MERSİN LİMANINDA TİCARET (1870-1912)

Yıl 2016, Cilt: 13 Sayı: 33, 334 - 363, 14.04.2016

Sacit Uğuz

Öz

Günümüzde Türkiye’nin en önemli limanlarından biri olan Mersin Limanı’nın tarihi çok eski değildir. XIX yüzyılın ortalarına kadar bir köy hüviyetinde olan Mersin’de ilk iskele, 1850’li yıllarda yapılmıştır. Bu tarihten sonra hızlı bir şekilde gelişmeye başlayan Mersin Limanı ve Mersin Şehri, Adana Vilayetinin dışarıya açılan kapısı olmuştur. İlerleyen süreçte ticarî potansiyeli hızla artan Mersin Limanı, Akdeniz’de ticaret yapan uluslararası gemilerin uğradığı Osmanlı Devleti’nin en önemli limanlarından biri haline gelmiştir. Hinterlandında Çukurova gibi Anadolu’nun en büyük ve verimli ovalarından birine sahip olması, limanı bu hinterlanda bağlayan mevcut karayoluna ek olarak 1886 yılında demiryolunun da hizmete girmesi, Mersin Limanı’nın hızlı bir şekilde gelişmesinin en önemli nedenleridir. Bu çalışmada Mersin Limanı’nın gelişimi ve limanın ticarî potansiyeli üzerinde durulacaktır. Özellikle İngiltere konsolosluk raporlarına dayandırılarak, 1870 ile 1912 yılları arasında Mersin Limanına gelen gemiler, hangi ülkelerden geldikleri, Mersin limanından ihraç ve ithal edilen ürünler, bu ürünlerin miktarları ve fiyatları ile ilgili istatistiki bilgiler verilecektir. Böylece Osmanlı Devleti’nin son döneminde ortaya çıkan ve hızlı bir şekilde gelişen Mersin Limanı’nın ticarî potansiyeli diğer önemli Osmanlı limanları ile karşılaştırılarak ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mersin, Ticaret, Liman, İthalat, İhracat

Kaynakça

• Arşiv Vesikaları
• BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi). İ.MVL. 242/8720.
• BOA. A.AMD. 39/28
• BOA. A.AMD. 39/28
• BOA. A.AMD. 84/29
• BOA. A.MKT.NZD. 194/49
• BOA. A.MKT.NZD. 208/17
• BOA. A.MKT.NZD. 96/71
• BOA. C.DH. 83/4136
• BOA. HR.MKT. 81/20
• BOA. İ.DH. 258/15948
• BOA. İ.DH. 262/16148
• BOA. İ.MMS. 49/2098
• BOA. İ.MVL. 262/9894
• BOA. İ.MVL. 386/16864
• House of Common Parliamentary Papers. Commercial Reports Received at the Foreign Office from Her Majesty’s Consuls in 1871. London
• House of Common Parliamentary Papers. (1876, 1881, 1883). Reports from Majesty’s Consuls on the Manufactures, Commerce of the Consular Districts. Part IV, V, VII. London.
• House of Common Parliamentary Papers. (1888). Diplomatic and Consular Reports on Trade and Finance, Turkey, Report for the Year 1887 on the Trade of the Vilayet of Adana (Aleppo). London.
• House of Common Parliamentary Papers. (1889). Diplomatic and Consular Reports on Trade and Finance, Turkey. Trade of Adana. London.
• House of Common Parliamentary Papers. (1890, 1891). Diplomatic and Consular Reports on Trade and Finance, Turkey. Trade of Aleppo. London.
• House of Common Parliamentary Papers. (1895). Diplomatic and Consular Reports on Trade and Finance, Turkey. Trade of the Consular District of Aleppo. London.
• House of Common Parliamentary Papers. (1897). Diplomatic and Consular Reports, Turkey. Trade of Aleppo and Adana. London.
• House of Common Parliamentary Papers. (1901). Diplomatic and Consular Reports, Turkey. Trade of the Vilayet of Aleppo. London.
• House of Common Parliamentary Papers. (1903). Diplomatic and Consular Reports, Turkey. Trade of the Vilayets of Aleppo and Adana. London.
• House of Common Parliamentary Papers. (1904, 1905). Diplomatic and Consular Reports, Turkey. Trade and Commerce of the Vilayets of Aleppo and Adana. London.
• House of Common Parliamentary Papers. (1904, 1905). Diplomatic and Consular Reports, Turkey. Trade of the Province of Adana. London.
• Süreli Yayınlar
• Adana Vilayet Salnamesi (AVS), 1289, 1293, 1296, 1297, 1299, 1308, 1309.
• Kitap, Makale ve Tezler
• Arı, K. (2011). Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Mersin’in Deniz Ticareti Yönünden Ön Plana Çıkmasını Sağlayan Çevresel Etkenler ve Ali Cenani Bey’in Notları, Türk Deniz Ticareti Tarihi Sempozyumu III (7-8 Nisan 2011) Bildirileri, (Ed.: F. Demir) Mersin: Mersin Deniz Ticaret Odası Yayınları, s. 288-309.
• Beaufort, F. (2002). Karamanya. (Çev. A. Neyzi ve D. Türker). Antalya: Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Bozkurt, İ. (2011). II. Dünya Savaşı Yıllarında Mersin Limanı. Türk Deniz Ticareti Tarihi Sempozyumu III (7-8 Nisan 2011) Bildirileri, (Ed.: F. Demir) Mersin: Mersin Deniz Ticaret Odası Yayınları, s. 310-326.
• Cuinet, V. (1896). Syrie, Liban at Palestine. Paris.
• Cuinet, V. (1890). La Turquie d’Asie. I-II. Paris.
• Çadırcı, M. (1997). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Demir, T. (2006). Osmanlı İmparatorluğu’nda Deniz Posta Taşımacılığı ve Vapur Kumpanyaları. OTAM, 17, 281-298.
• Develi, H.Ş. (1998). Akdeniz’de İnci Kent Mersin. Mersin: Gözde Ofset.
• Issawi, C. (1980). The Economic History of Turkey (1800-1914). Chicago: The University of Chicago Press.
• Kılıçarslan, M. E. (2013). Avusturya Lloyd Vapur Kumpanyası’nın Osmanlı İskelelerindeki Faaliyetleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Langlois, V. (1947). Eski Kilikya. (Çev. M. R. Balaban). Mersin: Mersin Halkevi Yayınları.
• Mazak, M. ve Doğan, A. (2013). Osmanlı Deniz Ticaretinin Yükselen Değeri Mersin, İstanbul: Mersin Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları.
• Oğuz, İ. (2008). Tarsus İskelesi’nin Önemini Kaybetmesi ve Mersin Limanı’nın Şehrinin Çıkması. Mersin Sempozyumu (19-22 Kasım 2008) Bildirileri, (Ed.: Y. Özdemir) Mersin: Mersin Üniversitesi Yayınları, s. 2209-2219.
• Ortaylı, İ. (2002). Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahallî İdareleri (1840-1880), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Pamuk, Ş. (2005). Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme (1820-1913), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Somuncu, M. (2004). Cehri Üretimi ve Ticaretinin 19. Yüzyılda Kayseri Ekonomisindeki Yeri. Erciyes Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22, 99.
• Tabakoğlu, A. (1994). Türk İktisat Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Uğuz, S. (2011). I. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Tarsus (1876-1926), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Uygun, S. (2013). Mesajeri Maritim Kumpanyası ve Osmanlı Devleti’nde Fransız sömürgeciliği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Ürkmez, N. (2012). Tanzimat’tan I. Dünya Savaşı’na İskenderun, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Ülkü, C. (2005). Konstantinos Mavromatis’in Mezar Anıtı. Tarih İçinde Mersin Kolokyumu II (22-24 Eylül 2005) Bildirileri, Mersin: Mersin Üniversitesi Yayınları, s. 96-104.
• Ünlü, T ve Ünlü, T. S. (2009). Commercial Development in Mersin, from the Late Nineteenth Century to the Mid-Twenties: Uray Street as the Spine of Commerce, 3. Tarih İçinde Mersin Kolokyumu(16-17 Ekim 2008) Bildirileri, Mersin: Mersin Üniversitesi Yayınları, s. 66-109.
• Ünlü, T. S. (2010). Bir İskeleden Liman Kentine Doğru Akdeniz’in Önemli Bir Limanı Olarak On Dokuzuncu Yüzyılın İkinci Yarısında Mersin’de Mekânsal Gelişim. TMMOB Şehir Plancıları Odası Dergisi, 3-4, s. 6.
• Yıldız, Ö. (2012). 20. Yüzyılın Başlarında Selanik Limanında Deniz Ticareti. ÇTTAD, XII/24, 27-46.
• Yıldız, Ö. (2014). Osmanlı Devleti’nde Deniz Ticareti (1908-1914). İstanbu: Tarihçi Kitabevi.
• İnternet Kaynakları
• http://dictionary.reverso.net/english-definition/manchester (Erişim Tarihi: 03.12.2015)