Yakın İzleme Pazarında İşlem Gören İşletmelerin Finansal Başarısızlık Risklerinin Tahmin Edilmesi: BİST’te Bir Uygulama

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 4, 1299 - 1319, 15.10.2024

Meltem Arslan , Kadir Tutkavul

https://doi.org/10.33206/mjss.1402555

Öz

Günümüz rekabet ortamında işletmeler hedeflerine ulaşmada çeşitli sorunlarla karşı karşıya kalmaktadır. Ortaya çıkan sorunların üstesinden gelemeyen işletmeler finansal başarısızlık riski ile karşı karşıya kalmaktadır. Önleyici tedbirlerin alınmaması durumunda ise finansal başarısızlık riski işletmeleri iflas noktasına kadar getirebilmektedir. İşletmelerde finansal başarısızlık ve iflas risklerini önlemenin yolu işletmelerin finansal durum ve finansal performanslarının analiz edilmesinden geçmektedir. Bu araştırmanın temel amacı BIST Yakın İzleme Pazarı’nda işlem gören işletmelerin finansal başarısızlık risklerinin muhasebe temelli tahmin modelleri ile ölçülmesidir. Bu amaç doğrultusunda muhasebe ve finans literatüründe kabul gören; Altman Z, Z’, Z” skoru modelleri, Fulmer modeli ve Springate modeli kullanılmıştır. Araştırmada işletmelerin 2018/1 – 2022/4 dönemlerine ait mali tablo verilerinden yararlanılmıştır. Araştırma kapsamında ilk olarak finansal başarısızlık ve iflas risklerini ölçmede kullanılan skorlar tahmin modelleri bazında ayrı ayrı hesaplanmış ve yorumlanmıştır. Sonrasında tahmin modellerinde çıkan sonuçlar karşılaştırılmıştır. Araştırmanın sonucunda analize tabi işletmelerin iflas risklerinin yüksek olduğu görülmüştür. Bununla birlikte işletmelerin gelecekte likidite, aşırı borç ve yüksek finansal maliyetler gibi sorunlarla karşılaşabileceği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Finansal Başarısızlık, İflas, Altman Modeli, Springate Modeli, Fulmer Modeli

Etik Beyan

“Yakın İzleme Pazarında İşlem Gören İşletmelerin Finansal Başarısızlık Risklerinin Tahmin Edilmesi: Bist’te Bir Uygulama” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Makale için etik kurul izni zorunluluğu bulunmamaktadır.

Estimate the Risks of Financial Failure of Businesses Traded in the Watch list Market: An Application in BIST

Öz

In today's competitive environment, businesses face various problems in achieving their goals. Businesses that cannot overcome the emerging problems face the risk of financial failure. If preventive measures are not taken, the risk of financial failure can bring businesses to the point of bankruptcy. The way to prevent the risks of financial failure and bankruptcy in businesses is to analyze the financial situation and financial performance of businesses. The main purpose of this research is to measure the financial failure risks of businesses traded on the BIST Watchlist Market with accounting-based forecasting models. For this purpose, accepted in accounting and finance literature; Altman Z, Z', Z” score models, Fulmer model and Springate model were used. In the research, financial statement data of the businesses for the periods 2018/1 - 2022/4 were used. Within the scope of the research, firstly, the scores used to measure financial failure and bankruptcy risks were calculated and interpreted separately based on prediction models. Then, the results of the prediction models were compared. As a result of the research, it was seen that the businesses subject to analysis had high bankruptcy risks. Additionally, it has been determined that businesses may face problems such as liquidity, excessive debt and high financial costs in the future.

Anahtar Kelimeler

Financial Failure, Bankruptcy, Altman Model, Springate Model, Fulmer Model

Kaynakça

• Akdoğan, N., Gülhan, O. ve Aktaş, M. (2015). Halka açık şirketlerde bağımsız denetçi görüşleri Borsa İstanbul gözaltı pazarı örneği. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 17(2), 245-260.
• Akgüç, Ö. (2013). Finansal yönetim. İstanbul: Avcıol Basım Yayınları.
• Aktaş, R. (2003). Mali başarısızlığın öngörülmesi: İstatistiksel yöntemler ve yapay sinir ağı karşılaştırılması. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 58(04). https://doi.org/10.1501/SBFder_0000001691
• Akyüz, F. (2020). Taş ve toprağa dayalı sektörde faaliyet gösteren şirketlerin finansal başarısızlık risklerinin tahmin edilmesi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 40-51. https://doi.org/10.25287/ohuiibf.652278
• Altaş, D. ve Giray, S. (2005). Mali başarısızlığın çok değişkenli istatistiksel yöntemlerle belirlenmesi: Tekstil Sektörü örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 13 - 27.
• Almwajeh, O. (2004). Applying Altman's Z-Score model of bankruptcy for the prediction of financial distress of rural hospitals in Western Pennsylvania. Indiana University of Pennsylvania.
• Altman, E. (1968). Financial ratios, discriminant analysis and the prediction of corporate bankruptcy. The Journal of Finance, 23(4), 589-609. https://doi.org/10.2307/2978933
• Altman, E. (1983). Corporate financial distress. New York: John Wiley & Sons Inc.
• Altman, E. (1993). Corporate financial distress and bankruptcy. New York: John Wiley & Sons Inc. DOI: 10.1002/9781118267806
• Altman, E. (2000). Predicting financial distress of companies: revisiting the z-score and zeta models. https://doi.org/10.4337/9780857936080.00027
• Altman, E. I., Iwanicz-Drozdowska, M., Laitinen, E. K. ve Suvas, A. (2014). Distressed firm and bankruptcy prediction in an international context: A review and empirical analysis of Altman's Z-score model. Available at SSRN 2536340. https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2536340
• Altman, E. ve Hotchkiss, E. (2006). Corporate financial distress and bankruptcy: Predict and avoid bankruptcy, analyze and ınvest in distressed debt. (3rd Edition). New Jersey: John Wiley and Sons. https://doi.org/10.1002/9781118267806
• Altman, E. I., Iwanicz‐Drozdowska, M., Laitinen, E. K. ve Suvas, A. (2017). Financial distress prediction in an international context: A review and empirical analysis of Altman's Z‐score model. Journal of International Financial Management & Accounting, 28(2), 131-171. https://doi.org/10.1111/jifm.12053
• Altman, E., Hartzell, J. and Peck, M. (1995) Emerging Markets Corporate Bonds: A Scoring System. New York: Wiley and Sons. doi:10.1016/j.ememar.2005.09.007
• Arun, R. ve Kasilingam, R. (2011). Predicting Solvency: Indian IT Companies. SCMS Journal of Indian Management, 8(1), 81. https://doi.org/10.31460/mbdd.377424
• Bağcı, H. ve Sağlam, Ş. (2020). Sağlık Ve Spor Kuruluşlarında Finansal Başarısızlık Tahmini: Altman, Sprıngate Ve Fulmer Modeli Uygulaması. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi , 23 (1), 149-164.
• Bardi, Ş. ve Can, A. V. (2021). Diskriminant analizi ve C5. 0 algoritması ile finansal başarısızlığın tahmini: BİST Kobi Sanayi Endeksi’ndeki işletmeler örneği. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 1071-1090. https://doi.org/10.25287/ohuiibf.925344
• Bayramova, A. (2020). Altman Z-skor ve Adaptif Ağ Tabanlı Bulanık Çıkarım Sistemi (ANFIS) modelleri ile işletmelerde finansal başarısızlık tahmini: Borsa İstanbul'da bir uygulama (Master's thesis, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Beaver, W. H. (1966). Financial Ratios As Predictors of Failure. Journal of Accounting Research, 4, 71–111. https://doi.org/10.2307/2490171
• Büyükarıkan, U. (2014). Bilişim Sektöründe Faaliyet Gösteren Firmaların Finansal Başarısızlık Tahmin Modelleriyle İncelemesi. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi , (46), 160-172.
• Çelik, M. ve Dursun, G. D. (2021). Z Skor Modeli ile Finansal Risk Tahmini ve BIST100 Tekstil, Giyim Eşyası ve Deri İmalat Sanayi Sektöründe Faaliyet Gösteren Firmalar Üzerine Bir Uygulama. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 6(14), 19-31. https://doi.org/10.25204/iktisad.786034
• Dizgil, E. (2018). BIST Ticaret Endeksinde yer alan şirketlerin Springate finansal başarısızlık modeli ile incelenmesi. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 248-267. https://doi.org/10.33905/bseusbed.462059
• Ege, G., Topaloğlu, E. E. ve Erkol, A. Y. (2017). Fulmer Modeline Dayalı Finansal Başarısızlık İle Finansal Performans İlişkisi: İmalat Sanayi Üzerine Bir Uygulama. Journal of Accounting & Finance, (74). https://doi.org/10.25095/mufad.396862
• Ertan, A. S. ve Ersan, Ö. (2018). Finansal Başarısızlığı Belirleyen Etkenler: Türkiye İmalat Sektörü Örneği. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 40(2), 181-207.
• Fulmer, J. G., Moon, J. E., Gavin, T. A. ve Erwın, J. M. (1984). A Bankruptcy Classification Model for Small Firms. Journal of Commercial Bank Lending, 66 (11), 25–37.
• Gülençer, S. ve Hazar, A. (2020). Borsa İstanbul’da Faaliyet Gösteren İlaç Şirketlerinin Altman Z Skor ve Topsis Yöntemleri ile Değerlendirilmesi. Ekonomi ve Finansal Araştırmalar Dergisi, 2(2), 83-105.
• Güneş, R. ve Akyüz, F. (2022). Halka Arz Edilen İşletmelerin Halka Arz Edilme Sürecindeki Başarı Durumlarının Altman Z Skoruyla Analizi: Borsa İstanbul’da Yer Alan İşletmeler Üzerinde Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(2), 237-256.
• İçerli, M. Y. ve Akkaya, G. C. (2006). Finansal Açıdan Başarılı Olan İşletmelerle Başarısız Olan İşletmeler Arasında Finansal Oranlar Yardımıyla Farklılıkların Tespiti. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20 (1), 413- 421.
• İslamoğlu, M. ve Çankaya, S. (2018). Finansal başarının tahmininde finansal başarısızlık modellerinin kullanılması: BIST XELKT endeksine dahil firmalar üzerine bir uygulama. Maliye ve Finans Yazıları, (110), 111-134. https://doi.org/10.33203/mfy.451456
• Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP). https://www.kap.org.tr/tr/
• Kasılıngam, R. ve Ramasundaram, G. (2012), Predicting Solvency of Non-Banking Financial Institutions in India Using Fulmer and Springate Model, Journal of Services Research, Volume 12, Number 1, April – September, 65- 88.
• Kulalı, İ. (2014). Muhasebe Temelli Tahmin Modelleri Işığında, Finansal Sıkıntı ve İflasın Karşılaştırılması. Sosyoekonomi Dergisi, (22), 153-170. https://doi.org/10.17233/se.81747
• Kulalı, İ. (2016). “Altman Z-Score Modelinin Bist Şirketlerinin Finansal Başarısızlık Riskinin Tahmin Edilmesinde Uygulanması”. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 12(27), 283-292. https://doi.org/10.17130/10.17130/ijmeb.2016.12.27.1076
• Li, H. ve Sun J. (2012). Forecasting business failure: The use of nearest-neighbour support vectors and carrecting imbalanced samples-evidence from the Chinese hotel industry. Tourism Management, 33(3), 622- 634. DOI: 10.1016/j.tourman.2011.07.004
• M.Yılmaz ve Akkaya, G.Cenk (2006), “Finansal Açıdan Başarılı Olan İşletmelerle Başarısız Olan İşletmeler Arasında Finansal Oranlar Yardımıyla Farklılıkların Tespiti”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20 (1): 413-421.
• Mammadli, A. ve Helhel, Y. (2017). Fortune 100 listesinde yer alan turizm şirketleri için Altman Z Skor modeli kullanılarak iflas tahmini. 1. Uluslararası Turizmin Geleceği Kongresi: İnovasyon, Girişimcilik ve Sürdürebilirlik Kongresi (Futourism 2017), MEÜ. Turizm Fakültesi Yayınları, 1, 1219-1226.
• Mat, M. ve Önal, Ü. S. (2019). Bağımsız Denetim Raporlarında Denetim Görüşünü Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi: Borsa İstanbul İmalat Sanayi Sektörü Şirketleri Üzerine Bir Uygulama. Muhasebe Bilimi Dünyası , 21 (3). https://doi.org/10.31460/mbdd.533127
• Mohammed, S. (2016), Bankruptcy Prediction By Using The Altman Z-Score Model in Oman: A Case Study of Raysut Cement Company SAOG and Its Subsidiaries, Australasian Accounting. Business and Finance Journal, 10(4), 70-80. http://dx.doi.org/10.14453/aabfj.v10i4.6
• Ng, S. T., Wong, J. M. ve Zhang, J. (2011). Applying Z-score model to distinguish insolvent construction companies inChina. Habitatinternational, 35(4),599-607. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2011.03.008
• Özçalık, S. G. ve Aytekin, S. (2018). Fulmer modelinin belirleyicileri: finansal performans açisindan bir değerlendirme. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 281-292.
• Özdemir, F. S. (2014). Halka açik ve halka açik olmayan ısletmeler yönüyle tekdüzen muhasebe sistemi ve altman z skor modellerinin uygulanabilirligi. Ege Akademik Bakis, 14(1), 147. DOI: 10.21121/eab.2014118075
• Öztürk, S. ve Yılmaz, C. (2021). Finansal sıkıntı tahmin modellerinden altman z skorunun borsa istanbul gelişen işletmeler pazarı’nda test edilmesi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(4), 849-859. https://doi.org/10.29106/fesa.1012094
• Prihanthini, N. M. E. D. ve Sari, M. M. R. (2013). Z-Score, Sprıngate Dan Zmıjewskı Pada Perusahaan Food Fakultas Ekonomi dan Bisnis Universitas Udayana (UNUD), Bali, Indonesia Fakultas Ekonomi dan Bisnis Universitas Udayana (UNUD), Bali, Indonesia ABSTRAK Perkembangan zaman yang diikuti dengan per. E’jurnal Akuntansi Universitas Udayana, 2, 417-435.
• Rajasekar, T., Ashraf, S. ve Deo, M. (2014). An empirical enquiry on the financial distress of navratna companies in India. Journal of Accounting & Finance (2158-3625), 14(3).
• Sajjan, R. (2016). Predicting Bankruptcy of Selected Firms By Applying Altman’s Z-Score Model, International Journal of Research, Vol. 4, April, 152-158. https://doi.org/10.29121/granthaalayah.v4.i4.2016.2767
• Siedlecki, R. (2014). Forecasting company financial distress using the gradient measurement of development and S-Curve. Procedia Economics and Finance, 12, 597-606. https://doi.org/10.1016/S2212-5671(14)00384-0
• Selimoğlu, S., ve Orhan, A. (2015). Finansal başarısızlığın oran analizi ve diskriminant analizi kullanılarak ölçümlenmesi: BİST’de işlem gören dokuma, giyim eşyası ve deri işletmeleri üzerine bir araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (66), 21-40. https://doi.org/10.25095/mufad.396529
• Shahwan, T. M. (2015). The effects of corporate governance on financial performance and financial distress: evidence from Egypt. Corporate Governance, 15(5), 641-662. DOI: 10.1108/CG-11-2014-0140
• Sprıngate, G. L. V. (1978). Predicting The Possibility of Failure in a Canadian Firm, Unpublished Master’s Thesis, Simon Fraser University, Canada.
• Tekin, B. ve Yusuf, G. Ö. R. (2022). Finansal başarısızlık tahmin modelleri ve bankacılık sektörü mali tabloları üzerinden bir uygulama: Altman ve springate modelleri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (40), 373-404. https://doi.org/10.14520/adyusbd.992296
• Uzun, E. (2005). İşletmelerde finansal başarısızlığın teorik olarak irdelenmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (27), 158-168.
• Yazıcı, R. (2019), Türkiye’deki işletme faaliyetlerinde riskleri zamanında öngörebilmek ve önlem alabilmek için getirilen düzenlemelere bakış ve öneriler. XI. IBANESS, Kongreler Serisi, 9-10 Mart, Tekirdağ Türkiye, 706-707.
• Yıldız, A. (2014). Kurumsal yönetim endeksi ve altman z skoruna dayalı lojistik regresyon yöntemiyle şirketlerin kredi derecelendirmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19 (3): 71-89.
• Yıldız, Ş. (2021). Finansal başarısızlık tahmin modellerinin karşılaştırılması: BİST turizm işletmeleri üzerine bir uygulama (Doktora tezi).
• Yükçü, S. ve Kaplanoğlu, E. (2015). Çok kriterli karar verme yöntemleriyle gözalti pazari şirketlerinin finansal performanslarinin belirlenmesi. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 17(3), 587-616.
• Yüksel, U. (2022). Altman Z skoru ile finansal başarısızlık tahmini ve COVID 19 pandemisinin finansal başarısızlık üzerindeki etkileri: BIST 100 imalat sektöründe bir uygulama (Master's thesis). Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa.