Türkiye Selçuklu Devleti’nde Güçlü Bir Kadın: Gürcü Hatun Tamara / In Turkey Seljuk State a Strong Woman: Georgian Lady Tamara

Yıl 2016, Cilt: 13 Sayı: 33, 384 - 401, 14.04.2016

Ömer Subaşı

Öz

Türkiye Selçuklu Devleti tarihinde önemli bir yer tutan Sultan II. Gıyâseddin Keyhusrev’in eşi Gürcü Hatun Tamara, Gürcistan Kraliçesi Rusudan’ın kızıdır. Kraliçe Rusudan, 1223 yılında tahta çıkmış, aynı yıl Gürcistan dışından bir evlilik yapmak isteyip Selçuklu hanedanlığına mensup Erzurum Hâkimi Mugîseddin Tuğrulşâh’ın oğlu ile nikâh kıymıştır. Kraliçe Rusudan’ın Selçuklu şehzadesi ile yaptığı bu evlilikten David isimli bir oğlu ile Tamara isimli bir kızı dünyaya gelmiştir. Sultan Alâeddin Keykubat döneminde Gürcüler üzerine gönderilen Kemâleddin Kâmyar’ın karşısında tutunamayacağını anlayan Kraliçe Rusudan, sulh teklif ederek Türk bir babadan olan kızı Tamara’nın Sultan Alâeddin’in oğlu Gıyâseddin ile evlenmesini kabul etmiş ve bu sefer sonrası Gıyâseddin ile Tamara nişanlanmıştır. Sultan II. Gıyâseddin, Selçuklu tahtına oturduktan sonra Şehâbeddin Kirmânî’yi büyük bir düğün alayı ile Gürcistan’a göndererek nişanlısını Konya’ya getirtip evlenmiştir. Türkiye Selçuklu merkezine gelirken Hristiyan inancına haiz kutsal gördüğü bütün mukaddes eşyalarını yanında getiren Gürcü Hatun, kısa zaman sonra Konya’nın mistik havasından etkilenerek Müslümanlığı kabul edip Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin müridesi olmuştur. Türkiye Selçuklu Devleti’nin Moğolların tahakküme girdiği bu dönemde devlet merkezinde Sultan’a ziyadesiyle tesir ederek siyasi hayatta gücünü ve nüfuzu her daim kullanmış olan Gürcü Hatun Tamara’nın evliliği, hayatı ve Sultan üzerindeki etkisi,  Selçuklu, Gürcü ve Ermeni kaynakları kullanılarak bu çalışmada ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Selçuklu Devleti, Gürcü Hatun Tamara, Gıyâseddin Keyhusrev

Kaynakça

• Ahmed B. Mahmȗd (1977). Selçuk-Nâme I, Haz.: Erdoğan Merçil, İstanbul.
• Aknerli Grigor (2007). Okçu Milletin Tarihi, Çev.: Hrand D. Andreasyan, İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Aksarayî, Kerîmûddin Mahmutd-i (2000). Müsâmeretü’l- Ahbâr, Çev.: Mürsel Öztürk, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Allen, W.E.D., (1932). A History of The Georgian People, London.
• Anonim Selçuknâme(2014). Tarîh-i Ȃl-i Selçuk, Haz.: Halil İbrahim Gök, Fahrettin Coşguner, Ankara.
• Baypars Tarihi (2000). Al-Melik-Al-Zahir (Baypars) Hakkındaki Tarihin İkinci Cildi, Terc.: M. Şerefüddin Yaltkaya, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Cüveynî, Alaaddin Ata Melik (1999).Tarih-i Cihan Güşa, Çev.: Mürsel Öztürk, Ankara Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Eflâkî, Ahmed (2011). Ariflerin Menkıbeleri, Çev.: Tahsin Yazıcı, İstanbul Kabalcı Yayınları.
• El-Ömerî, Şihadeddin b. Fazlullah (2014). Mesâliku’l Ebsâr, -Türkler Hakkında Gördüklerim ve Duyduklarım, Çev.: Ahsen Batur, İstanbul: Selenge Yayınları.
• Ertuğrul, A. (2009). Anadolu Selçukluları Devrinde Yazılan Bir Kaynak: Niğdeli Kadı Ahmed’in El-Veledü’ş-Şefîkve’l-Hâfidü’l-Halîk’i, Basılmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Gölpınarlı, A. (1999). Mevlânâ Celâleddîn Mektupları, İstanbul.
• Gregory Abû’l Farac (1999). Abû’l-Farac Tarihi, C.II., Süryaniceden Çev.: Ernest A. Wallis Budge, Türkçe Yay.: Ömer Rıza Doğrul, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Gürbüz, O. (2004). “Erzurum Çifte Minareli Medrese’nin Yapım Tarihi ve Bânîsi Hakkında Yeni Bir Yaklaşım”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Ens. Dergisi. S. 25, s. 145-160, Erzurum.
• İbn Bibi (1996). El-Evâmirü’l-Alâ’iyefi’lUmũri’l-Alâ’iye, (Selçuk Name), C.I.-II., Çev.: Mürsel Öztürk, Ankara.
• İbnü’l-Esir (1985). El-Kâmil fi’t-Târih, C.XII., (Çev.: Heyet-Ahmet Ağırakça, Abdülkerim Özaydın, Yunus Apaydın, Zülfikar Tüccar, Beşir Eryarsoy), İstanbul: Bahar Yayınları.
• İbnü’l-Verdî (2014). Bir Ortaçağ Şairinin Kaleminden Selçuklular, Haz.: Mustafa Alican, İstanbul.
• Kartlis Tskhovreba(2014). (A History of Georgia), Trans.: Dmitri Gamq’relidze, Ed.: Roin Metreveli and Stephen Jones, Tbilisi: Georgian National Academy of Sciences, Artanuji Publishing.
• Kaymaz, N. (1970). Pervâne Mu’înü’d-dîn Süleyman, Ankara.
• Kaymaz, N. (2009). Anadolu Selçuklu Sultanlarından II. Giyâsü’d-dîn Keyhusrev ve Devri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Köse, B. A. (2015). “Moğol İstilasının Güney Kafkasya Şehirleri Üzerinde İdarî ve İktisadî Etkileri", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 8, Sa. 41, Aralık, s. 476-479, Ordu.
• Makrîzî, (1980). A History of the Ayyubid Sultans of Egypt, R.J.C. Broadhurst, Boston.
• Metreveli, R. (2010). The Golden Age, Georgia from the 11 th Century to the First Quarter of the 13 th Century, Tbilisi.
• Nesevî, Şehabeddin Ahmed (1934). Celâlüttin Harezemşah, Çev.: Necip Asım, İstanbul: Devlet Matbaası.
• Simon de Saint Quentin (2006). Histoire de Tatares,- Bir Keşiş ’in Anılarında Tatarlar ve Anadolu 1245-1248-, Çev.: Erendiz Özbayoğlu, Antalya.
• Stepannos Orbelean (2015). History of theState of Sisakan, Trans.: Robert Bedrosian, Long Branch.
• Subaşı, Ö. (2015) Gürcü-Moğol İlişkisi (Güney Kafkasya-1220-1346), İstanbul: Kitapevi Yayınevi.
• Tellioğlu, İ. (2009). XI-XIII. Yüzyıllarda Türk-Gürcü İlişkileri, Trabzon: Serender Yayınları.
• Tellioğlu, İ. (2015). “Moğol Hâkimiyeti Döneminde Doğu Karadeniz Bölgesi”, Tarih Boyunca Karadeniz, Trabzon: Serender Yayınları.
• Turan, O. (2011). Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul: Ötüken Yayınları.