Nükleer Teknoloji: Siyasi-Toplumsal Statüko

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 1, 409 - 421, 15.01.2025

Recep Cengiz , İlyas Fırat Cengiz

https://doi.org/10.33206/mjss.1491202

Öz

Bilimsel ve teknolojik gelişmeler hem bir sırrın ortaya çıkmasına hem de her türden siyasal ve toplumsal statükonun kurulmasında etki eden önemli faktörler arasındadır. Bu bağlamda nükleer teknoloji, ulusal ve uluslararası boyutta olumlu ve olumsuz birçok parametreye sahiptir. Nükleer teknolojinin olumlu olarak nitelendirebileceğimiz parametrelerinden biri, kömür, gaz ve petrol gibi diğer enerji kaynaklarının riskleri ile karşılaştırıldığında çevreye ve insan sağlığına etkisinin daha güvenli gözükmesi olarak söylenebilir. Nükleer teknolojinin sürdürülebilir bir ekonomik büyümenin temel dinamiklerinden olması, onu toplumsal refaha etkisi bağlamında olumlu bir araç olarak sunmaktadır. Buna karşılık nükleer teknolojinin olumsuz parametrelerinden sayılabilecek hiç şüphesiz nükleer silahların kullanımı ve nükleer kazalar sonrası oluşan radyasyon temelli çevresel felaketlerdir. Kaynakların eşitsiz dağılımına olan etkisi göz önüne alındığında da bir tür eşitsizlik aracı olarak olumsuz işlev görmektedir. Dolaysıyla, nükleer teknolojiyi kontrol eden bilgi toplumları bu üstünlüğü kendileri için seçilmiş bir zafer olarak görüp, kendileri lehine bir statüko kurmuşlardır. Bilgi toplumunun ana unsurlarından birisi olarak (nükleer) teknoloji dünya düzeni içerisindeki siyasi ve toplumsal farklılaşmayı belirleyen ana eksenlerden birisini oluşturmaktadır. ABD önderliğinde, Birleşmiş Milletler sisteminin ve özellikle Uluslararası Atom Enerjisi Kurumunun etki altına alınmasıyla oluşturulan bir nükleer düzen kurulmuştur. Bu statüko bilgi ve iptidai toplumlar arasındaki ikircikli ve üstüncül siyasi-sosyal ilişkilere dayanmakta olup, nükleer teknoloji ve silah erişiminin engellenmesi/kısıtlanması ve kontrol edilmesi gibi araçlarla yürütülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Nükleer Teknoloji, Bilgi Toplumu, İptidai Toplum, Statüko

Etik Beyan

“Nükleer Teknoloji: Siyasi-Toplumsal Statüko” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Bu araştırma doküman incelemesine dayalı olarak yapıldığından etik kurul kararı zorunluluğu bulunmamaktadır.

Nuclear Technology: Political and Social Statuesque

Öz

Scientific and technological developments are among the most important factors that influence the revelation of a secret and the establishment of all kinds of political and social status quo. In this context, nuclear technology has many positive and negative parameters at the national and international levels. One of the parameters of nuclear technology that we can characterize as positive is that its impact on the environment and human health seems safer compared to the risks of other energy sources such as coal, gas, and oil. The fact that nuclear technology is one of the basic dynamics of sustainable economic growth presents it as a positive tool in terms of its impact on social welfare. On the other hand, the negative parameters of nuclear technology are undoubtedly the use of nuclear weapons and radiation-based environmental disasters following nuclear accidents. Given its impact on the unequal distribution of resources, it also functions negatively as a tool of inequality. Therefore, the knowledge societies that control nuclear technology have established a status quo in their favor, seeing this superiority as a victory chosen for them. As one of the main elements of the information society, (nuclear) technology constitutes one of the main axes determining the political and social differentiation within the world order. Under the leadership of the United States, a nuclear order has been established through the influence of the United Nations system, especially the International Atomic Energy Agency. This status quo is based on ambivalent and supremacist political-social relations between knowledge and primitive societies and is enforced using preventing/restricting and controlling access to nuclear technology and weapons.

Anahtar Kelimeler

Nuclear Technology, Information Society, Rudimentary Society, and Statuesque

Kaynakça

• AA, (2018). Dünyadaki Nükleer Silahların Yüzde 93’ü ABD ve Rusya’nın Elinde. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/dunyadaki-nukleer-silahlarin-yuzde-93u-abd-ve-rusyanin- elinde/1032124
• AA, (2018a). CHP Genel Başkan Yardımcısı Karaca'dan Akkuyu Nükleer Santrali eleştirisi, https://www.aa.com.tr/tr/politika/chp-genel-baskan-yardimcisi-karacadan-akkuyu-nukleer-santrali- elestirisi/1108152
• Adler Alfred, (2021). Bireysel Psikoloji (Ali Kılıçlıoğlu, Çev.). Say Yayınları.
• Al Jazeera, (2014). Yedi Kız Kardeşin Sırrı. https://www.aljazeera.com/program/featured- documentaries/2013/4/26/the-secret-of-the-seven-sisters
• Atiker Mustafa, (2006). Orta Doğu, Petrol ve ABD. KTO Etüd-Araştırma, https://www.kto.org.tr/d/file/ortadogu_rapor.pdf
• Atomic Energy Act of 1946. (Public Law 585, 79‘h Congress).
• Bandalogy, (2020). Trump koronavirüse yakalandı, ABD’de ‘Kıyamet Uçakları’ Havalandı. https://www.bandalogy.com/trump-koronaviruse-yakalandi-abdde-kiyamet-ucaklari- havalandi/#google_vignette, erişim tarihi, 02 Ekim 2020
• BBC News Türkçe, (2019). ABD'nin Nükleer Anlaşmadan Çekilmesinden bir Yıl Sonra İran Uranyum Zenginleştirme Oranını Artırdı. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-48917129, erişim tarihi, 9 Temmuz 2019
• Boyer, P. ve Engelhardt, T. (1994). By The Bomb's Early Light: American Thought and Culture at the Down of the Atomic Age. New York: The University of North Carolina Press.
• Cengiz Recep, (2019). Dünyanın Nükleerle İmtihanı, Nobel Yayınları.
• Chip, (2023). "Kıyamet Günü uçağı" Artık çok daha Yetenekli. https://www.chip.com.tr/haber/abdnin- nukleer-savasi-atlatabilecek-sekilde-tasarlanmis-kiyamet-gunu-ucagi-buyuk-bir-yenileme- gecirdi_157890.html, erişim tarihi, 12 Haziran 2023
• Collins Allan, (2013). Çağdaş Güvenlik Çalışmaları. (Çev. Nasuh Uslu). İstanbul; Uluslararası İlişkiler Kütüphanesi
• Cömert Servet, (2000). Jeopolitik, Jeostrateji ve Strateji. Harp Akademileri Basım Evi.
• Dayday Necmi, (2007). Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA). Stratejik Araştırmalar Dergisi, 10, 32- 39.
• Dayday Necmi, (2009). Nükleer Teknoloji ve Uluslararası İlişkiler. https://tasam.org/Files/Icerik/File/nukleer_teknoloji_ve_uluslararasi_iliskiler_9eeb0605-094a-46d6- b57c-a4a6159079bb.pdf
• Dayday Necmi, (2009a). Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı. https://stratejikongoru.tasam.org/pdf/atomenerjisiajansi.pdf
• Egeland Kjølv (2021). The Ideology of Nuclear Order. New Political Science, 43(2), 208-230.
• El Baradey Muhammed, (2016). Aldatma Çağı. (Asım Veli Başdaş, Çev.). Martı Yayıncılık, (Orijinal eserin yayın tarihi 2012).
• Ertugay Fatih, (2016). Medeniyetin İnşasında ‘Epistemik Topluluklar’-Üstünlük İddiası ve Sömürü İlişkisi: Antik Yunan Üzerinden Bir Değerlendirme. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (1), 27-43.
• EURONEWS, (10/03/2021) Türkiye'nin ilk nükleer santrali olacak Akkuyu ile ilgili neler biliniyor? https://tr.euronews.com/2021/03/10/turkiye-nin-ilk-nukleer-santrali-olacak-akkuyu-ile-ilgili-neler- biliniyor
• Gözlügöl Said Vakkas, (2013). Nükleer Korku Gölgesinde Uluslararası Barış ve Güvenlik. Ankara Barosu Dergisi, 2, 221-246.
• Gül Muzaffer, (2022). Emperyalizmin Meşruiyet Araçları: Atom Bombaları Örneği. Madde, Diyalektik ve Toplum 5(1), 41-40.
• Hall John A. (1987). The International Atomic Energy Agency: Origins and Early Years Peace Through Scientific Co-operation Became an Abiding Purpose. IAEA BULLETIN, 2, 47-54.
• Hedley Bull (2002). The Anarchical Society. Basingstoke: Palgrave.
• Hobbes, T., (1992) Leviathan. çev. Semih Lim. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ICRP, (2024). Main Commission. https://www.icrp.org/icrp_group.asp?id=6
• International Court of Justice (ICJ) (1996). Reports of Judgments, Advisory Opinions and Orders Legality of the Threat or Use of Nuclear Weapons Advisory Opinion of 8 July 1996
• Kalın İbrahim, (2022) Barbar Modern Medeni. İnsan Yayınevi.
• Karaoğlu Ali Osman, (2023). Uluslararası Hukukta Kitle İmha Silahlarının Yayılması ve Finansmanının Önlenmesi: Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Yükümlülükleri ve Türkiye. Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 18(213), 337–364.
• Mengüşoğlu Takiyettin, (1997). Felsefeye Giriş. Remzi Kitabevi.
• Meyn Carina, (2018). Realism for Nuclear-Policy Wonks. Non-proliferation Review, 25(1-2), 111–128.
• NTV, (2023). ABD, Nükleer Denizaltılardan Birini İsrail Açıklarına Gönderdi. https://www.ntv.com.tr/dunya/abd-nukleer-denizaltilardan-birini-israil-aciklarina- gonderdi,W5kYZTnow0K08cmJ9jj8tA 06.11.2023
• Nükleersiz Projesi, (2024). Kazalar. https://nukleersiz.org/kazalar/
• Önder Ersoy, (2020). Başkanların Doktrinleri Çerçevesinde ABD’nin Yeni Güvenlik Anlayışı ve Soğuk Barış. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4 (1), 27-39.
• Pelopidas Benoît (2017). The Unbearable Lightness of Luck. European Journal of International Security, 2(2) 240–62.
• PRIS, (2024). In Operation & Suspended Operation. https://pris.iaea.org/PRIS/WorldStatistics/OperationalReactorsByCountry.aspx
• PRIS, (2024a), Under Construction. https://pris.iaea.org/PRIS/WorldStatistics/UnderConstructionReactorsByCountry.aspx
• Sabah, (2017). ABD Devreye Girmezse İsrail, İran’a Savaş Açacak. https://www.sabah.com.tr/gundem/2017/10/26/son-dakika-abd-devreye-girmezse-israil-irana-savas- acacak
• Sever Ayşegül, (1997). Yeni Bulgular Işığında 1962 Küba Krizi ve Türkiye. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 52(01), 647-660.
• Seyidoğlu Halil, (1988). Uluslararası İktisat: Teori, Politika ve Uygulama. Güzem Yayınları.
• Shafer Elizabeth J. (2011). International Humanitarian Law and the Nuclear Disarmament Obligation of NPT Article VI: Good Faith as Key in a Concerted Contextual Commitment to Abolition.
• TENMAK (2024). Bölüm 03. Nükleer Yakıt Çevrimi, https://www.tenmak.gov.tr/2016-06-09-00-43-55/135- gunumuzde-nukleer-enerji-rapor/837-bolum-03-nukleer-yakit-cevrimi.html
• The Buchanan Brothers (1946). Atomic Power. https://www.youtube.com/watch?v=1sP01ylAkfo
• TMMOB, (2022-08-02). Akkuyu Nükleer Güç Santralı Projesi/İnşaatı Ülkemiz Çıkarlarına Aykırıdır, İptal Edilmelidir, https://www.mmo.org.tr/merkez/basin-aciklamasi/akkuyu-nukleer-guc-santrali- projesiinsaati-ulkemiz-cikarlarina-aykiridir
• TRT, (2023). İsrailli Aşırı Sağcı Bakan Eliyahu: Gazze’ye Nükleer Bomba Atılmalı. https://www.trthaber.com/haber/dunya/israilli-asiri-sagci-bakan-eliyahu-gazzeye-nukleer-bomba- atilmali-810028.html 05.11.2023
• Turan İlter, (2012). Uluslararası Durum, Türk Dış Politikası. (Haydar Çakmak, Derleyen) Barış Platin Yayınları.
• Vancouver Declaration, (2011 February 11). Law’s Imperative for the Urgent Achievement of a Nuclear- Weapon-Free World.
• Walker William, (2004). Weapons of Mass Destruction and International Order to 1990. The Adelphi Papers, 44(370), 21-30.
• Zengin, Alperen Kürşad, (2020). Nuclear weapons and Cooperative Security in the 21st Century: The New Disorder. Türk Dünyası, 124(245), 467-470.