Equivalent Idioms in Russian and Turkish

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 3, 922 - 932, 10.07.2025

Leyla Babatürk

https://doi.org/10.33206/mjss.1663785

Öz

Language is a phenomenon that keeps alive both the culture and spiritual heritage of a people. Therefore, there are cultural codes in language and these codes are actually a treasure trove of information for the national cognitive system. Idioms, on the other hand, are elements of expression that reflect both the cultural characteristics of a nation and the national way of thinking and conceptualisation process. Since both Russian and Turkish are two very powerful languages in terms of expression, a number of word groups are used in both languages to meet new concepts. In such word groups, words are generally used outside their lexical meaning. This process can also be called ‘conceptualisation’ as it reflects the way of thinking of language users. As it is known, Russian and Turkish are not only two typologically different languages, but also represent two quite different cultures, two different systems of national thought and perception of the world. Therefore, the main purpose of this research is to identify and analyse the idioms used in two unrelated languages, which have the same structure and similar meaning. During the research, various linguistic research methods such as document scanning, semantic content analysis, comparative analysis were used. It has been determined that there are a considerable number of idioms that can be considered equivalent in terms of both structure and meaning in Russian and Turkish, many of them are used to evoke universal concepts or similar connotations in the users of both languages, and some of them have been brought into both languages through word-for-word translation from foreign languages.

Anahtar Kelimeler

Idiom , Russian , Turkish , Full equivalence , Semantic equivalence

Etik Beyan

During the writing process of the study “Equivalent Idioms in Russian and Turkish” scientific rules, ethical and citation rules were followed. No falsification was made on the collected data and this study was not sent to any other academic publication medium for evaluation. Ethics Committee Permission is not required

Türkçe ve Rusça Eşdeğer Deyimler

Öz

Dil, bir halkın hem kültürünü hem de manevî mirasını yaşatan bir olgudur. Dolayısıyla dilde kültürel kodlar bulunur ve bu kodlar aslında ulusal bilişsel sistem açısından bir bilgi hazinesi değerindedir. Deyimler ise bir milletin hem kültürel özelliklerini hem de ulusal düşünce tarzı ile kavramsallaştırma sürecini yansıtan anlatım unsurlarıdır. Hem Rusça hem Türkçe anlatım açısından oldukça güçlü iki dil olduğu için ikisinde de yeni kavramları karşılamak üzere bir takım kelime grupları kullanılır. Bu tür kelime gruplarında sözcükler genellikle leksik anlamları dışında kullanılmaktadır. Bu kullanıma dil kullanıcılarının düşünce tarzını yansıttığı için “kavramsallaştırma” adı da verilebilir.
Bilindiği gibi Rusça ile Türkçe tipolojik açıdan iki farklı dil olmalarının yanı sıra birbirinden oldukça farklı iki kültürü, iki farklı millî düşünce sistemini ve farklı dünya algılarını da temsil etmektedir. Bu nedenle akraba olmayan iki dilde kullanılan ve aynı yapıda olup benzer anlam taşıyan deyimlerin tespit edilerek analiz edilmesi bu çalışmanın temel amaçlarından biridir. Araştırma esnasında nitel araştırma yöntemlerinden belge taraması, anlam içeriği analizi ve karşılaştırmalı analiz kullanılmıştır. Araştırma sonucunda hem yapı hem de anlam açısından Rusça ve Türkiye Türkçesindeki eşdeğer sayılabilecek deyimlerin oranları, kullanım amaçları ve bu deyimlerin hangi yollarla edinildiği değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

deyim , Rusça , Türkçe , tam eşdeğerlilik , anlamsal eşdeğerlilik.

Etik Beyan

“Türkçe ve Rusça Eşdeğer Deyimler” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Bu araştırma doküman incelemesine dayalı olarak yapıldığından etik kurul kararı zorunluluğu bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Aksan, D. (1998). Her Yönüyle dil. Ana çizgileriyle dilbilim. Cilt 3., Ankara: Türk Dil Kurumu. 2.baskı.
• Aksoy, Ö. A. (1988). “Atasözleri, deyimler”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten-1962. Ankara: TDK Yay. :217: 131-166.
• Aksoy, Ö. A. (1989). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1-2. İstanbul: İnkılâp Kitap Evi, genişletilmiş beşinci baskı.
• Baştabak, A. Ş. (2016). “Klassifikatsiya frazeologizmov s zoonimnım komponentom v turetskom i russkom yazıkah po ekvivalentnosti”. Mejdunarodnıy nauçnıy jurnal “Simvol Nauki”, №2, .
• Baştabak, A. Ş. (2005). Türkçe Açıklamalı Türkçe/Rusça Deyimler Sözlüğü. Bişkek: Avrasya Yayınları.
• Gönen, S. (2008). “Deyimlere Şekil Açısından Bir Yaklaşım Örneği”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. (20): 207-217.
• Gudkov, L., Saraç, H. (2015). “Doroga” (“yol”) v prirodno-landşaftnom kode kul’turı russkogo i turetskogo yazıkov”. Mir russkogo slova, Lingvokulturologiya, No 1: 15-21.
• Hismatulina, E. (2021). “Osobennosti perevoda frazeologii na materialah raznostrukturnıh yazıkov (na primere turetskogo i russkogo yazıkov)”. Sovremennıe Vostokovedçeskie İssledovaniya, 3(3): 410-417.
• Kanmaz, A. (2021). “Türkçe Deyimler Üzerine Yazılan Makaleler Hakkında Bir Kaynakça (1962-2020)”. Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür Sanat Mimarlık Dergisi, 4(7): 170-231.
• Kartal, N. (1990). Türkçe Deyimler Sözlüğü. İstanbul: Birsen yayın Evi, 3. Baskı, geliştirilmiş, gözden geçirilmiş, açıklamalı.
• Kasumova, M. “Bibleşzmı i koraniçeskie frazeologizmı v russkom i turetskom yazıkah”. https://cyberleninka.ru/article/n/bibleizmy-i- koranicheskie-frazeologizmy-v-russkom-i-turetskom-yazykah Erişim Tarihi: 29.10.2024
• Kasumova, M., Biradli, E. “Osobennosti frazeologiçeskih edinits v russkom i turetskom yazıkah”. https://cyberleninka.ru/article/n/osobennosti- frazeologicheskih-edinits-v-russkom-i-turetskom-yazykah/viewer Erişim Tarihi: 12.09.2024
• Kasumova, M., Söyler, S. (2014). “Sopostavitel’nıy analiz frazeologiçeskih edinits s komponentom Bog-Allah v russkom i turetskom yazıkah”. https://cyberleninka.ru/article/n/sopostavitelnyy-analiz- frazeologicheskih-edinits-s-komponentom-bogallah-v-russkom-i- turetskom-yazykah/viewer Erişim Tarihi: 29.10.2024
• Memetov, İ., Ryapov R. (2017). “İspol’zovaniye somatiçeskih edinits vo frazeologizmah turetskogo i russkogo yazıkov”. Nauçnıy Vestnik Krıma, № 3 (8): 1-8.
• Onişçenko, Yu. (2012). “Aniliz nekotorıh frazeologiçeskih edinits turetskogo yazıka i problema ih perevoda na russkiy”. Uçenıe Zapiski Natsional’nogo Universiteta İmeni V.İ. Vernadskogo. Seriya “Filologiya”. Sostsial’nıe kommunikatsii, 25 (64), № 3/1: 296-302.
• Özeren, M. (2019). Çağdaş Türk Lehçelerinde Rusçadan Yapılan Kavram ve Gramer Çevirileri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Saraç, H.. (2019). “Gora” (“dağ”) v russkoy i turetskoy frazeologii: prirodno-landşaftnom kode kul’turı”. Tribuna molodıh uçenıh. Voprosı psiholingvistiki.: 310-322.
• Sarıgöz, O., Dağ Pestil, A. (2023). Türkçe - Rusça Açıklamalı Deyimler Sözlüğü : 2500 Deyim. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Yıldırım, K. (2016). “Eksplikatsiya znaçeniy slova “sud’ba” vo frazeologizmah turetskogo yazıka”. Mejdunarodnıy nauçnıy jurnal “Simvol Nauki”. №2: 76-80.
• Yurtbaşı, M. (1996). Örnekleriyle Deyimler Sözlüğü. İstanbul: Özdemir Yayıncılık.
• Yüceol Özezen, M. (2001). “Türkçe Deyimler Üzerine Birkaç Söz”. Türk Dili. Dil ve Edebiyat Dergisi. II/ 600: 869-879.
• Karta slov i vırajeniy russkogo yazıka. https://kartaslov.ru . Erişim tarihi: 03.11.2024.
• Frazeologiçeskiy slovar’ russkogo yazıka onlayn. https://rus- phraseology-dict.slovaronline.com . Erişim tarihi: 10.11.2024
• Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. https://sozluk.gov.tr Erişim tarihi: 11.11.2024