ERGENLER İÇİN ARKADAŞLIK İNANÇLARI ÖLÇEĞİNİN (EAİÖ) GELİŞTİRİLMESİ: GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 10, 16 - 28, 31.12.2022

Ahmet Buğa , Ali Çekiç

https://doi.org/10.56677/mkuefder.1137070

Öz

Bu araştırmanın amacı bilişsel davranışçı yaklaşıma dayalı olarak ergenlerin arkadaşlığa ilişkin inançlarını belirlemeye yönelik bir ölçme aracının geliştirilmesi ve geçerlik güvenirlik çalışmasının yapılmasıdır. Araştırma kapsamında iki farklı çalışma grubu kullanılmıştır. İlk çalışma grubu faklı lise türlerinde eğitime devam eden dört sınıf düzeyinde yer alan 479 öğrenciden oluşmaktadır. İkinci çalışma grubu ise yine faklı lise türlerinde eğitime devam eden dört sınıf düzeyinde yer alan 361 öğrenciden oluşmuştur. Bu çalışmada geçerlik çalışmaları kapsamında uzman görüşü, açımlayıcı faktör analizi (AFA) ve doğrulayıcı faktör analizi (DFA) yapılmıştır. Açımlayıcı faktör analizi sonucu elde edilen EAİÖ güvenirliğini ortaya koymak amacıyla bir iç tutarlılık ölçümü olan Cronbach's Alpha katsayısı (iç tutarlılık katsayısı) hesaplanmıştır. EAİÖ son haliyle ergenlerin arkadaşlık ilişkilerine ilişkin ilişkide kadercilik, ilişkide beklentiler ve ilişkide felaketleştirme gibi akılcı olmayan değerlendirmelerini hem de arkadaşlık ilişkilerine yönelik akılcı değerlendirmelerini ölçen 4 alt boyuttan oluşan geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arkadaşlık, Ergen, Bilişsel-Davranışçı Yaklaşım

Kaynakça

• Bee, H. & Boyd, D. (2009). Çocuk gelişim psikolojisi. Çev. Orhan Gündüz. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Bilgin, M. (2004). Bilişsel üçlü ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(21):35-41.
• Boyacıoğlu N. ve Küçük L. (2011). Irrational Beliefs and Test Anxiety in Turkish School Adolescents. The Journal of School Nursing, 27(6):447-454. doi:10.1177/1059840511417631
• Boyacıoğlu, G. ve Savaşır, I. (1995). Kişilerarası Şemalar Ölçeği’nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 10(35), 40-58.
• Briere, John. Cognitive Distortion Scales. PAR Psychological Assessment Resources, Inc. Printed in the U.S.A. 2000.
• Butler, A.C., Chapman, J.E., Forman, E.M. ve Beck, A.T. (2006). The empirical status of cognitive-behavioral therapy: a review of meta-analyses. Clinical Psychology Review, 26:17-31.
• Corey, G. (2005). Psikolojik Danışma Kuram ve Teknikleri. Çev: Tuncay Ergene. Ankara: Mentis Yayıncılık.
• Corey, G. (2005). Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuram ve Uygulamaları. Ankara:Mentis Yayıncılık.
• Covin, R., Dozois, D. J., Ogniewicz, A., & Seeds, P. M. (2011). Measuring cognitive errors: Initial development of the Cognitive Distortions Scale (CDS). International Journal of Cognitive Therapy, 4(3), 297-322.
• Çekiç, A., Kul, A., Çetin, A., ve Cihangiroğlu, Ü. (2017). The effect of friendship skills training on friendship quality and subjective well-being of adolescents. European Journal of Education Studies. European Journal of Education Studies. 3(5), 540-549.
• Çivitci, A. (2009). Relationship between irrational beliefs and life satisfaction in early adolescents. Egitim Arastirmalari-Eurasian Journal of Educational Research, 37, 91–109.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik. SPSS ve Lisrel Uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Dattilio, F. M. (2012). Bilişsel Davranışçı Çift ve Aile Terapisi. Benveniste, M., Kızıltaş, S. ve Turanlı, P. (Çev.), Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları 77, İstanbul, 2. Baskı.
• Demir, M., Jaafar,J., Bilyk, N. & Mohd Ariff, M. R. (2012) Social Skills, Friendship and Happiness: A Cross-Cultural Investigation, The Journal of Social Psychology, 152:3, 379-385. DOI: 10.1080/00224545.2011.591451
• Dinçer, B. (2008). Alt ve üst sosyo-ekonomik düzeyde lise ikinci sınıfa devam eden ergenlerin anne baba tutumlarını algılamaları ile arkadaşlık ilişkilerinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Dobson, K.S. ve Dozois, D.J.A. (2010). Historical and philosophical bases of the cognitive- behavioral therapies. Handbook of Cognitive-Behavioral Therapies, Dobson, K.S. (Ed.). Guilford Publications, New York, pp.4.
• Dryden, W. ve Neenan, M. (2006). Rational Emotive Behaviour Therapy: 100 Key Points and Techniques. Taylor anda Francis Group, Routledge Press, New York, pp.1-6.
• Ellis, A. (1973). Humanistic psychotherapy. McGraw-Hill Book Company. New York.
• Erdem, A. E. ve Bilge, F. (2008). Lise öğrencileri için meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançlar ölçeği'nin geliştirilmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(29), 95-114.
• Eriş, Y. ve İkiz, F. E. (2013). Ergenlerin benlik saygısı ve sosyal kaygı düzeyleri arasındaki ilişki ve kişisel değişkenlerin etkileri. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(6), 179-193,
• Gündüz, B. (2006). Öğretmenlerde akılcı olmayan inançların kişisel ve mesleki değişkenlere göre incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(11), 75-95.
• Hamamcı, Z.,ve Büyüköztürk, Ş. (2003). İlişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalar ölçeği, ölçeğin geliştirilmesi ve psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(25), 107-111.
• Hill C, ve Safran, J. (1994) Assessing interpersonal schemas: Anticipated responses of significant others. J Soc Clin Psychol,13: 366-379.
• Hollon, S.D., & Kendall, P.C. (1980). Cognitive self-statements in depression: Development of an automatic thoughts questionnaire. Cognitive therapy and research, 4(4), 383-395.
• Hortaçsu, N. (2002). Çocuklukta ilişkiler: Ana-baba, kardeş ve arkadaşlar. Ankara: İmge Yayınevi.
• Hu, L.-t., ve Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6(1), 1–55. https://doi.org/10.1080/10705519909540118
• Kaslow, N. J., Stark, K. D., Printz, B., Livingston, R., ve Tsai, S. L. (1992). Cognitive Triad Inventory for Children:development and relation to depression and anxiety. Journal of Clinical Child Psychology, 21(4), 339-347.
• Katmer, A. N., Buğa, A., ve Kaya, I.(2019). An Investigation of Friendship Quality, Attachment to Friends and Perceived Social Support from Friends as Predictors of Loneliness in Adolescents, International Online Journal of Educational Sciences, 11 (4), 211-227.
• Kaya, İ. (2018). Akademik başarıya ilişkin bilişsel çarpıtmalar ölçeğinin (ABIBÇÖ) geliştirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(3), 1082-1098.
• Kaya, İ. ve Hamamcı, Z. (2011). Anne-babaların akılcı olmayan inançları ölçeği’nin geliştirilmesi. Educational Sciences: Theory & Practice, 11(3), 1149-1165.
• Kaynak Yeşiltepe, H. Ö. (2019). Lise seçimine ilişkin akılcı olmayan inançlar ölçeği’ nin geliştirilmesi.Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Kılıç, S. (2016). Cronbach’ın Alfa Güvenirlik Katsayısı. Journal of Mood Disorders, 6(1).
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling (3rd ed.). Guilford Press.
• Küçükarslan, M. ve Gizir, C. A. (2013) Romantik İnançlar Ölçeği’inin uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Mersin Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 9 (2),461-469.
• Leech, N. L., Barret, K. Cc & Morgan, G. A. (2005). SPSS for İntermediate Statictics.Use and İnterpretation (Second Editon). London: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
• Lefebvre, M. F. (1980). Cognitive distortion in depressed psychiatric and low back pain patients. Unpublished Doctoral Dissertation, University of Vermont, Dissertation Abstracts International, 41, 693B.
• Leitenberg, H., Yost L.W.ve Caroll-Wilson, M. (1986). Negative cognitive errors in children: Questionnaire development, normative data, and comparisons between with and without self-reported symptoms of depression, low self-esteem, and evaluation anxiety. Journal of Consulting and Clinical Psychology. 54(4):528-536.
• Öztürk, N. (2016). Arkadaşlık becerisi psiko-eğitiminin 9-12 yaş arası öğrencilerin arkadaşlık niteliğine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Öztürk, N. ve Kutlu, M. (2017). Arkadaşlık Niteliği Ölçeği’nin Türkçe uyarlaması: geçerlik ve güvenirlik çalışması . Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal , 7 (48) , 127-144.
• Sabancı, Y. ve Çekiç, A. (2019). The relationship between irrational beliefs, resilience, psychological needs, Cyberbullying and cyber victimization. Universal Journal of Educational Research, 7 (3) (2019), pp. 700-706. https://doi.org/10.13189/ujer.2019.070308
• Sarı, T., ve Korkut-Owen, F. (2015). Romantik ilişkilerde akılcı olmayan inançlar ölçeği’nin geliştirilmesi. International Journal of Human Sciences, 12(1), 255-273.
• Schulman, R. G., Kinder, B. N., Powers, P. S., Prange, M., & Gleghorn, A. (1986). The development of a scale to measure cognitive distortions in bulimia. Journal of Personality Assessment, 50(4), 630-649.
• Sprecher, S., & Metts, S. (1989). Development of the Romantic Beliefs Scale and examination of the effects of gender and gender-role orientation. Journal of Social and Personal Relationships, 6, 387-411.
• Sungur, M.Z. (1997). Bilişsel davranışçı terapilerin gelişim öyküsü. Psikoterapiler El Kitabı. Tangör, A. (Ed.). Ege Psikiyatri Sürekli Yayınları.
• Sungur, M.Z. (2003). Bilişsel-davranışçı terapilerin temel ilke ve özellikleri ve entegre yaklaşımın yararları. 3P Dergisi, 11(Ek.2):31-38.
• Tülü, İ. A. ve Erden, G. (2014). Türkiye’de cinsel suçlular ile ilgili suç analizi: Cinsel saldırı suçlularının psikolojik profilleri, bilişsel çarpıtmaları ve psikopati düzeyleri. Türk psikiyatri dergisi, 25(1), 19-30.
• Türk, F. , Buğa, A. , Çekiç, A. & Hamamcı, Z. (2018). Bilişsel Davranışçı Yaklaşıma Dayalı Grup Müdahalelerinin Çocuk ve Ergenlerin İşlevsel Olmayan Düşünceleri Üzerindeki Etkisi: Meta-Analiz Çalışması . Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal , 8 (49) , 45-61.
• Türkçapar, M.H. (2007). Bilişsel Terapi: Temel İlkeler ve Uygulamalar. HYB Basım Yayın, Ankara, ss.1-221.
• Türküm, A.S. (2003). Akılcı olmayan inanç ölçeğinin geliştirilmesi ve kısaltma çalışmaları. Türk psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(19):41-47.
• Uzun, K. ve Öztürk Gübeş, N. (2021). Relationships between adolescents’ irrational beliefs, personality characteristics and stress coping. Kastamonu Education Journal, 29(5), 924-940. doi: 10.24106/kefdergi.790045
• Weissman, A.N., & Beck, A.T. (1978). Development and validation of the dysfunctional attitude sclale preliminary investigation. Paper Presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association. p33, 27-31 March 1978. Toronto, Canada.