Dijital Ebeveynlik Öz Yeterliği İle Çocuklarda Problemli Medya Kullanımı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 2, 614 - 635, 15.04.2025

Sedanur Coşkunalp , Özden Kuşcu

https://doi.org/10.33206/mjss.1469158

Öz

Bu çalışma dijital ebeveyn öz yeterliklerinin çocukların problemli medya kullanımları ile ilişkisini incelemek amacıyla yapılmıştır. Nicel araştırma biçimi kullanılarak yapılan bu çalışmada Bursa ili İnegöl İlçesinde ilkokula devam eden 7-10 yaş arası çocuğu bulunan ebeveynlerin dijital ebeveynlik öz yeterlikleri ile çocuklarda problemli medya kullanımı arasındaki ilişki incelenmiştir. Elde edilen demografik bilgilerden ebeveynlerin eğitim durumu, yaşı, cinsiyeti, sahip olduğu çocuk sayısı, çocukların yaşı, cinsiyeti, internet kullanım yılı ile dijital ebeveyn öz yeterlikleri ve problemli medya kullanımı arasındaki ilişki incelenmiştir. Araştırmada 7-10 yaş arası çocuğu bulunan ebeveynlerin dijital ebeveynlik öz yeterlikleri Dijital Ebeveynlik Öz Yeterlik Ölçeği ile çocukların problemli medya kullanımları ise Problemli Medya Kullanım Ölçeği ile ölçülmüştür. Normallik testi yapılmış ve bunun sonucunda normal dağılım özelliği gösteren verilerde parametrik testlerden Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Analizi, ANOVA Testi, t Testi; normal dağılım özelliği göstermeyen verilerde parametrik testlerin non-parametrik alternatiflerinden Kruskal Wallis-H Testi uygulanmıştır. Araştırmanın sonucunda dijital ebeveynlik öz yeterliği ile çocukların problemli medya kullanımı arasında negatif yönlü orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Dijital Ebeveynlik , Medya Okuryazarlığı , Problemli Medya Kullanımı

Etik Beyan

“Dijital Ebeveynlik Öz Yeterliği ile Çocuklarda Problemli Medya Kullanımı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Gerekli olan etik kurul izinleri Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulunun 28.06.2021 tarih ve 2021/843 sayılı kararı ile alınmıştır.

Examination of the Relationship between Digital Parents Self-Efficiency and Children's Problem Media Use

Öz

This study aims to examine the relationship between digital parenting self-efficacy and children's problematic media use. In this study, conducted using quantitative research method, the relationship between digital parenting self-efficacy of parents with children aged 7-10 studying at a primary school in İnegöl District of Bursa province, and children's problematic media use was examined. From the demographic information obtained, the relationship between the parents' education level, age, gender, number of children, children's age, gender, years of internet use, and digital parenting self-efficacy and problematic media use was examined. In the study, the digital parenting self-efficacy of parents with children aged 7-10 was measured with the Digital Parenting Self-Efficacy Scale, and children's problematic media use was measured with the Problematic Media Use Scale. Normality test was performed and as a result, Pearson Product Moment Correlation Analysis, ANOVA Test, Test, which are parametric tests, were applied to the data showing normal distribution, and Kruskal Wallis-H Test, one of the non-parametric alternatives of parametric tests, was applied to the data not showing normal distribution. As a result of the study, it was found that there was a negative and moderately significant relationship between digital parenting self-efficacy and children's problematic media use.

Anahtar Kelimeler

Digital Parenting , Media Literacy , Problematic Media Use

Etik Beyan

“Dijital Ebeveynlik Öz Yeterliği ile Çocuklarda Problemli Medya Kullanımı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Gerekli olan etik kurul izinleri Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulunun 28.06.2021 tarih ve 2021/843 sayılı kararı ile alınmıştır.

Kaynakça

• Arslan A, (2019). Ortaöğretim öğrencilerinin dijital bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi: sivas ili örneği. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2), 63-80.
• Arslan S, (2022). Dijital ebeveynlik farkındalığı ve çocuklarda problemli medya kullanımı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Aydın Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Aslan A, Turgut YE, Göksu İ, Aslan SA, (2019). Çocukların medya okuryazarlık düzeylerinin ve kullanım alışkanlıklarının demografik değişkenler açısından incelenmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(2), 793-815.
• Balantekin Y, (2009). 10-14 yaş arası çocuklarda televizyon bağımlılığı üzerinde bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi. T.C. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Colwell J, Kato M, (2003). Investigation of the relationship between social isolation, self-esteem, aggression and computer game play in Japanese adolescents. Asian Journal of Social Psychology, 6(2), 149- 158.
• Çakar M. T. (2019). Okul öncesi dönem çocuklarının ebeveynlerinin teknoloji kullanımlarının çocukların teknoloji kullanımı üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çakır M, Kocagöz E, Karakuş FN, (2021). Çocuklarda dijital bağımlılık: ebeveynlerle nicel bir araştırma. Online International Conference on Empirical Economics and Social Sciences (s. 71-93).
• Çelen FK, Çelik A, Seferoğlu, SS, (2011). Çocukların internet kullanımları ve onları bekleyen çevrimiçi riskler. XIII. Akademik Bilişim Konferansı (s. 645-652). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Çiftçi H, (2018). Üniversite öğrencilerinde sosyal medya bağımlılığı. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(4), 417-434.
• Derin S, Bilge F, (2016). Ergenlerde internet bağımlılığı ve öznel iyi oluş düzeyi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 6(46), 35-51.
• Dilci T, Arslan A, Ersoy M (2019). 0-12 Yaş aralığındaki çocukların dijital bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre belirlenmesi. Tarih Okulu Dergisi, 122-142.
• Durak A, (2019). Ebeveyn arabuluculuğunun bazı değişkenlere göre incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Bartın Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bartın.
• Eşgi N, (2013). Dijital yerli çocukların ve dijital göçmen ebeveynlerinin internet bağımlılığına ilişkin algılarının karşılaştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(3), 181-194
• Furuncu C, (2020). Problemli medya kullanım ölçeği türkçe formunun geçerlik güvenirlik çalışması: çocuklarda ekran bağımlılığı ölçeği ebeveyn formu. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Furuncu C, Öztürk E, (2020). Problemli medya kullanım ölçeği türkçe formunun geçerlik güvenirlik çalışması: çocuklarda ekran bağımlılığı ölçeği ebeveyn formu. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 4(3), 535- 566.
• Gencer H, (2017). Ortaokul öğrencilerinde internet bağımlılığı ve siber zorbalık davranışları ile ilişkili değişkenlerin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Göldağ B, (2018). Lise öğrencilerinin dijital oyun bağımlılık düzeylerinin demografik özelliklerine göre incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 15(1), 1287-1315.
• Gülmüş İ, (2020). İlkokul öğrenci ebeveynlerinin medya okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Günaydın E, (2021). 12-17 yaş çocuğu olan annelerin ebeveynlikte bilinçli farkındalık düzeyi ve dijital ebeveynlik tutumu ile çocuklarında ınternet bağımlılığı arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güney Z, (2020). Çocukların sosyal medya kullanımı üzerine bir araştırma. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 11(1), 188-199.
• Güngör M, (2014). Okul öncesi dönem çocuklarının televizyon izleme alışkanlıkları ve anne baba tutumları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(28), 199-216.
• Gülmüş İ, (2020). İlkokul öğrenci ebeveynlerinin medya okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• İnan-Kaya, G, Mutlu-Bayraktar D, Yılmaz Ö, (2018). Digital parenting: perceptions on digital risks. Kalem Uluslararası Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 131-157.
• Kay MA, (2022). Erken çocuklukta dijital oyun bağımlılığının yordayıcıları olarak; dijital ebeveynlik, aile içi ilişkiler ve sosyal yeterlilik. Doktora Tezi. İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Kaya A, Balay R, Göçen A, (2012). Öğretmenlerin alternatif ölçme ve değerlendirme tekniklerine ilişkin bilme, uygulama ve eğitim ihtiyacı düzeyleri. İnternational Journal of Human Sciences, 9(2), 1303-5134.
• Kaya İ, Bayraktar DM, (2021). Türkiye’de yapılan dijital ebeveynlik araştırmalarına yönelik bir içerik analizi çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 1046-1082.
• Lauricella AR, Wartella E, Rideout VJ, (2015). Young children's screen time: The complex role of parent and child factors. Journal of Applied Developmental Psychology, 36, 11-17.
• Lee SY, Lee D, Nam CR, Kım DY, Park S, Kwon JG, (2018). Distinct patterns of Internet and smartphone-related problems among adolescents by gender: Latent class analysis. Journal of Behavioral Addictions, 7(2), 454-465.
• Lim SS, (2016). Through the tablet glass: transcendent parenting in an era of mobile media. Journal of Children and Media, 10(1), 21-29.
• Lou SJ, Shih RC, Liu HT, Guo YC, Tseng KH, (2010). The influences of the sixth graders' parents' internet literacy and parenting style on internet parenting. Turkish Online Journal of Educational Technology-TOJET, 9(4), 173- 184.
• Manap A, (2020). Anne babalarda dijital ebeveynlik farkındalığının incelenmesi. Doktora Tezi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Manap A, Durmuş E, (2021). Dijital ebeveynlik farkındalığının çeşitli değişkenler, aile içi roller ve çocukta internet bağımlılığı açısından incelenmesi. E-Uluslararası Eğitim ve Araştırma Dergisi, 12(1), 141-156.
• Oğuz BN, Kutluca AY, (2020). Okul öncesi dönemde çocukları olan ebeveynlerin teknoloji kullanımına yönelik görüşlerinin incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(2), 252-268.
• Okumuş V, Parlar H (2018). Çocukların sosyal medya kullanım amaçları ve ebeveyn tutumları. Istanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(33), 357-368.
• Onguner S, (2022). 7-18 yaş arası çocuklarda internet bağımlılığı ve çocukların günlük alışkanlıkları üzerine olumsuz etkilerinin değerlendirilmesi. Tıpta Uzmanlık Tezi. Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Ankara.
• Özdemir S, Bülbül F, Balcı S, Türköz A, (2020). 11-18 yaş arasındaki adolesanların internet bağımlılık düzeyleri. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2), 83-92.
• Özek MB, (2016). Ebeveynlerin medya okuryazarlık düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 805-819.
• Parmar NA, (2017). Digital Parenting. United Learning Schools, Ashford, Kent
• Rode, JA, (2009). Digital parenting: designing children's safety. ın proceedings of the 23rd british hcı group annual conference on people and computers: celebrating people and technology. British Computer Society, 244-251.
• Sarı S, Kunt H, (2014). İlkokul ve ortaokul öğrencilerinin sınıf düzeylerine göre internet kullanım durumlarının belirlenmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (40), 263-280.
• Sayar K, Benli S, (2020). Dijital Çocuk. Kapı Yayınları.
• Serin G, Aydın F, (2021). Anne ve babaların dijital ebeveynlik becerileriyle ilgili görüşlerinin karşılaştırılması. EJER Congress 2021 Bildiri Özetleri Kitabı.
• Temizdemir HA, (2018). Ebeveyn-çocuk internet kullanımı, aile içi iletişim, çocukların uyku kalitesi ve sosyal becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tokel ST, Başer D, İşler V, (2013). Türkiye’deki ebeveynlerin çocuklarının internet ve sosyal paylaşım siteleri kullanımına yönelik bilgi seviyeleri ve algıları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 225-236.
• Toran M, Ulusoy Z, Aydın B, Deveci T, Akbulut A, (2016). Çocukların dijital oyun kullanımına ilişkin annelerin görüşlerinin değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(5), 2263-2278.
• Türkel N, (2021). Ebeveynlerin sosyal medya bağımlılık düzeyleri ile dijital ebeveynlik tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Üsküdar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Uyar M, Hasdemir TA, (2021). Çocukların internete erişimi ve kullanım becerileri: ankara ili örneği. Birinci Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi. Ufuk Üniversitesi.
• Üstündağ A, (2020). Çocuk ve Ekran. Ankara: Eğiten Kitap.
• Yağar F, Dökme S, (2018). Niteliksel araştırmaların planlanması: araştırma soruları, örneklem seçimi, geçerlik ve güvenirlik. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(3), 1-9.
• Yaman F, (2018). Türkiye'deki ebeveynlerin dijital ebeveynlik öz yeterliklerinin incelenmesi. Doktora Tezi. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Ensitüsü, Eskişehir.
• Yaman F, Çubukçu A, Küçükali M, Yurdakul IK, (2020). Ortaokul ve lise öğrencilerinin sosyal medya kullanımı ve dijital oyun oynama durumları. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 160-174.
• Yaman F, Dönmez O, Akbulut Y, Yurdakul IK, Çoklar AN, Güyer T, (2019). Ebeveynlerin dijital ebeveynlik yeterliklerinin çeşitli demografik değişkenler açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 44(199), 149-172.
• Yay M, (2017). Dijital Ebeveynlik. İstanbul: Yeşilay Yayınları.
• Yaylacı B, (2019). Okul öncesi çocuklarda ebeveyn çocuk ilişkisinin internet kullanımı üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi, Zonguldak.
• Yazıcı ZN, Özcan EN, (2021). Annelerin teknoloji bağımlılığı düzeyi ile dijital ebeveynlik düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İnsan Bilimleri Dergisi, 2(1), 15-28.
• Yurdakul IK, Dönmez O, Yaman F, Odabaşı HF, (2013). Dijital ebeveynlik ve değişen roller. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 12(4), 883-896.
• Yüksel M, Yılmaz E, (2016). Lise öğrencilerinin internet bağımlılık düzeyleri ile problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Elementary Education Online, 15(3), 1031-1042.
• Zabatiero J, Straker L, Mantilla A, Edwards S, Danby S, (2018). Young children and digital technology: Australian early childhood education. Australasian Journal of Early Childhood, 43(2), 14-22.