Türkçe Öğretmeni Adaylarının Yazılı Anlatımlarında Deyim Kullanımı: Hatay Ve Sivas Örneği/Usage Of Idioms of Pre-Service Turkish Language Teachers in Their Compositions: The Sample of Hatay and Sivas

Yıl 2009, Cilt: 6 Sayı: 12, - , 29.01.2014

Bilginer Onan Bayram Baş

Öz

Konuşma ve yazma dilinde sözün etkili kılınabilmesi için kullanılabilecek dil malzemelerden biri olan deyimler; millî değerlerin birer göstergesi olarak kültürün taşınması ve aktarılmasında da rol oynarlar. Deyimler, bireylerin dil becerilerinin gelişimine doğrudan kaynaklık edebilecek dil malzemeleridir. Ana dilini anlama ve anlatma süreçlerinde etkili kullanabilme, deyim kullanımı ile de paralellik göstermektedir. İlköğretim öğrencileri için hazırlanan Türkçe Dersi Öğretim Programı'nda da deyimlerin kullanımına yönelik ayrıntılı açıklamalar yer almaktadır. Bu seviyede eğitim gören bir öğrencinin özellikle sözlü ve yazılı aktarım sürecinde deyimlerden doğrudan yararlanabilmesi için, onu yetiştiren ve yönlendiren öğretmenin de anlatma becerilerinde deyimleri söz varlığına zengin şekilde yansıtabilme becerisine sahip olması gerekir. Bu araştırmanın amacı, Türkçe öğretmeni adaylarının, yazılı anlatımlarında hangi deyimleri ne ölçüde kullanabildiklerini tespit etmek ve bu doğrultuda yazılı anlatımlarını ne oranda etkili kılabildiklerini ortaya koyabilmektir. Araştırma Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi ve Sivas Cumhuriyet Üniversitesinde 3. sınıf seviyesinde bulunan Türkçe öğretmeni adaylarından 30'ar kişi üzerinde gerçekleştirilmiştir. Adaylara öyküleyici, betimleyici, açıklayıcı ve tartışmacı tarzda, birer hafta ara ile dört kompozisyon yazdırılmış ve bu veriler üzerinde deyim kullanımları tespit edilmiştir. Araştırma neticesinde Türkçe öğretmeni adaylarının en çok deyim kullanımını tartışmacı anlatım tarzında tercih ettikleri görülmüştür.

Anahtar Kelimeler: Deyim, bağdaştırma, anlatım tarz, yazma becerisi.

Abstract

Idioms; that are one of the main tools used to make expression effective in spoken and written language, lay role in carrying and transferring culture as an indicator of national values. Idioms are language tools that can be a direct source for improving one's language ability. Using mother-tongue effectively in understanding and expressing processes shows parallelism with using idioms. Explanations about using idioms take place in Turkish programme prepared for elementary graders. It is essential that teacher; who teaches and canalizes these graders, should add idioms into his/her own vocabulary widely in  expressing ability in order to make them directly get use of idioms in spoken and written expressions. The purpose of this study to fix which idioms and to what extent pre-service Turkish teachers use in their written expressions and to explore in what ways they make their written expressions be effective from this point. The study performed in Hatay Mustafa Kemal and Sivas Cumhuriyet Universities with each 30 third grade pre-service teachers. We have made applicants write four compositions in narrative, descriptive, explanatory and discussion styles in one week duration for each and idiom usages have found out from these data. As a result of the study, it can be seen that pre-service Turkish teachers prefer using idioms in discussion writing style mostly.

Key Words: Idioms, association, expressing style, writing ability

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Aksan, D.(1999). Türkçenin Gücü. Ankara: Engin Yayınevi
• Aktaş, Ş. ve Gündüz, O. (2001). Yazılı ve Sözlü Anlatım. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karadağ, Ö. (2003). “Türkçe Eğitiminde Anlatım Tarzları”. Türklük Bilimi Araştırmaları. Türkçenin Öğretimi Özel Sayısı,13,79-92.
• Özdemir, E. (2002). Yazınsal Türler. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Özdemir, E. ve Binyazar, A. (1979). Yazma Sanatı. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Saraçbaşı, M.(2002) Türkçe Deyimler Sözlüğü. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tural, S.K. (1979). Yazmak Sanatı. Ankara: Milli Eğitim ve Kültür.
• Türkçe Sözlük (1998). Ankara: TDK Yayınları.
• Yaman, E. ve Köstekçi, M. (1998). Türk Dili ve Kompozisyon. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Kantemir, E. (1991). Yazılı ve Sözlü Anlatım. Ankara.