Türk-Sasani Askerî İttifakları ve Sasani Ordusunda Türkler / Turk-Sassanian Military Alliances and Turks in the Sassanian Army

Yıl 2015, Cilt: 12 Sayı: 32, 89 - 107, 30.12.2015

Cihad Cihan

Öz

TÜRK-SASANİ ASKERÎ İTTİFAKLARI VE SASANİ ORDUSUNDA TÜRKLER

 

Özet

Tarihte bazı kavimler sanat, ticaret, edebiyat, ilim veya harp sanatı gibi belirli alanlarda bir takım kabiliyetleriyle öne çıkmışlardır. Türkler bu hususta askeri meziyetleri ve kurdukları devletlerle dikkat çekmektedirler. Bu sebeple Türk ordusu bozkır kültürü içerisinde ilk taklit edilen müessese olmuştur. Bu etkileşimde Türklerle mücadele eden Çin ve İran bilinen ilk örneklerdir. Bozkır orduları karşısında mağlup olan devletler askeri reformlar yaparken, ordularında Türk askerlerini de savaşçı unsur olarak istihdam etmişlerdir. Tarihte Türklerin Çin, Bizans, Sasani, Emevi, Abbasi vd. devletlerin ordularında yer aldıkları bilinmektedir.

Bu durum bazı batılı tarihçiler tarafından genellikle ganimet elde etmek isteyen göçerler ve onların savaşçı vasıflarını parayla satın alıp kullanmaya çalışan yerleşik kültür münasebetiyle izah edilmiştir. Ancak bu görüş bütün münasebetleri açıklamakta yetersiz kalmaktadır. Çünkü Türkler, askerî ittifak, bağlı bir bölgede meskûn olma, ücretli askerlik, savaş esiri veya sığınma gibi şartlarda yabancı ordularda yer almışlardır. Bu şartlar altında Hun, Kuşan, Akhun-Eftalit, Avar, Sabir, Hazar, Göktürkler gibi çeşitli Türk kavim ve devletlerine mensup Türkler, Sasani ordularında görev yapmışlardır. Böylelikle Sasanilerin iç ve dış siyasetlerinde etkili olmuşlar, askerî alanda onları etkilemişlerdir. Ayrıca İslam öncesi ve sonrasında Araplar, Türkleri Sasani ordusunda tanıma imkânı bulmuşlardır.

Anahtar kelimeler: Türkler, Sasaniler, Askeri İttifak, Sasani Ordusu.

 

TURK-SASSANIAN MILITARY ALLIANCES AND TURKS IN THE SASSANIAN ARMY

Abstract

Some peoples have shined out throughout history with their skills in certain fields such as art, trade, literature, science or art of war. Turks have drawn attention with their military abilities and the states they have founded. That is why the Turkish military has been the first institution to be imitated within the culture of steppe. In this interaction, China and Persia which had fought Turks were the first known examples. While states defeated by steppe armies were reforming their militaries, they employed Turkish soldiers as fighters in their armies. In history, it is known that Turks have taken place in the armies of China, Byzantine, Sassanian, Umayyad, and Abbasid states etc.

This has been explained by some Western historians generally with the sedentary culture that tried to buy and utilize the nomads who wanted to capture booty and their warrior qualities. However, this opinion fails to explain all the relationships. Actually, Turks have participated in foreign armies under the conditions such as military alliance, residence in an autonomous region, paid enlistment, being a prisoner of war or asylum. Under such conditions, Turks of various members of the Turkish people and the states such as Hun, Kushan, White Hun-Hephthalite, Avar, Sabir, Khazar, and Göktürks served in the Sassanian armies. By this means, they had impact on the domestic and foreign politics of Sassanians and affected them in the field of military. In addition, Arabs had the opportunity to recognize Turks in the Sassanian armies before and after the birth of Islam.

Key Words: Turks, Sassanians, Military Alliance, The Sassanian Army.

 

 

 

Anahtar Kelimeler

Türkler, Sasaniler, Askeri İttifak, Sasani Ordusu

Kaynakça

• Agathias (1975). Agathias The Histories. (Translated With an Introduction and Short Explanatory Notes By Joseph D. Frendo). Berlin-New York: Walter De Gruyter.
• Akbulut, D.A. (2002). Akhunlar (Kionit/Hyon) ve Eftalitler Çağında Maveraünnehir ve Horasan’da Türkler. (Ed. H.C. Güzel, K. Çiçek ve S. Koca), Türkler, 1, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 831-844.
• Altungök, A. (2007). IV. ve VIII. Yüzyıllar Arası Sasaniler Dönemi Türk-Fars İlişkileri. Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Ammianus Marcellinus (1935). Ammianus Marcellinus, I. (With an English Translation by John C. Rolfe). London: Harvard University Press.
• Aycan, İ. (2002). Emeviler Dönemi Sonuna Kadar Müslüman Arapların Türklerle İlk Münasebetleri. (Ed. H.C. Güzel, K. Çiçek ve S. Koca), Türkler, 4, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 317-323.
• Babayar, G. (2002). Göktürk Kağanlığı Döneminde Batı Türkistan Yönetimi. (Ed. H.C. Güzel, K. Çiçek ve S. Koca), Türkler, 2, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 107-117.
• Barthold, V.V. (1990). Moğol İstilâsına Kadar Türkistan. (Hazırlayan: Hakkı Dursun Yıldız). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Baştav, Ş. (1995). Sabir Türkleri. Belleten, V (17-18), 53-99.
• Dostiyev, T. (2002). Kafkasya’da Hunlar. (Ed. H.C. Güzel, K. Çiçek ve S. Koca). Türkler, 1, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 921-927.
• El-Câhiz, Ebu Osman Amr b. Bahr (1988). Hilâfet Ordusunun Menkıbeleri ve Türkler’in Fazîletleri. (Çev.: Ramazan Şeşen), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Elisæus (1987). The History of Vartan. (Translated From The Armenian by C.F. Neumann). London: Darf Publishers Limited.
• Firdausi (1923). The Shahname of Firdausi, VIII. (Done into English by A.G. Warner and E. Warner). London: Kegan Paul, Trench, Trubner&Co.
• Golden, P.B. (2002). Türk Halkları Tarihine Giriş, (Çev. : Osman Karatay). Ankara: Karam Yayınları.
• Grousset, R. (1993). Bozkır İmparatorluğu. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Günay, Ü. ve Güngör, H. (1997). Başlangıçtan Günümüze Türklerin Dinî Tarihi. Ankara: Ocak Yayınları.
• İbnül’l-Esîr (1985), İslâm Tarihi El-Kâmil Fi’t-Târîh Tercümesi, I. (Çev. : Ahmet Ağırakça vd.). İstanbul: Bahar Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (1998). Türk Millî Kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kalankatlı Moses (2006). Alban Tarihi. (Çev.: Dr. Yusuf Gedikli). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Konukçu, E. (1973). Kuşan ve Akhunlar Tarihi. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Koyuncu, M. (2002). Türkler ve İslâm Dünyası. (Ed. H.C. Güzel, K. Çiçek ve S. Koca), Türkler, 4, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 336-351.
• Malalas (1986). The Chronicle of John Malalas. (A Translation by Elizabeth Jeffreys-et al.). Melbourne: Australian Association for Byzantine Studies.
• Mesudî (2011). Murûc Ez-Zeheb (Altın Bozkırlar). (Arapçadan Çeviri ve Notlar D. Ahsen Batur). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Nizâmü’l-mülk (1999). Siyâset-Nâme. (Haz.: Prof.Dr. Mehmet Altay Köymen). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özaydın, A. (2002). Türklerin İslâmiyeti Kabulü. (Ed. H.C. Güzel, K. Çiçek ve S. Koca), Türkler, 4, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 239-262.
• Procopius (1914). History of The Wars, I. (With an English Translation By H.B. Dewling). London: William Heinemann.
• Roux, J. P. (2008). Türklerin Tarihi-Pasifik’ten Akdeniz’e 2000 Yıl. (Çev.: Aykut Kazancıgil ve Lale Arslan-Özcan). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Salman, H. (2012). Tohâristan. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 41, 214-215.
• Sivrioğlu, U.T. (2013). Sâsânilerde Askeri Teşkilat, Silah Teknolojisi ve Savaş Stratejileri. Turkish Studies, 8 (5), 675-703.
• Stylite (1882). The Chronicle of Joshua The Stylite. (With a translation into English and Notes by W. Wright). Cambridge: At The University Press.
• Şeşen, R. (1969). Eski Arablar’a Göre Türkler. Türkiyat Mecmuası, XV, 11-36.
• Taberî (1991). Milletler ve Hükümdarlar Tarihi, III. (Çev.: Zâkir Kadirî Ugan ve Ahmet Temir). İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Taşağıl, A. (2002). Göktürkler. (Ed. H.C. Güzel, K. Çiçek ve S. Koca), Türkler, 2, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 15-48.
• Tezcan, M. (2007). V. Yüzyılda Ermeni-Sasani Savaşları ve Ermenilere Hun Desteği. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 32, 183-202.
• Togan, A.Z.V. (1981). Umumî Türk Tarihi’ne Giriş. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Yıldız, H.D. (2011). İslâmiyet ve Türkler. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Yücel, M.U. (2002). Hazar Hakanlığı. (Ed. H.C. Güzel, K. Çiçek ve S. Koca), Türkler, 2, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 445-463.