Hatay ilinde bazı sebzelerde (Solanaceae) zararlı yaprak biti türlerinin (Hemiptera: Aphididae) ve doğal düşmanlarının belirlenmesi

Yıl 2025, Sayı: Advanced Online Publication, 854 - 865

Gülay Yalçınkaya Kamuran Kaya

https://doi.org/10.37908/mkutbd.1737948

Öz

Hatay ilinde 2019 ve 2020 yıllarında yürütülen çalışmada Solanaceae familyasına ait sebzelerde zararlı yaprakbiti türlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Sörveyler domates, biber ve patlıcan için Arsuz, Antakya, Altınözü, Yayladağ ve Samandağ, patates için ise Antakya, Reyhanlı ve Kumlu ilçelerinde yapılmıştır. Toplamda kontrol edilen 408 tarlanın %23.52’sinin herhangi bir yaprakbiti türü ile bulaşık olduğu tespit edilmiştir. En bulaşık bitki domates (%33.96), en az bulaşık bitki ise patlıcan (%14.81) olarak belirlenmiştir. Samandağ domates (%63.63), biber (%30) ve patlıcan (%36.36) için en bulaşık ilçe olarak belirlenmiştir. Patates için ise Reyhanlı en bulaşık ilçe (%35.71) olarak belirlenmiştir. Çalışma boyunca Myzus (Nectarosiphon) persicae (Sulzer), Aulacorthum solani (Kaltenbach), Aphis fabae Scopoli ve Aphis nasturtii Kaltenbach olmak üzere dört yaprakbiti türü belirlenmiştir. Bu türlerden A. nasturtii yalnızca patateste, A. fabae ise yalnızca biberde bulunmuştur. A. solani ve M. persicae türleri, Solanaceae familyasına bağlı bir yabancı ot olan köpeküzümü, Solanum nigrum L. üzerinde de tespit edilmiştir. A.solani’nin Hatay ili’ndeki varlığı ilk kez bu çalışma ile rapor edilmiş olmaktadır. Çalışmada dört takım ve altı familyaya bağlı 12 adet doğal düşman türü belirlenmiştir. En fazla türe sahip Coccinellidae (Coleoptera) familyası içerisinde yaygınlığı en yüksek olan tür Hippodamia variegata Goeze (%69,8) olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Solanaceae , Yaprakbiti , Aphidoidea , Doğal düşman , Hatay

Proje Numarası

HMKU BAP-19.YL.060

Determination of pest aphid species (Hemiptera: Aphididae) and their natural enemies on some vegetables (Solanaceae) in Hatay province

Öz

The study carried out in Hatay province in 2019 and 2020 aimed to determine pest aphid species on some vegetables belonging to the Solanaceae family. Surveys were carried out in Arsuz, Antakya, Altınözü, Yayladağ and Samandağ districts for tomatoes, peppers and eggplants, and in Antakya, Reyhanlı and Kumlu districts for potatoes. In total, 23.52% of 408 fields checked were found to be infested with any aphid species. The most infested plant was determined as tomato (33.96%), and the least infested plant was eggplant (14.81%). Samandağ was determined as the most infested district for tomatoes (63.63%), peppers (30%) and eggplants (36.36%). For potatoes, Reyhanlı was determined as the most infested district (35.71%). During the study, four aphid species were identified: Myzus (Nectarosiphon) persicae (Sulzer), Aulacorthum solani (Kaltenbach), Aphis fabae Scopoli and Aphis nasturtii Kaltenbach. Of these species, A. nasturtii was found only in potatoes, and A. fabae was found only in pepper. A. solani and M. persicae species were also detected on black nightshade, Solanum nigrum L., a weed belonging to the Solanaceae family. The presence of A. solani in Hatay province is reported for the first time with this study. In the study, 12 natural enemy species belonging to four orders and six families were identified. The most prevalent species in the Coccinellidae (Coleoptera) family was determined as Hippodamia variegata Goeze (69.8%).

Anahtar Kelimeler

Solanaceae , aphid , Aphidoidea , natural enemy , Hatay

Etik Beyan

Eser için herhangi bir etik kurul kararı alınmasına gerek yoktur.

Destekleyen Kurum

Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü

Proje Numarası

HMKU BAP-19.YL.060

Teşekkür

This study covers the results of a master's thesis conducted at the Department of Plant Protection, Institute of Science, Hatay Mustafa Kemal University, and was supported by the Scientific Research Projects Coordination Unit of Hatay Mustafa Kemal University under project number 19.YL.060. We would like to thank Asst. Prof. Dr. Derya ŞENAL (Bilecik Şeyh Edibali University, Faculty of Agriculture and Natural Sciences, Department of Plant Protection) for identifying the samples belonging to the family Coccinellidae; Assoc. Prof. Dr. Hakan BOZDOĞAN (Kırşehir Ahi Evran University, Technical Sciences Vocational School, Plant Protection Program) for identifying the samples of the family Chrysopidae; Prof. Dr. Ahmet DURSUN (Amasya University, Faculty of Science and Letters, Department of Biology) for identifying samples of the order Hemiptera; and Assoc. Prof. Dr. Asime Filiz ÇALIŞKAN KEÇE (Çukurova University, Faculty of Agriculture, Department of Plant Protection) for identifying parasitoid species of the order Hymenoptera as well as aphids.

Kaynakça

• Agarwala, B.K., Das, S., & Senchowdhuri, M. (1988). Biology and food relation of Micraspis discolor an aphidophagous coccinellid in India. Journal of Aphidology, 2 (1-2), 7-17.
• Alaserhat, İ., Canbay, A., & Özdemir, İ. (2021). Aphid species and their natural enemies in vegetables from Erzincan, Turkey: First record of the parasitoid wasp Aphelinus mali (Haldeman) parasitizing Lipaphis erysimi (Kaltenbach). Agricultural Sciences, 27 (1), 16-25. https://doi.org/10.15832/ankutbd.574812
• Albuquerque, G.S., Tauber, C., & Tauber, M.J. (2012). Green lacewings (Neuroptera: Chrysopidae): Predatory lifestyle. In A. R. Panizzi & J. R. P. Parra (Eds.), Insect bioecology and nutrition for integrated pest management (p. 631).
• Alyokhin, A., Sewell, G., & Groden, E. (2002). Aphid abundance and potato virus Y transmission in imidacloprid-treated potatoes. American Journal of Potato Research, 79, 225-262. https://doi.org/10.1007/BF02986358
• Anonymous. (2018). Turkish Statistical Institute. http://www.tuik.gov.tr
• Aslan, M.M., & Uygun, N. (2005). The aphidophagous Coccinellid (Coleoptera: Coccinellidae) species in Kahramanmaraş, Turkey. Turkish Journal of Zoology, 29, 1-8.
• Astier, S., Albouy, I., Maury, Y., & Lecoq, H. (2001). Principes de virologie végétale. INRA.
• Ayyıldız, Y., & Atlıhan, R. (2006). Balıkesir ili sebze alanlarında görülen yaprakbiti türleri ve doğal düşmanları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 16 (1), 1-5.
• Başer, G., & Tozlu, G. (2020). Atatürk Üniversitesi Kampüsü (Erzurum)’nde bazı yabancı otlar üzerinde bulunan afit türlerinin belirlenmesi. Bitki Koruma Bülteni, 60 (2), 99-110. https://doi.org/10.16955/bitkorb.636070
• Başer, G., Şenol, Ö., Görür, G., & Akyıldırım Beğen, H. (2025). Contributions to the aphid fauna of Türkiye from the Thracian region. Research in Agricultural Sciences, 56 (2), 174-179.
• Blackman, R.L., & Eastop, V.F. (1984). Aphids on the world’s crops: An identification guide. Wiley.
• Blackman, R.L., & Eastop, V.F. (1994). Aphids on the world’s trees: An identification and information guide. CAB International.
• Blackman, R.L., & Eastop, V.F. (2000). Aphids on the world’s crops: An identification and information guide (2nd ed.). John Wiley & Sons.
• Blackman, R.L., & Eastop, V.F. (2006). Aphids on the world’s herbaceous plants and shrubs. John Wiley & Sons.
• Blackman, R.L., & Eastop, V.F. (2025). Aphids of the world’s plants: An online identification and information guide. http://www.aphidsonworldsplants.info
• Bodenheimer, F.S., & Swirski, E. (1957). The Aphidoidea of the Middle East. The Weizmann Science Press of Israel.
• Canbay, A., Bozbek, Ö., Alıcı, H., & Çakırbay, F. (2011). Erzincan ili örtüaltında yetiştirilen domates ve hıyarlarda görülen zararlı türlerin tespiti ve popülasyon gelişimi. Bitki Koruma Bülteni, 51 (2), 119-146.
• Chinery, M. (1993). Insects of Britain and Western Europe. Collins.
• Çalışkan, A.F. (2015). Adana ili park ve peyzaj alanlarında zararlı olan Sternorrhyncha (Hemiptera) türlerinin saptanması (Doktora tezi). Çukurova Üniversitesi.
• Emir, Z., Bayındır Erol, A., & Özdemir, İ. (2025). Determination of aphid species in vegetable and fruit fields in Konya. International Journal of Agriculture, Environment and Food Sciences, 9 (1), 22-26. https://doi.org/10.31015/2025.1.3
• Favret, C. (2025). Aphid Species File. http://Aphid.SpeciesFile.org
• Güleç, G. (2011). Antalya şehri park alanlarında Aphidoidea türlerinin saptanması ve doğal düşmanlarının belirlenmesi (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi.
• Heathcote, G.D. (1962). The suitability of some plant hosts for the development of the peach-potato aphid, Myzus persicae (Sulzer). Entomologia Experimentalis et Applicata, 5, 114-118.
• Hille Ris Lambers, D. (1950). On mounting aphids and other softskinned insects. Entomologische Berichten, 13, 55-58.
• Jeppson, L.R., Keifer, H.H., & Baker, E.W. (1975). Mites injurious to economic plants. University of California Press.
• Kalacı, Z., & Öncüer, C. (1986). Laboratuvarda üretilen Hippodamia (Adonia) variegata (Goeze) (Col., Coccinellidae)’nın biyolojisine farklı iki besinin etkisi üzerinde bir araştırma. In Türkiye 1. Biyolojik Mücadele Kongresi Bildirileri (12-14 Şubat), 138-145.
• Karaat, Ş., & Göven, M.A. (1986). Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde tütün dikim alanlarında Şeftali yaprakbiti (Myzus persicae Sulz.)’nin doğal düşmanlarının genel durumu. In Türkiye 1. Biyolojik Mücadele Kongresi Bildirileri (12-14 Şubat), 162-172.
• Karakaya, İ.S. (2014). Aydın ilinde yumuşak ve sert çekirdekli meyve ağaçlarında zararlı yaprakbiti türleri ile parazitoit ve predatörlerinin saptanması (Yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi.
• Kök, Ş. (2019). Çanakkale ve Balıkesir illeri yaprakbiti (Hemiptera: Aphidoidea) faunası ile doğal düşmanlarının belirlenmesi ve Kiraz siyah yaprakbiti, Myzus cerasi’nin biyolojisi üzerine çalışmalar (Doktora tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Kök, Ş., & Kasap, İ. (2018). Çanakkale ilinde belirlenen yaprakbitlerinin konukçu bitki tercihleri. ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 6 (1), 99-104.
• Kök, Ş., & Kasap, İ. (2022). Interactions of aphids (Hemiptera: Aphididae) with their host plants in orchards in Çanakkale Province, Turkey. Turkish Journal of Entomology, 46 (1), 51-62.
• Kök, Ş., Karabacak, E., Yaşar, İ., Kasap, İ., & Barjadze, S. (2024). A new species of Aphis (Hemiptera: Aphididae) from northwestern Türkiye. Zootaxa, 5551 (3), 569-579. https://doi.org/10.11646/zootaxa.5551.3.7
• Kök, Ş., & Özdemir, İ. (2021). Annotated systematic checklist of the aphids (Hemiptera: Aphidomorpha) of Turkey. Zootaxa, 4925 (1), 1-74.
• Lattin, J.D. (1999). Bionomics of the Anthocoridae. Annual Review of Entomology, 44, 207-231.
• Lodos, N. (1986). Türkiye entomolojisi (Genel, uygulamalı ve faunistik). Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları.
• Lucas, E., & Alomar, O. (2002). Impact of Macrolophus caliginosus on damage by Dicyphus tamaninii on tomato fruits. Journal of Economic Entomology, 95 (6), 1123-1129.
• Martinez-Cascales, J.I., Cenis, J.L., & Sanchez, J.A. (2006). Differentiation of Macrolophus pygmaeus and Macrolophus melanotoma using molecular data. IOBC/wprs Bulletin, 29 (4), 223-227.
• Nahnah, M.A. (2015). Feeding ability of Hippodamia variegata on Aphis fabae. African Journal of Biology, 2 (3), 143-147.
• Narmanlıoğlu, H.K., Güçlü, Ş., & Özdemir, İ. (2011). Erzurum ili sebze alanlarında görülen yaprakbiti türleri. In Türkiye IV. Bitki Koruma Kongresi Bildirileri (28-30 Haziran). Poster sunumu.
• New, T.R. (1975). The biology of Chrysopidae and Hemerobiidae as biocontrol agents: A review. Transactions of the Royal Entomological Society of London, 127, 115-140.
• Ölmez, S. (2000). Diyarbakır ilinde Aphidoidea türleri ile parazitoit ve predatörlerinin saptanması (Yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi.
• Önder, F. (1982). Türkiye Anthocoridae (Heteroptera) faunası üzerinde taksonomik ve faunistik araştırmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları.
• Özdemir, İ. (2004). Ankara ilinde otsu bitkilerde Aphidoidea türleri üzerinde taksonomik araştırmalar (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi.
• Özdemir, İ., Güner, Ü., Oksal, H.D., Başaran, M.S., & Kepenekci, İ. (2011). Tohumluk patates ekiliş alanlarında yaprakbiti türleri ve virüs vektör ilişkileri. In Türkiye IV. Bitki Koruma Kongresi Bildirileri (28-30 Haziran). Poster sunumu.
• Özdemir, İ., Kodan, M., & Öntepeli, F. (2015). Ankara ili domates, biber ve hıyar ekiliş alanlarında yaprakbiti (Hemiptera: Aphididae) türleri ile virüs vektörü olma potansiyelleri. In VII. Bahçe Bitkileri Kongresi Bildirileri (25-29 Ağustos), Çanakkale, Türkiye. Poster sunumu.
• Öztürk, D.Ö. (2017). Kayseri ili merkez ilçeleri park ve süs bitkilerinde bulunan yaprakbiti (Hemiptera: Aphididae) türlerinin saptanması (Yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi.
• Ragsdale, D.W., Radcliffe, E.B., & DiFonzo, C.D. (2001). Epidemiology and field control of PVY and PLRV. In G. Loebenstein, P.H. Berger, A.A. Brunt, & R.H. Lawson (Eds.), Virus and virus-like diseases of potatoes and production of seed-potatoes (pp. 237-270). Kluwer Academic Publishers.
• Raman, K.V., & Radcliffe, E.B. (1992). Pest aspects of potato production: Part 2, Insect pests. In P. M. Harris (Ed.), The potato crop: The scientific basis for improvement (2nd ed., pp. 476-506). Chapman & Hall.
• Satar, G., Deveci, A., & Ulusoy, M.R. (2017). Adana’da (Balcalı) farklı patates (Solanum tuberosum L.) çeşitleri üzerindeki yaprakbiti türleri ve Chrysoperla carnea populasyonları üzerine bir değerlendirme. Türkiye Entomoloji Bülteni, 7 (1), 81-87.
• Satar, S., Sangün, O., & Özdemir, İ. (2012). Development of integrated pest management strategies against lettuce aphid (Hemiptera: Aphididae). Munis Entomology & Zoology, 7 (1), 555-567.
• Satar, S., Satar, G., Karacaoğlu, M., Uygun, N., Kavallieratos, N.G., Stary, P., & Athanassiou, C.G. (2014). Parasitoids and hyperparasitoids (Hymenoptera) on aphids (Hemiptera) infesting citrus in east Mediterranean region of Turkey. Journal of Insect Science, 14 (178), 1-6.
• Singh, R., & Ghosh, S. (2002). The glimpses of Indian aphids (Insecta: Hemiptera, Aphididae). Proceedings of the National Academy of Sciences, 72B (3-4), 215-234.
• Tavella, L., Arzone, A., & Alma, A. (1991). Researches on Orius laevigatus, a predator of Frankliniella occidentalis in greenhouses: A preliminary note. IOBC/WPRS Bulletin, 14, 65-72.
• Toros, S., Uygun, N., Ulusoy, M.R., Satar, S., & Özdemir, İ. (2002). Doğu Akdeniz Bölgesi Aphidoidea türleri (The Aphidoidea species of East Mediterranean Region). Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Ulubilir, A., & Yabaş, C. (1996). Akdeniz Bölgesinde örtüaltında yetiştirilen sebzelerde görülen zararlı ve yararlı faunanın tespiti. Türkiye Entomoloji Dergisi, 217-228.
• Uygun, N., Toros, S., Ulusoy, M.R., Satar, S., & Özdemir, İ. (2001). Doğu Akdeniz Bölgesi Aphidoidea türleri ile bunların parazitoit ve predatörlerinin saptanması (Proje No: TÜBİTAK-TOGTAK 1720).
• Yanar, D., & Özdemir, İ. (2015). The aphid (Hemiptera: Aphidoidea) species on vegetable fields in Tokat Province, Turkey. In XVIIIth International Plant Protection Congress (IPPC) (24-27 August), Berlin, Germany. Poster sunumu.
• Yazıcı, G. (2019). Host relationships and heteropterans as aphid predators in Turkey. Bitki Koruma Bülteni, 59 (4), 85-92. https://doi.org/10.16955/bitkorb.576075
• Yüksel, S. (1992). Avcı böcek Chrysoperla carnea ile pamuk yaprakbiti Aphis gossypii arasındaki ilişkiler üzerine araştırmalar (Yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi.
• Zeren, O., & Düzgüneş, Z. (1984). Çukurova Bölgesi’nde sebzelerde zararlı olan yaprakbitleri (Aphidoidea) türleri, konukçuları, zararları ve doğal düşmanları üzerine araştırmalar (Yayın No. 4). Ankara Üniversitesi.
• Zeren, O. (1989). Çukurova bölgesinde sebzelerde zararlı olan yaprakbitleri (Aphidoidea) türleri, konukçuları ve doğal düşmanları (Araştırma Yayınları Serisi No. 59). Adana Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü.