Encümen-i Daniş ve Osmanlı Aydınlanması/Encümen-i Daniş and Ottoman Enlightenment

Yıl 2009, Cilt: 6 Sayı: 11, 420 - 439, 24.01.2014

Fatih Arslan

Öz

Türk toplumu iki yüz yıldan fazla bir süredir batılılaşma çabası içerisindedir. Batılılaşma çabaları, ıslahat hareketleri olarak ortaya çıkmıştır. Bu süreçte Batı gibi olma gayretindeki devletin yönetici elitleri, bir yandan kurumları Batı modelinde şekillendirmeye çalışırken, bir yandan da Batı'nın bilim ve felsefe gibi alanlarda ortaya koyduğu üstün başarıları anlama yönünde iş görmeleri için çeviri faaliyetlerine önem vermeye başlamışlardır. Çalışmamızın merkezinde işte bu Batı gibi olma çabaları durmaktadır. Batı'da doğal bir süreç olarak ortaya çıkan Aydınlanma, Osmanlı İmparatorluğu için Batı gibi olmanın ön şartlarından biri olarak, yapay bir şekilde kurulmaya çalışılmıştır. Dönemin askeri ve siyasal ıslahatlarının yeterli görülmediği noktada eğitim alanında ıslahatlara girişilmiştir. Çalışmamızda, ıslahatlar çerçevesinde kurulan Encümen-i Daniş bağlamında bir Osmanlı aydınlanmasından bahsedilip bahsedilemeyeceği ele alınacaktır.

Anahtar Sözcükler: Aydınlanma, Encümen-i Daniş, Osmanlı İmparatorluğu.

Abstract

Turkish society has been in a struggle for westernization over two centuries. Struggles for westernization have appeared as reform movements. Administrative elites of the government; who were trying to behave as western people, have been trying to rebuild the institutions in the forms of western styles in one hand, and on the other hand they have begun to emphasize on translation activities in order to comprehend the achievements of the West in the fields of science and philosophy. At the centre of our study, these westernization struggles stand.The Enlightenment; that has emerged in a natural process in West, has been reestablished in Ottoman Empire artificially as a preliminary condition of westernization. Reform actions have been introduced in educational fields at the point where military and political reforms considered as inadequate. In our study, it will be examined that if there exists an Ottoman enlightenment in connection with Encümen-i Daniş which were built within the frame of the reforms or not.

Key Words: The Enlightenment, Encümen-i Daniş, Ottoman Empire.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Akyüz, K. (1975). Encümen-i Daniş. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Bilim, C. (1985). İlk Türk Bilim Akademisi: Encümen-i Daniş. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 3 (2) s. 81-104.
• Chambers, R. L. (1981). “The Encümen-i Daniş and Ottoman Modernization”. VIII. Türk Tarih Kongresi, Cilt 2. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, s. 1283-1289.
• Çiğdem, A. (1997). Aydınlanma Düşüncesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Devellioğlu, F. (1970). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi, 1970.
• Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi (1989a). Cilt 11. İstanbul: Çağ Yayınları.
• Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi (1989b). Cilt 12. İstanbul: Çağ Yayınları.
• Eğribel, E. ve Genç, E. S. (2001). “XIX. Yüzyıl Osmanlı Siyasi Yaşamı”. XIX. Yüzyıl. (Ed.: Ertan Eğribel), Kardeşler Matbaası.
• Eroğlu, H. (1990). Türk İnkılap Tarihi. Ankara: Savaş Yayınları.
• Ersoy, H. (1999). “Batılılaşma Girişimleri ve Osmanlı Hariciye Nezaretinin Kuruluşu”. Osmanlı Ansiklopedisi. Cilt 6, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Göçgün, Ö. (1992). “Tanzimat Devri Türk Edebiyatı”. Türk Dünyası El Kitabı Cilt 3, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Kaçar, M. (1998). “Osmanlı İmparatorluğunda Mühendishanelerin Kuruluşu”. Osmanlı Ansiklopedisi Cilt 8, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s. 680-697.
• Kant, I. (1984). Seçilmiş Yazılar. (Çev.: Naci Bozkurt), İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kayaoğlu, T. (1998). Türkiye'de Tercüme Müesseseleri. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Koçer, H. A. (1992). Türkiye'de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Lewis, B. (1993). Modern Türkiye'nin Doğuşu. (Çev.: Metin Kıratlı), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mardin, Ş. (1996). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Meriç, C. (1980). Kırk Ambar. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Meriç, C. (1997). Mağaradakiler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü Cilt 1. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Palmer, A. (1995). Osmanlı İmparatorluğu Bir Çöküşün Yeni Tarihi. (Çev.: Belkıs Çorakçı Dişbudak) İstanbul: Bilgin Yayıncılık.
• Sander, O. (2008). Anka'nın Yükselişi ve Düşüşü. Ankara: İmge Kitabevi
• Sertoğlu, M. (1986). Osmanlı Tarih Lügati. İstanbul: Enderun Kitabevi
• İskit, S. R. (2000). Türkiye'de Neşriyat Hareketleri Tarihine Bir Bakış. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1976). 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Cilt 3. (1979). İstanbul: Dergah Yayınları.
• Ülken, H. Z. (1998). Türkiye'de Çağdaş Düşünce Tarihi,.İstanbul: Ülken Yayınları