Yakınçağlarda Osmanlı-Fransa İlişkileri ve Fransa'nın Orta-Doğu Diplomasisi/Ottoman - France Relations at Nearages And France's Middle East Diplomacy

Yıl 2009, Cilt: 6 Sayı: 11, 523 - 542, 24.01.2014

Olcay Özkaya Duman

Öz

Öncelikle 1789 Fransız İhtilali ile değişen dünya düzeni ve bu değişen yeni dünya düzeninin genel bir durumunu değerlendirdikten sonra yüzyılın Osmanlı Devleti ile Fransa'nın siyasal, sosyal ve ekonomik durumundan kısaca bahsedeceğiz. Daha sonra 1789-1802 yılları arası Mısır seferi ile değişen siyasal ilişkiler ile başlayıp, Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı süreci, Tanzimat Fermanı'nın hazırlanma gerekçeleri ve aşamaları, 1867 reform politikaları ve bunun karşısında Bab-ı Âli Hükümeti'nin tutumu gibi konuları çözümlemeye çalışacağız. Konu 1919-1921 yılları arası yaşanan siyasal ilişkiler çerçevesinde değerlendirilerek noktalanacaktır.

Yakınçağlarda, Osmanlı Devleti ve Fransa siyasal ilişkilerini yer yer incelerken çok önemli ayrıntılara dikkat çektik. Özellikle ünlü sisyphe mitolojisi ile birçok düşünürün özdeşleştirdiği Napolyon sözleri bu süreçte gelişen siyasal ilişkileri oldukça açık ifade etmektedir. Napolyon'un sürgünü sırasında ifade ettiği sözlerden anlaşılan Fransızca bir deyimin yorumu şu idi: "Her yükselişin bir düşüşü vardır”. Buna göre hiçbir güç sonsuza dek zirvede kalamayacaktır. O büyük güç yükselişini fark ettiği anda aslında düşüşe geçmiştir.

Anahtar Kelimeler: Yakınçağlar, Osmanlı İmparatorluğu, Fransa, Orta-Doğu, Diplomasi

Abstract

After a general analysis of the period and changing world view by 1789 French Revolution, we are going to mention about the Ottoman Empire's and France's general situation of that period. After that, we are going to analysis some subjects such as the changing diplomatic relations between France and Ottoman Empire after France's attack to Egypt between 1789 and 1802,Kavalalı Mehmet Pacha'a rebellion, reasons of Tanzimat Fermanı (reorganization redicts), 1867 reforms and manner of the Imperial government. This analysis will be completed in frame of diplomacy analysis between 1919 and 1921.

While we are analyzing the relation between France and Ottoman Empire during near ages we will point on some important details. Especially the famous myth Sisyphe and Napoleon's speeches are so interesting. Napoleon's speech which is also a French proverb's comment is “there is a fall after all rises”. This means no any power can always stay peak.As soon as that big power realizes it's rising, actually begins to fall.

Key Words: Near ages, Ottoman Empire, France, Mıddle-East, Diplomacy.

Anahtar Kelimeler

Yakınçağlar, Osmanlı İmparatorluğu, Fransa, Orta-Doğu, Diplomasi

Kaynakça

• Aulard, A. (1945). Fransa İnkılabının Siyasi Tarihi (Demokrasinin ve Cumhuriyetin Kaynakları ve Gelişmesi 1789-1804 C.III. (Çev.: Nazım Poroy) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Akşin, S. (1994). “Yüzyıl Boyunca Bir Fransız Dergisinde Türkiye İmgesi”. Belleten, C. XI. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Akşin, S.(1997). Osmanlı Devleti 1600-1908 Türkiye Tarihi, C.III, İstanbul: Cem Yayınları.
• Altundağ, Ş., (1993). Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın İsyanı, Mısır Meselesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Arıkan, Z. (1990). “Fransız İhtilali ve Osmanlı Tarihçiliği”. De La Revolution Française A'la Turquıe D'Atatürk,1012-Mai 1989, Actes des colloques d'İstanbul, İstanbul-Paris: Isıs Yayınları.
• Bainville, J. (1938). Fransa Tarihi. (Çev.: Hüseyin Cahit Yalçın) İstanbul.
• Belgil, V. (1990). “Fransa Krallarının İstanbul'daki Elçilere Talimatları”. Tarih Toplum Ansiklopedisi, C. III., Ankara.
• Girgin, K. (1994). Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemleri Hariciye Tarihimiz. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Guizot, M. (1986). History of Nations:History of France from the earliest times to 1848, Siyasal Bilgiler Kitaplığı, New York: Brandley com..
• Hatipoğlu, S. (2001). Türk – Fransız Mücadelesi (Orta Toros Geçitleri, 1915-1921). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• İnalcık, H. (1938). “Tanzimat'ın Uygulanması ve Sosyal Tepkiler”. Belleten, S. 212, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
• Karal, E. Z. (1938). Fransa-Mısır ve Osmanlı (1767-1802), İstanbul.
• Karal, E. Z.(1938). Osmanlı Tarihi, C.: V, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
• Karal, E. Z. (1996). Selim III'ün Hatt-ı Hümayunları, Nizam-ı Cedid,1789-1807, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kennedy, P. (2002). 16.Yüzyıldan Günümüze Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri Ekonomik Değişim ve Askeri Çatışmalar. (Çev.: Birtane Karanakçı) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kılıçbay, M.A. (1986). “18.Yüzyılda Fransa'daki Türkiye”. Tarih Toplum Ansiklopedisi, C. I.
• Koloğlu, O. (1990). “Fransız Devrimi İle II. Mahmut Reformları Arasında İlk Paralellik Kurma Çabaları”. De La Revolution Française A'la Turque D'Atatürk,10-12 Mai 1989, Actes des collogues d'ıstanbul, İstanbul-Paris: Isıs Yayınları.
• Kuran, E. (1968). Avrupa'da Osmanlı İkamet Elçiliklerinin Kuruluşu ve İlk Elçilerin Siyasi Faaliyetleri. Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Lewis, B. (1993). Modern Türkiye'nin Doğuşu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Luraghi, R. (1994). Sömürgecilik Tarihi. (Çev.: Aydın Emeç). İstanbul.
• Mantran, R. (1986). Osmanlı Devleti'nin Doğuşundan XVIII. Yüzyılın Sonuna C. I. Ankara: Cem Yayınları.
• Ortaylı, İ. (1995). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul: Hil Yayınları.
• Potiemki, V. (1977). Uluslararası İlişkiler Tarihi, C. I, (Çev.: Atilla Tokatlı), İstanbul: May Yayınları.
• Sander, O. (1993). Siyasi Tarih (İlkçağlardan 1918'e).Ankara: 1993.
• Soysal, İ. , (1983a). “Türk Fransız Siyasal İlişkileri (1921-1984)”. Belleten, C.: XLVII, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Soysal, İ. (1983b). “1939 Türk-İngiliz-Fransız İttifakı”. Belleten, C.: XLVI, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Soysal, İ. (1985). “Hatay Sorunu ve Türk Fransız Siyasal İlişkileri 1036-1939”. Belleten, C. XLIX, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Süslü, A. (1983a). “Osmanlı İmparatorluğunu Paylaşma Projeleri 1807-1812”. Belleten, C. XLVII , Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Süslü, A. (1983b). “Osmanlı – Fransız Diplomatik İlişkileri 1798-1807”. Belleten, C. XLVII, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tanilli, S. (1995). Yüzyılların Gerçeği ve Mirası, C.III., Ankara: Cem Yayınları.
• Tuncer, H.,(2002). Eski ve Yeni Diplomasi. Ankara: Ümit Yayıncılık.
• Uzunçarşılı, İ.H. (1995). Osmanlı Devleti'nin Merkez ve Bahriye Teşkilatı. Ankara.