychometric properties of the English version. Behaviour Research and Therapy, 40(8), 931- 945. Doi: 10.1016/s0005-7967(01)00092-4
• Carleton, R. N., Norton, M. A. ve Asmundson, G. J. G. (2007). Fearing the unknown: A short version of the intolerance of uncertainty scale. Journal of Anxiety Disorders, 21, 105-117. DOI: 10.1016/j.janxdis.2006.03.014
• Deyo, M., Wilson, K. A., Ong, J. ve Koopman, C. (2009). Mindfulness and rumination: Does mindfulness training lead to reductions in the ruminative thinking associated with depression?. Explore (New York.), 5(5), 265–271. Doi: 10.1016/j.explore.2009.06.005
• Dugas, M.J., Grosselin, P. ve Ladouceur, R. (2001). Intolerance of uncertainly and worry: Investigating specificity in a nonclinical sample. Cognitive Therapy and Research. 25, 551-558. Doi: https://doi.org/10.1023/A:1005553414688
• Evren, C., Evren, B., Dalbudak, E., Topçu, M. ve Kutlu, N. (2020). Measuring anxiety related to COVID-19: A Turkish validation study of the coronavirus anxiety scale, Death Studies, 3, 1-7. DOI: 10.1080/07481187.2020.1774969
• Gallego, J., Aguilar-Parra, J.M., Cangas, A.J., Langer, Á.I. ve Mañas, I. (2015). Effect of a mindfulness program on stress, anxiety and depression in university students. Span J Psychology. 17(e109), 1-6. Doi: 10.1017/sjp.2014.102
• Goldin, P.R. ve Gross, J.J. (2010). Effects of mindfulness-based stress reduction (MBSR) on emotion regulation in social anxiety disorder. Emotion, 10(1), 83-90. DOI: 10.1037/a0018441
• Hoffman, S. G., Sawyer, A. T., Witt, A. A., ve Oh, D. (2010). The effect of mindfulness-based therapy on anxiety and depression: A meta-analytic review. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 78(2), 169–183. Doi: 10.1037/a0018555
• Hoşgör, H., Ülker, Z. ve Sağcan, H. (2020). Acil sağlık hizmetleri çalışanlarında COVID-19 anksiyetesi ve mesleki performans ilişkisinin tanımlayıcı değişkenler açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(3), 865-886. Doi: 10.30798/makuiibf.793641
• Hyland, P., Shevlin, M., McBride,O., Murphy, J., Karatzias, T., Bentall, R.P., Martinez, A. ve Vallières, F. (2020). Anxiety and depression in the Republic of Ireland during the COVID‐19 pandemic. Acta Psychiatr Scandinavica, 142(3), 249-256. Doi: 10.1111/acps.13219
• Kabat-Zinn, J. (2009). Letting Everything Become Your Teacher: 100 Lessons in Mindfulness. New York, NY: Bantam Dell.
• Karaman-Yılmaz, İ.G. ve Yatsıbaş, C. (2021). Covid-19 pandemisinde görev yapan sağlık çalışanlarında depresyon, anksiyete ve travma sonrası stres belirtilerinin sosyodemografik ve mesleki değişkenler ile ilişkisi nasıldır?. Van Tıp Dergisi, 28(2), 249-257. Doi: 10.5505/vtd.2021.55453
• Korkmaz, H. ve Güloğlu, B. (2021). The role of uncertainty tolerance and meaning in life on depression and anxiety throughout Covid-19 pandemic. Personality and Individual Differences, 179(1), 110952. Doi: https://doi.org/10.1016/j.paid.2021.110952
• Köksal, E., Dost, B., Terzi, Ö., Üstün, Y.B., Özdin, S. ve Bilgin, S. (2020). Evaluation of depression and anxiety levels and related factors among operating theater workers during the novel coronavirus (COVID-19) pandemic. Journal of PeriAnesthesia Nursing, 35(5), 472-477. Doi: 10.1016/j.jopan.2020.06.017
• Kraemer, K.M., O’Bryan, E.M. ve McLeish, A.C. (2016). Intolerance of uncertainty as a mediator of the relationship between mindfulness and health anxiety. Mindfulness, 7(4), 859-865. Doi:10.1007/s12671-016-0524-x
• Kuru, T. ve Uymaz, P. (2020). Anxiety, protective behaviors and related factors during the COVID-19 outbreak: A cross-sectional study. Acta Medica Alanya, 4(2), 186-192. Doi: 10.2196/26285
• Lee, S.A. (2020). Coronavirus anxiety scale: A brief mental health screener for COVID-19 related anxiety. Death Studies, 44(7). 393-401. Doi: https://doi.org/10.1080/07481187.2020.1748481
• Lee, S.A., Mathis, A.A., Jobe, M.C. ve Pappalardo, E.A. (2020). Clinically significant fear and anxiety of COVID-19: A psychometric examination of the coronavirus anxiety scale. Psychiatry Research, 290, 1-7. Doi: https://doi.org/10.1016/j.psychres.2020.113112
• Lin, C.Y. (2020). Social reaction toward the 2019 novel coronavirus (COVID-19). Social Health and Behavior, 3(1), 1-2. Doi: https://doi.org/10.4103/SHB.SHB_11_20
• Lindsay, E. K., Chin, B., Greco, C. M., Young, S., Brown, K. W., Wright, A., Smyth, J. M., Burkett, D., & Creswell, J. D. (2018). How mindfulness training promotes positive emotions: Dismantling acceptance skills training in two randomized controlled trials. Journal of Personality and Social Psychology, 115(6), 944–973. Doi: 10.1037/pspa0000134
• Liu, S., Yang, L., Zhang, C., Xiang, Y.T., Liu, Z., Hu, S. ve Zhang, B. (2020). Online mental health services in China During the COVID-19 outbreak. The Lancet Pschiatry, 7(4), e17-e18 doi: 10.1016 / S2215-0366 (20) 30077-8
• Lotan, G., Tanay, G. ve Bernstein, A. (2013). Mindfulness and distress tolerance: Relations in a mindfulness preventive intervention. International Journal of Cognitive Therapy, 6(4), 371–385. Doi:10.1521/ijct.2013.6.4.371
• Mousavi, E., Hosseini, S., Bakhtiyari, M., Abasi, I., Mohammadi, A. ve Arani, A.M. (2020). The effects of mindfulness- based stress reduction group therapy on anxiety, depression, stress, and the ıntolerance of uncertainty in ınfertile women. Iranian Rehabilitation Journal, 18(2), 137-144. Doi: 10.32598/irj.18.2.862.1
• Orrù, G., Bertelloni, D., Diolaiuti, F., Conversano, C., Ciacchini, R. ve Gemignani, A. (2021). A psychometric examination of the coronavirus anxiety scale and the fear of coronavirus disease 2019 scale in the Italian population. Frontiers in Psychology, 12, 6693841-8. Doi: 10.3389/fpsyg.2021.669384
• Özdede, M. ve Sahin, S. (2020). Views and anxiety levels of turkish dental students during the COVID-19 Pandemic. Journal of Stomatology, 73(3), 123-128. Doi: https://doi.org/10.5114/jos.2020.96867
• Özdin, S., ve Bayrak-Özdin, Ş. (2020). Levels and predictors of anxiety, depression and health anxiety during COVID-19 pandemic in Turkish society: The importance of gender. Int Journal of Social Psychiatry, 66(5), 504- 511. doi: 10.1177/0020764020927051.
• Özyeşil, Z., Arslan, C., Kesici, Ş. ve Deniz, M. E. (2011). Bilinçli farkındalık ölçeğini Türkçeye uyarlama çalışması. Eğitim ve Bilim, 36 (160), 224-235. Erişim adresi: http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/697/271
• Pallant, J. (2010). SPSS Survival Manual (4th ed.). New York, NY: McGraw Hill.
• Pamuk-Cebeci, S. ve Kara, H. (2021). Corona virüslü hastalara bakım veren hemşirelerde depresyon, anksiyete ve stres düzeyinin belirlenmesi. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 10 (1), 46-56. Doi: 10.46971/ausbid.876837
• Petzold, M., Bendeu, A., Plag, J., Pyrkosch, L., Maricic, L., Rogogll, J., Betzle, F., Große, J. ve Ströhle, A. (2020). Development of the COVID-19-anxiety questionnaire and first psychometric testing. BJPsych Open, 6(5), e91. Doi: 10.1192/bjo.2020.82 Do
• Polat, Ö ve Coşkun, F. (2020). COVID-19 salgınında sağlık çalışanlarının kişisel koruyucu ekipman kullanımları ile depresyon, anksiyete, stres düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Batı Karadeniz Tıp Dergisi, 4(2), 51-58. DOI: 10.29058/mjwbs.2020.2.3
• Rettie, H. ve Daniels, J. (2020). Coping and tolerance of uncertainty: Predictors and mediators of mental health during the covid-19 pandemic. American Psychologist, 3, 1-11. Doi: http://dx.doi.org/10.1037/amp0000710
• Robinson, L. ve Smith, M. (2020, 15 Haziran). Dealing with uncertainty during the coronavirus pandemic. [Blog yazısı]. Erişim adresi: https://www.helpguide.org/articles/anxiety/dealing-with-uncertainty.htm
• Salari, M., Zali, A., Ashrafi, F., Etemadifar, M., Sharma, S., Hajizadeh, N. ve Ashourizadeh, H. (2020). Incidence of anxiety in parkinson's disease during the coronavirus disease (COVID-19) pandemic. Mov Disord, 35(7), 1095- 1096. Doi: 10.1002/mds.28116
• Sarıçam, H., Erguvan, F. M., Akın, A., ve Akça, M. Ş. (2014). Belirsizliğe Tahammülsüzlük Ölçeği (BTÖ-12) Türkçe Formu: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Route Educational and Social Science Journal, 1(3), 148-157. Doi: https://doi.org/10.17121/ressjournal.109
• Sauer, K.S., Jungmann, S.M. ve Witthöft, M. (2020). Emotional and behavioral consequences of the COVID-19 pandemic: The Role of health anxiety, ıntolerance of uncertainty, and distress (in) tolerance. Int. J. Environ. Res. Public Health, 17(19). 7241. Doi: https://doi.org/10.3390/ijerph17197241
• Silva, W.A.D., de Sampaio-Brito, T.R. ve Pereira, C.R. (2020). COVID-19 anxiety scale (CAS): Development and psychometric properties. Current psychology, 41(8), 5693–5702. Doi: 10.1007/s12144-020-01195-0
• Şirin, A. B. (2018). Macera terapisi temelli grupla danışmanlığın üniversite öğrencilerinde bilişsel esneklik ve belirsizliğe tahammülsüzlüğe etkisi (Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir). Erişim adresi: http://dspace.marmara.edu.tr/handle/11424/36546
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.), Boston: Allyn and Bacon.
• Torales, J., O’Higgins, M., Castaldelli-Maia, J. M., ve Ventriglio, A. (2020). The outbreak of COVID-19 coronavirus and its impact on global mental health. International Journal of Social Psychiatry, 66(4), 317-320. Doi: 10.1177 / 0020764020915212
• Uzbay, T. (2002). Anksiyetenin Nörobiyolojisi. J Clin Psy. 5(1), 5-13. Erişim adresi: https://klinikpsikiyatri.org/jvi.aspx?pdir=kpd&plng=tur&un=KPD-42890
• Wang, B., Li, R., Lu, Z., ve Huang, Y. (2020). Does comorbidity increase the risk of patients with COVID-19: Evidence from meta-analysis. Aging (Albany NY), 12(79), 6049–6057. DOI: 10.18632/yaşlanma.103000 doi: 10.18632/aging.103000
• WHO (World Health Organization). (2020b, 14 Ekim). Mental health and psychosocial considerations during the COVID-19 outbreak. Erişim adresi: https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/mental-health- considerations.pdf
• Williams, M. ve Penman, D. (2020). Mindfulness - zıvanadan çıkmış bir dünyada huzur bulmak. İstanbul: Diyojen.
• Yılmaz, F. (2020). Mediating role of coping with stress styles in relation between mindfulness and basic psychological needs satisfaction (Doktora Tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi (Tez No: 644666).
• Pappa, S., Ntella, V., Giannakas, T., Giannakoulis, V. G., Papoutsi, E., ve Katsaounou, P. (2020). Prevalence of depression, anxiety, and insomnia among healthcare workers during the COVID-19 pandemic: A systematic review and meta-analysis. Brain, behavior, and immunity, 88, 901–907. https://doi.org/10.1016/j.bbi.2020.05.026
• Racine, S., Miller, A., Mehak, A., ve Trolio, V. (2022). Examining risk and protective factors for psychological health during the COVID-19 pandemic. Anxiety, Stress, & Coping, 35(1), 124-140.
• Droit-Volet, S., ve Heros, J. (2017). Time judgments as a function of mindfulness meditation, anxiety, and mindfulness awareness. Mindfulness, 8, 266-275.
• WHO (World Health Organization). (2022, 2 Mart). COVID-19 pandemic triggers 25% increase in prevalence of anxiety and depression worldwide. Erişim adresi: https://www.who.int/news/item/02-03-2022-covid-19- pandemic-triggers-25-increase-in-prevalence-of-anxiety-and-depression-worldwide
• Minervini, G., Franco, R., Marrapodi, M. M., Mehta, V., Fiorillo, L., Badnjević, A., ... ve Cicciu, M. (2023). The association between COVID-19 related anxiety, stress, depression, temporomandibular disorders, and headaches from childhood to adulthood: a systematic review. Brain Sciences, 13(3), 481.
• Kupcova, I., Danisovic, L., Klein, M., ve Harsanyi, S. (2023). Effects of the COVID-19 pandemic on mental health, anxiety, and depression. BMC psychology, 11(1), 108.
• Seighali, N., Abdollahi, A., Shafiee, A., Amini, M. J., Teymouri Athar, M. M., Safari, O., ... ve Bakhtiyari, M. (2024). The global prevalence of depression, anxiety, and sleep disorder among patients coping with Post COVID-19 syndrome (long COVID): a systematic review and meta-analysis. BMC psychiatry, 24(1), 105.
• Nguyen, H. B., Nguyen, T. H. M., Vo, T. H. N., Vo, T. C. N., Nguyen, D. N. Q., Nguyen, H. T., ... ve Truong, Q. B. (2023). Post-traumatic stress disorder, anxiety, depression and related factors among COVID-19 patients during the fourth wave of the pandemic in Vietnam. International Health, 15(4), 365-375.
• Ünlü, H., ve Çiçek, E. (2021). Salgın hastalıklardan koruma ve kontrol önlemleri, covid-19 pandemisi ile mücadele ve yaşanan güçlükler. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 8(1), 101-107.