Ortaöğretim Öğrencilerinin Değer Yönelimleri ve Özerklik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi / The Relation Between Value Tendency and Autonomy Levels of High School Students

Yıl 2016, Cilt: 13 Sayı: 34, 0 - 0, 29.06.2016

Çiğdem Sesli Semra Demir Başaran

Öz

Bu çalışma ortaöğretim öğrencilerinin değer yönelimleri ile özerklik düzeyleri arasındaki ilişkiyi tespit etmek amacıyla ilişkisel tarama modelinde yapılmıştır. Araştırmanın örneklemi Kayseri il merkezindeki Anadolu ve Meslek Liselerinin 2012-2013 yılında 9 ve 12. sınıfındaki 431 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırma verileri Portre Değerler Ölçeği ve Ergen Özerklik Ölçeği ile toplanmıştır. Araştırma sonucunda öğrencilerin evrenselcilik ve öz yönelim değerlerinin daha çok, geleneksellik ve uyma değerlerinin daha az benimsendiği tespit edilmiştir. Ayrıca davranışsal özerklik düzeylerinin duygusal özerklik düzeylerinden daha yüksek olduğu, değer yönelimlerinin cinsiyet, okul türü, sınıf düzeyi, anne ve baba eğitim düzeyine göre farklılık gösterdiği,  özerklik düzeyleri ile İyilikseverlik, Geleneksellik-Uyma ve Güvenlik değerleri ile hem Davranışsal hem de Duygusal özerklik arasında ve Güç, Başarı, Uyarılım, Öz yönelim ve Evrenselcilik değerleri ile Davranışsal Özerklik arasında pozitif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir.

Kaynakça

• Arkonaç, S. A. (1998). Sosyal Psikoloji. İstanbul: Alfa Yayınları
• Aydın, M, (2003). Gençliğin değer algısı: Konya örneği. Değerler Eğitimi Dergisi. Cilt.1, 3: 126-127
• Bacanlı, H, (2000). Üniversite öğrencilerinin değer tercihleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20: 597-610
• Çalışkur, E. A. (2008). Üniversite öğrencilerinin yaşam değerleri ile kişilik özellikleri arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çapulcuoğlu, U. ve Gündüz, B. (2013). Öğrenci tükenmişliğini yordamada stresle başaçıkma, sınav kaygısı akademik yetkinlik ve anne baba tutulmaları. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi. Cilt: 3, 201-218
• Demirutku, K. (2007). Parenting, styles, ınternalization of values, and the self-concept. Unpublished Doctoral Dissertation, Middle East Technical University, Ankara.
• Erkmen, E. (2011). Özerkliği destekleyici ve kontrol edici ebeveynlikle bağlantılı ebeveyn özellikleri ve ergenin uyumu arasındaki ilişkiler. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Esmer, Y. (2012). Türkiye Değerler Atlası 2012. Bahçeşehir Üniversitesi, http://www. bahcesehir. edu.tr (Erişim Tarihi: 26.06.2015)
• Hamurcu, H. ve Sargın, N. (2011). Lise öğrencilerinin boyun eğme davranışları ile psikolojik ihtiyaçları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Sayı: 31, 2011/2:171-187.
• İmamoğlu, E. O, ve Karakitapoğlu-Aygun, Z. (1999). 1970’lerden 1990’1ara değerler: Üniversite düzeyinde gözlenen zaman, kuşak ve cinsiyet farklılıkları. Türk Psikoloji Dergisi. Cilt.14(44), 1-22.
• Kağıtçıbaşı, Ç, (1996). Özerk-ilişkisel benlik: yeni bir sentez. Türk Psikoloji Dergisi. Cilt.11, 36-44.
• Karasar, N. (1999). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dagıtım.
• Koç, M. (2004). Gelişim Psikolojisi Açısından Ergenlik Dönemi Ve Genel Özellikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 17. 231–256.
• Kuşdil, M. E., ve Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Türk öğretmenlerin değer yönelimleri ve schwartz değer kuramı. Türk Psikoloji Dergisi, Cilt.15 (45), 59-76.
• Küçük, L. (2009). Lise gençliği değerleri. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Markus, H. R. ve Kitiyama, S. (1991). Culture and self: ımplication for cognition. emotion and motivation. Psychological Review, 98, (2), 224-253
• Morsünbül, Ü. (2011). Ergenlikte özerkliğin ve kimlik biçimlenmesinin öznel iyi oluş üzerindeki etkisi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Musaağaoğlu, C. (2004). Ergenlik sürecinde özerkliğin gelişimi ile algılanan ana-baba tutumları arasındaki ilişkiler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Musaağaoğlu, C. ve Güre, A. (2005). Ergenlerde davranışsal özerklik ile algılanan ana-baba tutumları arasındaki ilişkiler. Türk Psikoloji Dergisi, Cilt .20 (55), 79-94.
• Öngen, D. (2004). Özerklik kazanma sürecinde ergen-anne ile ergen- baba ilişkileri arasındaki farklar. Eğitim Bilim Dergisi, Cilt .29. 131: 3-13.
• Özdemir, Y. (2009). Ergenlik döneminde benlik kurgusu gelişiminin anabanın çocuk yetiştirme stilleri açısından incelenmesi. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özdemir, Y. ve Çok, F. (2011). Ergenlikte özerklik gelişimi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, Cilt .4 (36), 152-164
• Özensel, E. (2003). Sosyal Bir Olgu Değer. Değerler Eğitimi Dergisi. Cilt.1,217-239
• Steinberg, L. (1993). Adolescence (3rd edition). NewYork: McGraw-Hill, Inc.
• Steinberg, L., Lamborn, S. D., Dornbusch, S. M., & Darling, N. (1992). Impact of parenting practices on adolescent achievement: authoritative parenting, school involvement, and encouragement to succeed. Child Development, 63(5), 1266-1281.
• Steinberg, L. and Silverberg, S.B. (1986). The vicissitudes of autonomy in early adolescence. Child Development 841-851.
• Sirin, A. (1986). Gençlerin değer sıralaması üzerine bir arastırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Türkkahraman, M. (2003). Gençlerin eğitim durumları ile sosyal değerlerle ilgili tutumları üzerine bir araştırma. Sosyoloji Konferansları. İstanbul Üniversitesi Yayınları. s.33-52.
• TÜSİAD Raporu: (1991).Türk Toplumunun Değerleri. Yayın no: T/91,6.145 İstanbul.
• Yağcı, H. (2006). Ortaöğretim öğrencilerinin değer yönelimleri üzerine karşılaştırmalı bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yapıcı, A., ve Kayıklık, H. (2005). Ruh sağlığı bakımından öz saygı kaygı ile ilişkisi: çukurova üniversitesi örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, Cilt.3(9), 177-206.
• Yapıcı, A., ve Zengin, S. Z. (2003). İlâhiyat fakültesi öğrencilerinin değer tercih sıralamaları üzerine psikolojik bir araştırma: çukurova üniversitesi ilâhiyat fakültesi örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(4), 173–206.
• Yavuzer, H. (1998). Çocuk ve Suç. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yılmazer, Y. (2007). Anne-baba tutumları ile ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin okul başarısı ve özerkliklerinin gelişimi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.