KİTABÜ’L-İDRAK Lİ LİSÂNÜ’L-ETRAK’IN YABANCILARA TÜRKÇE ÖĞRETİMİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 44, 359 - 376, 23.10.2019

Gülşat Bican

Öz

Yabancı dil
öğretim yöntemleri, XX. yüzyılın ikinci yarısından sonra yeni gelişmelerle
birlikte köklü bir değişim ve yapılanma sürecine girmiştir. Bugün, yabancı dil
öğretim yöntemleri, geçmişte kullanılan yöntemlerin, geleneksel yöntemlerin,
günümüz dilbilim araştırmalarının ve çeşitli alanlardaki yeni yaklaşımların
verilerinden yararlanılarak etkin bir yönteme kavuşturulmaya çalışılmaktadır.
Bu amaca hizmet edeceğini düşündüğümüz çalışmaların başında, Türkçenin
yabancılara öğretiminin tarihsel sürecinin anlaşılması, yöntemlerinin
belirlenmesi ve bunların tanımlanması gelmektedir. 1072 yılında, Kaşgarlı
Mahmud tarafından yazılan Divânü Lugâti’t-Türk (Türkçenin Bütün Sözcükleri)
adlı eserden sonra, Esirü’d-din EbûHayyân’ın 1312 yılında kaleme aldığı
Kitabü’l-İdrak Li Lisânü’l-Etrak (Türk Dilini Kavrama Kitabı) adlı eser, bu
alanda önemli bir kaynak olma özelliğine sahip olup çalışmamızda inceleme
konusu olmuştur. Bu araştırma “Kitabü’l-İdrak Li Lisânü’l-Etrak” adlı eserin
yabancılara Türkçe öğretimi açısından incelenmesini amaçlayan betimsel bir
araştırmadır. Çalışmada eserin sözlük, morfolojik ve sentaksla ilgili
malzemesinin ortaya koyulması için içerik analizinden yararlanılmış, elde
edilen bulgular yabancılara Türkçe öğretimi bağlamında değerlendirilmiştir. Buna
göre devrin büyük filologlarından olan Ebu Hayyan’ın Araplara Türkçe öğretmek
için günümüzde geçerliliğini sürdüren yöntemlerin yanında kendine özgü
teknikler kullandığı ve hedef dili işlevsel olarak öğretmeye çalıştığı
söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

EbûHayyân, yabancılara Türkçe öğretimi, Araplara Türkçe öğretimi, gramer- tercüme metodu, dil bilgisi öğretimi

Kaynakça

• Adıgüzel, M.S. (2001). Yabancılara Türkçe Öğretimi ve Gramer-Tercüme Metodu. Bilig-16/Kış, 25-45.
• Aksan, D. (1995) Her yönüyle dil (7.baskı), Ankara,Türk Dil Kurumu.
• Aydın, Ö. (1996), Yabancı Dil Olarak Türkçe Dilbilgisi Öğretimi, Üretken Dönüşümlü Dilbilgisi Kuramının Kısa Bir Tanıtımı. Ankara, Yayınevi.
• Caferoğlu, A. (1931). Kitab Al-İdrak Li Lisan Al- Atrak.İstanbul, Evkaf Matbaası.
• Cummins, J. (2007). Rethinkingmonolingualınstructionalstrategies in multilingualclassrooms.CanadianJournal of AppliedLinguistics, 13, 221–240.
• Cummins, J., andPersad, R. (2014). Teaching Through a Multilingual Lens: TheEvolution of EALPolicyandPractice in Canada.EducationMatters 2, 3–40.
• Demirel, Ö. (1990). Yabancı dil öğretimi ilkeler yöntemler. Ankara, MEB.
• Doğan, Y. (2016). EbûHayyân el-Endelüsî’ninKitâbu’l-İdrâk li-lisâni’l-Etrâkadlı eserinin dilbilim açısından incelenmesi. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi,20-2, 329-348.
• Ergin, M. (2000). Türk dil bilgisi. İstanbul, Bayrak.
• Ercilasun, A. B. (2004). Başlangıçtan yirminci yüzyıla Türk dili tarihi. Ankara,Akçağ.
• Hengirmen, M., (1993), Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi, AÜ TÖMER Dil Dergisi, 10.
• Hengirmen, M. (1997). Yabancı Dil öğretim yöntemleri ve TÖMER yöntemi. Ankara, Engin.
• İzbudak, V. (1936). El- İdrak Haşiyesi. İstanbul, Devlet Basımevi.
• Korkmaz, Z. (2007) Türkiye Türkçesi grameri şekil bilgisi. Ankara, TDK.
• Özyetgin, A. M. (2001). Ebu HayyanKitabü’l-İdrak LiLisânü’l-Etrak -fiil: tarihi-karşılaştırmalı bir gramer ve sözlük denemesi. Ankara,Köksav.
• Özyetgin, A. M. (2003) 14. Yüzyılda Ünlü Arap Filolog EbüHayyân'ın Bilgisi Dahilindeki Türk Dünyası, 80. Yılını Kutlama Etkinlikleri Çerçevesinde Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu Bildirileri.
• Sarıçoban, A.- Kürüm, E.Y. (2015) Türkçenin Yabancı/İkinci Dil Olarak Öğrenimi Stratejileri. İçinde Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi metodolojisi. Ankara: Anı.
• Salan, M. (2012). Kitâbül'-idrâkLiLisâni'l-etrak'ta Alıntı Kelimeler, Gazi Üniversitesi Türkiyat Dergisi,11.
• Yaylı, D. Bayyurt, Y. (2011). Yabancı dil öğretimi yaklaşımları ve yöntemleri. İçinde Yabancılara Türkçe öğretimi politika yöntem ve beceriler. Ankara: Anı.
• Zülfikar, H. (1980), Yabancılar İçin Türkçe Dilbilgisi. Ankara Üniversitesi Türkçe Kursu Yayınları: IV, Ankara, 305.