Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

DIACHRONIC AND SYNCRONIC OVERVIEW ON ARCHAIC AND LOCAL ELEMENTS IN HATAY DIALECT

Yıl 2020, Cilt: 17 Sayı: 45, 105 - 123, 23.04.2020

Vedat Ceyhun Uygur

Öz

In this article, some archaic and local elements in Hatay dialect are reviewed. A thorough linguistic analysis is done on the words used in Hatay dialect: the archaic and local characteristics are identified, and their structures are discussed, and in some cases, compared with their variants in Turkic languages. Thus, this work is an attempt to show the world of knowledge and culture designated by the roots and prefixes; to show the world which can exist throughout spatial and temporal boundaries; to show relation of the present to the past with the help of words despite the fact that they have changed shape and meaning. 

Anahtar Kelimeler

Hatay Hatay dialect archaism etymology dialect

Kaynakça

  • AKAR, Ali. (2004). Muğla Ağızları, Muğla Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları: 50, Muğla.Altayca-Türkçe Sözlük, (1999). (Haz. Emine GÜRSOY-NASKALİ, Muvaffak DURANLI), TDK. Yayınları, Ankara.Arapça-Türkçe Sözlük, (1995). (Haz. Serdar MUTÇALI), Dağarcık yayınları, İstanbul.AYAZLI, Özlem, (2017). “Türk Dillerinde /+GA/ Eki”, International Journal of Languages’ Education and Teaching, Volume 5, Issue 3, September 2017, p. 714-726.Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü, (1994). (Haz. Seyfettin ALTAYLI). MEB Yayınları, İstanbul.CAFEROĞLU, Ahmet. (1968) Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.CLAUSON, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford.Derleme Sözlüğü, (1979). Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.DEVELLİOĞLU, Ferit. (2004). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara.Divanü Lügati't-Türk, (2014). (Çev. Ahmet B. ERCİLASUN-Ziyat AKKOYUNLU), TDK Yayınları, Ankara.ERCİLASUN, Ahmet B. (2008). “La Enklitiği ve Türkçede Bir “Pekiştirme Enklitiği” Teorisi”, Dil Araştırmaları Dergisi, Sayı: 2, Bahar, ss.35-56.EREN, Hasan. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Bizim Büro Basım Evi, Ankara.Gagauz Türkçesi Sözlüğü, (1991). (Haz. Abdülmecit DOĞRU, İsmail KAYNAK). Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.Gencine-i Güftar, Ferheng-i Ziya, (1984). (Yazan. Ziya Şükün, MEB Devlet Kitapları, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul.GÜLENSOY, Tuncer (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara.Hakasça-Türkçe Sözlük, (2007). (Haz. Emine GÜRSOY-NASKALİ, Viktor BUTANAYEV, Almagül İSİNA, Erdal ŞAHİN, Liaisan ŞAHİN, Aylin KOÇ). TDK Yayınları. Ankara.KARAHAN, Leyla. (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, TDK Yayınları, Ankara.Karakalpak Tiliniñ Tüsindirme Sözligi, (1992). (IV Tomlık), Nukus “Karakalpakstan”.Kazak Türkçesi Sözlüğü, (1984). (Haz. Hasan ORALTAY, Nuri YÜCE, Saadet PINAR), TDAV Yayınları, İstanbul.Kırgız Sözdügü, (2014). (Haz. Selahaddin Çankaya). Bilge Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.Kırgızca-Türkçe Sözlük, (2017). (Haz. Ekrem ARIKOĞLU, Cıldız ALİMOVA, Rahat ASKAROVA, Bilge K. SELÇUK), Manas Üniversitesi Yayınları, Bişkek.Kutadgu Bilig, (2008). Yusuf Has Hacib, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.Özbek Tilining İzahlı Lügati, (1981). İkki Tomli, Uzbekistan, SSR Fenler Akademiyası, A.S. Puşkin Namidegi Til ve Edebiyat İnstitutı, Moskva "Rus Tili" Neşriyatı.SEVORTYAN, E.V. (1989). Etimologiçeskiy Slovar’ Tyurkskix Yazıkov, Moskva, “Navka”.STAROSTİN, S. A., A. V. DYBO, O. A. MUDRA, (2003). An Etymological Dictionary of Altaic Languages, Hardcover.Türkmen Diliniñ Düşündürişli Sözligi, (2015). Türkmenistanı Ilımlar Akademiyasıñ Magtımgulı Adındakı Dil ve Edebiyat İnstitutı, Aşgabat.YAZICI, Serdar, (2006), Dörtyol Ağzı (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.Yeni Tarama Sözlüğü, (1983). Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü, (1995). (Haz. Emir Necipoviç NECİP. Rusçadan Çeviren: İklil KURBAN), TDK Yayınları, Ankara.YILDIRIM, Hüseyin. (2016). “Orhun Abidelerinde Geçen ‘iniygünüm’ Kelimesinin Anlamı Üzerine”, Gazi Türkiyat, Bahar 2016/18, ss.111-135.YUDAHİN K.K., Kırgız Sözlüğü, (1988). (Çev. Abdullah TAYMAS), TDK Yayınları, Ankara.İnternet Kaynaklarıhttps://tr.glosbe.com/tr/ar/Ulbe

HATAY AĞZINDAKİ ARKAİK VE YEREL UNSURLARA ART VE EŞ ZAMANLI BİR BAKIŞ

Yıl 2020, Cilt: 17 Sayı: 45, 105 - 123, 23.04.2020

Vedat Ceyhun Uygur

Öz

Bu çalışmada Hatay ağzındaki bazı arkaik ve yerel unsurlar üzerinde durulmuştur. Hatay ağzında kullanılan kelimeler olabildiğince geniş bir ölçüde gözden geçirilmiş; içlerinde arkaik ve yerel özellik arz edenler tespit edilip yapıları tartışılmış, yer yer art zamanlı ve eş zamanlı olarak Türk lehçeleriyle mukayese edilmiştir. Böylece her bir kelimenin ek veya köküyle bize anlattığı bilgi ve kültür dünyası, bu dünyanın zaman ve mekân tanımadan yaşayabildiği; şekil ve anlam değiştirse bile kelimelerin bizi neredeyse kesintisiz bir biçimde geçmişe bağladığı gerçeği fark ettirilmeye çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Hatay Hatay ağzı arkaizm etimoloji diyalekt

Kaynakça

  • AKAR, Ali. (2004). Muğla Ağızları, Muğla Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları: 50, Muğla.Altayca-Türkçe Sözlük, (1999). (Haz. Emine GÜRSOY-NASKALİ, Muvaffak DURANLI), TDK. Yayınları, Ankara.Arapça-Türkçe Sözlük, (1995). (Haz. Serdar MUTÇALI), Dağarcık yayınları, İstanbul.AYAZLI, Özlem, (2017). “Türk Dillerinde /+GA/ Eki”, International Journal of Languages’ Education and Teaching, Volume 5, Issue 3, September 2017, p. 714-726.Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü, (1994). (Haz. Seyfettin ALTAYLI). MEB Yayınları, İstanbul.CAFEROĞLU, Ahmet. (1968) Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.CLAUSON, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford.Derleme Sözlüğü, (1979). Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.DEVELLİOĞLU, Ferit. (2004). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara.Divanü Lügati't-Türk, (2014). (Çev. Ahmet B. ERCİLASUN-Ziyat AKKOYUNLU), TDK Yayınları, Ankara.ERCİLASUN, Ahmet B. (2008). “La Enklitiği ve Türkçede Bir “Pekiştirme Enklitiği” Teorisi”, Dil Araştırmaları Dergisi, Sayı: 2, Bahar, ss.35-56.EREN, Hasan. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Bizim Büro Basım Evi, Ankara.Gagauz Türkçesi Sözlüğü, (1991). (Haz. Abdülmecit DOĞRU, İsmail KAYNAK). Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.Gencine-i Güftar, Ferheng-i Ziya, (1984). (Yazan. Ziya Şükün, MEB Devlet Kitapları, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul.GÜLENSOY, Tuncer (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara.Hakasça-Türkçe Sözlük, (2007). (Haz. Emine GÜRSOY-NASKALİ, Viktor BUTANAYEV, Almagül İSİNA, Erdal ŞAHİN, Liaisan ŞAHİN, Aylin KOÇ). TDK Yayınları. Ankara.KARAHAN, Leyla. (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, TDK Yayınları, Ankara.Karakalpak Tiliniñ Tüsindirme Sözligi, (1992). (IV Tomlık), Nukus “Karakalpakstan”.Kazak Türkçesi Sözlüğü, (1984). (Haz. Hasan ORALTAY, Nuri YÜCE, Saadet PINAR), TDAV Yayınları, İstanbul.Kırgız Sözdügü, (2014). (Haz. Selahaddin Çankaya). Bilge Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.Kırgızca-Türkçe Sözlük, (2017). (Haz. Ekrem ARIKOĞLU, Cıldız ALİMOVA, Rahat ASKAROVA, Bilge K. SELÇUK), Manas Üniversitesi Yayınları, Bişkek.Kutadgu Bilig, (2008). Yusuf Has Hacib, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.Özbek Tilining İzahlı Lügati, (1981). İkki Tomli, Uzbekistan, SSR Fenler Akademiyası, A.S. Puşkin Namidegi Til ve Edebiyat İnstitutı, Moskva "Rus Tili" Neşriyatı.SEVORTYAN, E.V. (1989). Etimologiçeskiy Slovar’ Tyurkskix Yazıkov, Moskva, “Navka”.STAROSTİN, S. A., A. V. DYBO, O. A. MUDRA, (2003). An Etymological Dictionary of Altaic Languages, Hardcover.Türkmen Diliniñ Düşündürişli Sözligi, (2015). Türkmenistanı Ilımlar Akademiyasıñ Magtımgulı Adındakı Dil ve Edebiyat İnstitutı, Aşgabat.YAZICI, Serdar, (2006), Dörtyol Ağzı (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.Yeni Tarama Sözlüğü, (1983). Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü, (1995). (Haz. Emir Necipoviç NECİP. Rusçadan Çeviren: İklil KURBAN), TDK Yayınları, Ankara.YILDIRIM, Hüseyin. (2016). “Orhun Abidelerinde Geçen ‘iniygünüm’ Kelimesinin Anlamı Üzerine”, Gazi Türkiyat, Bahar 2016/18, ss.111-135.YUDAHİN K.K., Kırgız Sözlüğü, (1988). (Çev. Abdullah TAYMAS), TDK Yayınları, Ankara.İnternet Kaynaklarıhttps://tr.glosbe.com/tr/ar/Ulbe
Toplam 1 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

Vedat Ceyhun Uygur 0000-0003-4239-803X

Yayımlanma Tarihi 23 Nisan 2020
Yayımlandığı Sayı Yıl 2020 Cilt: 17 Sayı: 45

Kaynak Göster

APA Uygur, V. C. (2020). HATAY AĞZINDAKİ ARKAİK VE YEREL UNSURLARA ART VE EŞ ZAMANLI BİR BAKIŞ. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(45), 105-123.
AMA Uygur VC. HATAY AĞZINDAKİ ARKAİK VE YEREL UNSURLARA ART VE EŞ ZAMANLI BİR BAKIŞ. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Nisan 2020;17(45):105-123.
Chicago Uygur, Vedat Ceyhun. “HATAY AĞZINDAKİ ARKAİK VE YEREL UNSURLARA ART VE EŞ ZAMANLI BİR BAKIŞ”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17, sy. 45 (Nisan 2020): 105-23.
EndNote Uygur VC (01 Nisan 2020) HATAY AĞZINDAKİ ARKAİK VE YEREL UNSURLARA ART VE EŞ ZAMANLI BİR BAKIŞ. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17 45 105–123.
IEEE V. C. Uygur, “HATAY AĞZINDAKİ ARKAİK VE YEREL UNSURLARA ART VE EŞ ZAMANLI BİR BAKIŞ”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, c. 17, sy. 45, ss. 105–123, 2020.
ISNAD Uygur, Vedat Ceyhun. “HATAY AĞZINDAKİ ARKAİK VE YEREL UNSURLARA ART VE EŞ ZAMANLI BİR BAKIŞ”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17/45 (Nisan 2020), 105-123.
JAMA Uygur VC. HATAY AĞZINDAKİ ARKAİK VE YEREL UNSURLARA ART VE EŞ ZAMANLI BİR BAKIŞ. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2020;17:105–123.
MLA Uygur, Vedat Ceyhun. “HATAY AĞZINDAKİ ARKAİK VE YEREL UNSURLARA ART VE EŞ ZAMANLI BİR BAKIŞ”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, c. 17, sy. 45, 2020, ss. 105-23.
Vancouver Uygur VC. HATAY AĞZINDAKİ ARKAİK VE YEREL UNSURLARA ART VE EŞ ZAMANLI BİR BAKIŞ. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2020;17(45):105-23.

.