NORTHERN CYPRUS KIDS GAMES IN THE CONTEXT OF FUNCTIONALITY AND SUSTAINABILITY

Yıl 2020, Cilt: 17 Sayı: 45, 1 - 25, 23.04.2020

Gönül Reyhanoğlu

Öz

Northern Cyprus has limited children's playgrounds due
to various reasons such as rapid urbanization, transition to apartment life,
and security problems. With the withdrawal of children from the street, the
frequency of playing traditional children's games has gradually decreased. The
aim of this study is to draw attention to the functions of traditional Turkish
Cypriot children's games in the spiritual and physical development of the child
and to propose solutions for the protection and transfer of the games. Findings
were obtained by observing and interviewing methods and by scanning written
materials. In this study, the current state of traditional children's games in
the Turkish Cypriot culture was evaluated, and the games were classified
according to whether they were with or without toys, whether they were rhymes
or not, and were evaluated in terms of their functions and introduced with
their context.. Plays has functions that fulfil many needs of children such as
having fun, self-realization, relaxation, spending time, developing
imagination, physical movement. Indeed, plays are a means of socialization for
children to experience daily life and are a channel of expression with psychological
content in which they imitate adult life with various roles such as mother,
father, doctor, teacher, neighbor, and administrator. In the conclusion part of
the study, some solution recommendations for the sustainability of the
functions of these traditional folk culture products that meet many needs of
children are presented.

Anahtar Kelimeler

Turkish Cyprus culture, child, function, plays, sustainability

İŞLEVSELLİK VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK BAĞLAMINDA KUZEY KIBRIS ÇOCUK OYUNLARI

Öz

Kuzey Kıbrıs’ta hızlı
şehirleşme, apartman hayatına geçiş, güvenlik sorunu gibi çeşitli sebeplerle
çocukların oyun alanı sınırlanmıştır. Çocukların sokaktan çekilmesiyle
geleneksel çocuk oyunlarının oynanma sıklığı giderek azalmaya başlamıştır. Bu çalışmanın amacı geleneksel Kıbrıs Türk
çocuk oyunlarının çocuğun ruhsal ve fiziksel gelişimindeki işlevlerine dikkat
çekerek oyunların korunması ve aktarılmasına yönelik çözüm önerileri
getirmektir. Bulgular gözlem
ve görüşme yöntemi kullanılarak ve yazılı materyaller taranarak elde
edilmiştir. Çalışmada, Kıbrıs Türk kültüründeki geleneksel çocuk oyunlarının günümüzdeki
durumu değerlendirilmiş, oyunlar; oyuncaklı ve oyuncaksız olmalarına,
tekerlemeli olup olmamalarına göre tasnif edilmiş,  işlevleri açısından değerlendirilerek
bağlamlarıyla birlikte tanıtılmıştır. Oyunlar çocukların eğlenme, kendini
gerçekleştirme, rahatlama, vakit geçirme, hayal gücünü geliştirme, bedensel
hareket gibi birçok ihtiyacını gideren işlevlere sahiptir. Oyunlar ayrıca çocukların
gündelik yaşamı deneyimlemesinde bir toplumsallaşma aracı olup, anne, baba,
doktor, öğretmen, komşu, yönetici gibi çeşitli rollerle yetişkin yaşamını taklit ettikleri, psikolojik içeriğiyle bir ifade kanalıdır. Çalışmanın sonuç
kısmında çocukların birçok ihtiyacını karşılayan bu geleneksel halk kültürü
ürünlerinin günümüzde de işlevlerinin sürdürülebilirliği noktasında bazı çözüm
önerileri ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs Türk Kültürü, işlev, çocuk, oyun, sürdürülebilirlik

Kaynakça

• Akün, E. (1987). Çocuk oyunları. Halkbilimi 87(3), 28-30.
• Algül, L.Ç. (2015). 1975 Gazi Magosa, KKTC doğumlu, Doğu Akdeniz Üniversitesinde öğretim görevlisi olan kaynak kişiyle Akova’da 2015’te Gönül Reyhanoğlu’nun yaptığı görüşme notlarıdır.
• Arı, B. (2019). Hatay’da çocuk oyunları. Antakya, Hatay: HMKÜ Yayınları.
• Artun, S. (2015). 1973 Lefkoşa, KKTC doğumlu, İlkokul öğretmeni olan kaynak kişiyle Lefkoşa’da 2015’te Gönül Reyhanoğlu’nun yaptığı görüşme notlarıdır.
• Assman, J. (2001). Kültürel bellek. Eski yüksek kültürde yazı, hatırlama ve politik kimlik. İstanbul: Ayrıntı.
• Atik, F. (2015). Kıbrıs çocuk oyunları rüzgar gülü’nde. http://www.kibrisgazetesi.com/?p=615936 (Erişim tarihi: 18.04.2018)
• Başkurt, N. (2014). 1930 Tuzla (Kıbrıs) doğumlu, hacı ve mevlitçi olan kaynak kişiyle Lefkoşa’da Ocak 2014’te Gönül Reyhanoğlu’nun yaptığı görüşme notlarıdır.
• Cengiz, Serpil (1996) “Çocuk Oyunlarının Sınıflandırılması”. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt 38, 1-2, 287-300.
• Cihangir, Y. (2013). Tekerlemeli ve Sözlü Oyunların KKTC’deki Okul Öncesi Çocukların Türkçe Dil Becerilerine Kazanımları. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 1 (Kıbrıs Özel Sayısı-I), 175-183.
• Dağaşan, T. (2014). Çocukluğunu Alıp da Gel’mek (Ropörtaj). Kıbrıs’ın Haftalık Dergisi, 3(156).
• Dellaloğlu, B.F. (2011). Gelenek Meselesi. Sosyoloji Dergisi, 3 (22), 43-46).
• Emiroğlu, K. ve Aydın, S. (2009). Antropoloji sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Erdem, Ş.T. (2015). Doğum yeri: Mağusa, Doğum tarihi: 1985, İlkokul öğretmeni. KKTC.
• Gültekin, F. (2015). Çocuk eğitiminde oyun ve oyuncak. http://www.aileakademisi.org/node/421/14.57/ (Erişim tarihi: 19.11.2019).
• Hakeri, B.H. (1993). Başlangıcından 1878’e dek Kıbrıs Tarihi, Ankara: KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları: 28. TC Adalet Bakanlığı. Keçiören Açıkcezaevi Matbaası.
• İslamoğlu, M. (1979), Kıbrıs Çocuk Oyunları (1. Baskı), Lefkoşa: Yarın Ofset.
• Dağaşan, T. (2013). “Çocukluğunu ve oyununu da alıp gelmek” Serap Kanay ile bir ropörtaj. http://www.yeniduzen.com/cocuklugunu-da-alip-gelmek-81387h.htm (Erişim tarihi: 19.11.2019)
• Karlıtaş, H. (2014). Kıbrıs çocuk oyunları. Nerede o eski Kıbrıs çocuk oyunları? http://www.northcyprusuk.com/egitim-kultur-sanat-tarih/kibris-cocuk-oyunlari-h1403.html
• Malinowski, B. (1992). Bilimsel bir kültür teorisi (Çev.: S. Özkal). İstanbul: Kabalcı.
• Oğuz M.Ö. ve Ersoy, P. (2007). Türkiye’de 2004 yılında yaşayan geleneksel çocuk oyunları. Ankara: Gazi Üniversitesi, Türk Halkbilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
• Özbakır, İ. (2009). Geleneksel Türk çocuk oyunlarında fonksiyonel oyuncu: ebe. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 481-492.
• Özdemir, N. 2006. Türk çocuk oyunları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özdoğan; B. (2009). Çocuk ve oyun (çocuğa oyunla yardım). Ankara: Anı.
• Özkan, D. (2015). Facebook üzerinden herkes açık olarak açtığı sayfada, “Çocuklar Oyunlarla Büyüsün - Kıbrıs Çocuk Oyunları Atölye Çalışması”. Lefkoşa Gençlik Merkezi Etkinliği. https://www.facebook.com/events/155347937866063/ (Erişim tarihi: 19.11.2019)
• Poyraz, H. (1999). Okul öncesi dönemde oyun ve oyuncak. Ankara: Anı.
• Reyhanoğlu (Gökdemir), G. (2015). KKKC’nin Mağusa ilçesine bağlı kendi yaşadığı köy olan Akova köyünde geleneksel çocuk oyun ve oyuncakları konusunda gözlem ve uygulama (1980-2007 tarihleri arası).
• Taşkan, İ.M. (2015). 1979 Gazi Magosa doğumlu, KKTC’de İlkokul öğretmeni, Gazi Magosa’da Ocak 2014’te Gönül Reyhanoğlu’nun yaptığı görüşme notlarıdır.
• Türk Dil Kurumu (2019). “Otyun” ve “oyuncak” maddeleri. http://www.tdk.gov.tr (Erişim tarihi: 19.11.2019)
• Toffler, A. (1996). Şok gelecek korkusu (Çev.: S. Sargut). İstanbul: Altın Kitaplar.
• Türkan, H.K. (2018). İşlevsel teori bağlamında İskenderun çocuk oyunları. International Journal of Social Science, Spring(65), 225-240.
• Yorgancıoğlu, O. (1986). Oyun. I. II. III ve IV. Halkbilimi Sempozyumlarında Sunulan Bildiriler (ss. 312-71), İstanbul: Halk Sanatları Derneği Has-Der ve KKTC Turizm ve Kültür Bakanlığı.
• Yorgancıoğlu, O. (1997). Kıbrıs Türk çocuk oyunları. Lefkoşa: Adam.