Yerel fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinin agro-morfolojik karakterizasyonu

Yıl 2022, Cilt: 27 Sayı: 2, 318 - 330, 01.08.2022

Aykut Şener , Muharrem Kaya

https://doi.org/10.37908/mkutbd.1093427

Cited By: 1

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı, farklı illerden toplanan yerel fasulye genotiplerinin performanslarının değerlendirilmesidir.

Yöntem ve Bulgular: Denemeler, 68 fasulye genotipi ve 5 kontrol çeşidi (Akın, Akman98, Göynük98, Önceler98 ve Yunus90) kullanılarak Augmented Deneme desenine göre 2019 ve 2020 yıllarında yürütülmüştür. İncelenen tüm özellikler bakımından kuru fasulye çeşitleri ve genotipler arasında çok önemli varyasyonların olduğu gözlenmiştir. Denemenin birinci yılında çıkış süresi 10.15-37.15 gün, çiçeklenme süresi 35.60-71.20 gün, bakla bağlama süresi 53.65-84.85 gün, klorofil miktarı (spad) 25.21-43.86, bitki boyu 22.49-73.60 cm, bakla uzunluğu 6.75-14.35 cm, baklada tane sayısı 1.95-5.85 adet, bitki tane verimi 11.79-57.35 g ve hasat indeksi %24.36-66.34 arasında değişim göstermiştir. Denemenin ikinci yılında ise çıkış süresi 10.75-33.95 gün, çiçeklenme süresi 31.80-84.60 gün, bakla bağlama süresi 60.55-92.55 gün, klorofil miktarı (spad) 27.29-47.25, bitki boyu 30.01-173.9 cm, bakla uzunluğu 5.85-12.60 cm, baklada tane sayısı 2.56-6.86 adet, bitki tane verimi 5.58-68.34 g ve hasat indeksi %13.11-71.46 arasında yer almıştır.

Genel Yorum: ISP5, ISP13, ISP18, ISP19, ISP21, ISP22, ISP23, ISP31, ISP32, ISP34, ISP35, ISP72, ISP98, BUR14, BUR20, BUR21, ESK3, KON5, MAN1, DEN2, KON16 ve KON17 yerel genotiplerinin baklada tane sayısı, bitki tane verimi ve hasat indeksi bakımından kontrol çeşitlerinden yüksek performans gösterdiği belirlenmiştir.

Çalışmanın Önemi ve Etkisi: İncelenen özellikler bakımından kontrol çeşitlerinden daha üstün ümitvar yerel genotiplerin olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fasulye, Genotip, Popülasyon, Karakterizasyon

Destekleyen Kurum

Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi ÖYP

Proje Numarası

06482-DR-16

Teşekkür

Bu çalışma “Farklı İllerden Toplanan Yerel Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) Popülasyonlarının Bazı Fizyolojik, Morfolojik, Agronomik ve Teknolojik Özellikler Yönünden Karakterizasyonu” isimli doktora tezinden türetilmiştir. ÖYP-06482-DR-16 No`lu Proje ile tezimi maddi olarak destekleyen Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi ÖYP Kurum Koordinasyon Birimine teşekkür ederim.

Agro-morphological characterization of local bean (Phaseolus vulgaris L.)

Öz

Aims: This study aims to evaluate the performance of local bean genotypes collected from different provinces.

Methods and Results: The experiments were carried out in 2019 and 2020, using 68 bean genotypes and 5 cultivars (Akın, Akman98, Göynük98, Önceler98 and Yunus90) according to the augmented design. It was observed that there were significant variations among bean cultivars and genotypes in terms of all the characteristics examined. According to the research results in 2019, differences observed as follows; days to emergence 10.15-37.15 days, days to flowering 35.60-71.20 days, days to pod setting 53.65-84.85 days, chlorophyll contents 25.21-43.86 SPAD, plant heights 22.49-73.60 cm, pod lengths 6.75-14.35 cm, seed per pod 1.95-5.85, grain yield per plant 11.79-57.35 g and the harvest index 24.36-66.34%. The results for the same characteristics in 2020 were as follows; days to emergence 10.75-33.95 days, days to flowering 31.80-84.60 days, days to pod setting 60.55-92.55 days, chlorophyll content 27.29-47.25 SPAD, plant height 30.01-173.9 cm, pod length 5.85-12.60 cm, seed per pod 2.56-6.86, grain yield per plant 5.58-68.34 g and the harvest index 13.11-71.46%.

Conclusions: It was determined that ISP5, ISP13, ISP18, ISP19, ISP21, ISP22, ISP23, ISP31, ISP32, ISP34, ISP35, ISP72, ISP98, BUR14, BUR20, BUR21, ESK3, KON5, MAN1, DEN2, KON16 and KON17 local genotypes showed higher performance than control cultivars in terms of seed per pod, grain yield per plant and harvest index.

Significance and Impact of the Study: It was concluded that there were promising local genotypes superior to the cultivars in all characteristics.

Anahtar Kelimeler

Bean, Genotype, Population, Characterization

Proje Numarası

06482-DR-16

Kaynakça

• Anlarsal AE, Yücel C, Özveren D (2000) Çukurova koşullarında bazı fasulye (Phaseolus vulgaris L.) çeşitlerinde tane verimi ve verimle ilgili özellikler ile bu özellikler arası ilişkilerin saptanması. Turk J Agric For, 24: 19-29.
• Aydoğan C (2017) İleri İspir Kuru Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) Hatlarında Verim ve Kalite Çalışmaları. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Fen Bil. Ens., Tarla Bitkileri ABD, 96 s.
• Babagil GE, Tozlu E, Dizikısa T (2011) Erzincan ve Hınıs Ekolojik Koşullarında Yetiştirilen Bazı Kuru Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) Genotiplerinin Verim ve Verim Unsurlarının Belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 42(1): 11-17.
• Bozoğlu H, Sözen Ö (2007) Some Agronomic Properties of The Population of Local Common Bean (Phaseolus vulgaris L.) Collected from Artvin Province. Turk j Agric For, 31(5): 327-334.
• Bozoğlu H (1995) Kuru Fasulyede (Phaseolus vulgaris L.) Bazı Tarımsal Özelliklerinin Genotip ve Çevre İnteraksiyonu ve Kalıtım Derecelerinin Belirlenmesi. (Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bil. Ens., Tarla Bitkileri ABD. 99 s.
• Çancı H, Kantar F, Bozkurt M, Yeke, MZ, Çiftçi V, Özer G (2019) Batı Anadolu Fasulye Genetik Kaynaklarının Biyolojik Çeşitliliğinin Araştırılması ve Karakterizasyonu . Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 22(3): 251-263. https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.579482.
• Ceyhan E, Önder M, Karaman A. (2009) Fasulye Genotiplerinin Bazi Tarimsal Özelliklerinin Belirlenmesi. Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi, 23(49): 67-73.
• Çiftçi CY, Şehirali S (1984) Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) Çeşitlerinde Değişik Özelliklerin Fenotipik ve Genotipik Farklılıkların Saptanması. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayın No TB 4, 17 s. Ankara.
• Dreyer S, Wielpütz J (1998) Cultivar trials with bush beans. Gemüse (München), 34(6): 359-361.
• Dumlu B (2009) Kuzey Doğu Anadolu Bölgesinden Toplanan 23 fasulye (Phaseolus vulgaris L.) Genotipinin Fenolojik ve Morfolojik Karakterizasyonu. (Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Fen Bil. Ens., Tarla Bitkileri ABD, 62 s.
• Düzdemir O (1998) Kuru Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) Genotiplerinde Verim ve Diğer Bazı Özellikler Üzerine Bir Araştırma. (Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bil. Ens., Tarla Bitkileri ABD, 77 s.
• Ekincialp A, Şensoy S (2013) Van Gölü Havzası Fasulye Genotiplerinin Bazı Bitkisel Özelliklerinin Belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi. 23(2): 102-11.
• Elkoca E, Çınar T (2015) Bazı kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L.) çeşit ve hatlarının Erzurum ekolojik koşullarına adaptasyonu, tarımsal ve kalite özellikleri. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi. 30: 141-153. https://doi.org/10.7161/anajas.2015.30.2.141-153.
• Elkoca E, Kantar F (2005) Erkenci ve yüksek verimli iki yeni fasulye çeşidi: Kantar-05 ve Elkoca-05. Türkiye 2. Tohumculuk Kongresi, 9-11 Kasım 2005, Adana, 226-229.
• Food and Agriculture Organization (FAO) (2018). The State of Food Security and Nutrition in The World. http://www.fao.org/3/I9553EN/i9553en.pdf (Erişim tarihi: 05.11.2018).
• Food and Agriculture Organization (FAO) (2020). http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC (Erişim tarihi: 10.07.2021).
• İyigün T, Kayan, N (2019) Bazı Fasulye Genotiplerinin Eskişehir Koşullarına Uyum Yetenekleri. Akademik Ziraat Dergisi,. 8(2): 291-300. http://dx.doi.org/10.29278/azd.597086.
• Kahraman A (2014) Ekim Zamanlarının Kuru Fasulye Genotiplerinde (Phaseolus vulgaris L.) Verim, Verim Unsurları ve Kalite Özellikleri Üzerine Etkileri. (Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bil. Ens., Tarla Bitkileri ABD, 235 s.
• Kantar F, Elkoca E, Eken C, Dönmez MF (2010) Kuzey Doğu Anadolu Bölgesi ve Çoruh Vadisi’nde Yetiştirilen Kuru Fasulye Gen Kaynaklarının Toplanması ve Değerlendirilmesi. 107O400 Nolu Tübitak Projesi Sonuç Raporu, Ankara.
• Karasu A (1988) Bursa Yöresinde Yetiştirilen Bazı Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) Çeşitlerinin Önemli Tarımsal Özellikleri Üzerinde Araştırmalar. (Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Fen Bil. Ens., Tarla Bitkileri ABD, 47 s.
• Omae H, Kumar A, Shono M (2012) Adaptation to High Temperature and Water Deficit in the Common Bean (Phaseolus vulgaris L.) During the Reproductive Period. Hindawi Publishing Corporation, Journal of Botany, 2012, Article ID 803413, 6 pages. https://doi.org/10.1155/2012/803413.
• Önder M, Şentürk D (1996) Karaman İli’nde yemeklik dane baklagillerin durumu ve önemi. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 10(12): 17-28.
• Önder M (1992) Bodur kuru fasülye çeşitlerinin tane verimine ve morfolojik fenolojik teknolojik özelliklerine bakteri aşılama ve azot uygulamalarının etkisi. (Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bil. Ens., Tarla Bitkileri ABD, 135 s.
• Özbekmez Y (2015) Ordu Ekolojik Koşullarında Bazı Kuru Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) Çeşit ve Genotiplerinin Verim, Verim Öğeleri ile Tohum ve Teknolojik Özelliklerinin Belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi, Fen Bil. Ens., Tarla Bitkileri ABD, 82 s.
• Özçelik N (1993) Örtü Altı Yetiştiriciliğine Elverişli Sırık Taze Fasulye Çeşit Islahı. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Seracılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Antalya.
• Pekşen E (2005) Samsun koşullarında bazı fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinin tane verimi ve verimle ilgili özellikler bakımından karşılaştırılması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 20(3): 88-95. https://doi.org/10.7161/anajas.2005.20.3.88-95.
• Peterson RG (1994) Agricultural Field Experiments Design and Analysis. Marcel Dekker, Inc., 409 p., Corvallis, Oregon.
• Reynolds MP, Nagarajan S, Razzaque MA, Ageeb OAA (2001) Heat Tolerance. Application of Physiology in Wheat Breeding. (Editörler: M.P. Reynolds, I. OrtizMonasterio., A. McNab). Mexico, DF, CIMMYT.
• Sarı N, Solmaz İ, Pamuk S, Çetin M (2016) Karadeniz Bölgesi’nden Toplanan Farklı Tohum Renklerine Sahip Fasulyelerde Tohum ve Bakla Özellikleri. Akademik Ziraat Dergisi, 5(1): 21-28.
• Şehirali S, Özgen M (1987) Bitki genetik kaynakları. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayınları, (1020), 294.
• Şehirali S (1971) Türkiye’de Yetiştirilen Bodur Fasulye Çeşitlerinin Tarla Ziraati Yönünden Önemli Başlıca Vasıfları Üzerinde Araştırmalar. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayın:474. Bilimsel Araştırma ve İncelemeler:275. Ankara.
• Serengül S (2019) Bazı Kuru Fasulye (Phaseolus Vulgaris L.) Genotiplerinin Bingöl Koşullarındaki Verim ve Verim Özeliklerinin Belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Bingöl Üniversitesi, Fen Bil. Ens., Tarla Bitkileri ABD, 63 s.
• Soydemir HE (2021) Bazı kuru fasulye çeşit ve hatlarının farklı lokasyonlardaki verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Ens., Tarla Bitkileri ABD, 105 s.
• Sözen Ö, Özçelik H, Bozoğlu H (2014) Orta Karadeniz Bölgesi’nden toplanan yerel kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinde morfolojik varyabilitenin istatistiksel analizi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri, 1(1): 34-41.
• Taner S, Sade B (2005) Low Temperature Effect of Cereal (A review). Journal of Crop Research, 2: 19-28.
• Taşkesen S (2019) Bazı Kuru Fasulye (Phaseolus Vulgaris L.) Genotiplerinin Erzincan Koşullarındaki Verim ve Verim Özeliklerinin Belirlenmesi. (Yüksel Lisans Tezi, Bingöl Üniversitesi, Fen Bil. Ens., Tarla Bitkileri ABD, 67 s.
• Topal E (2019) Farklı Olgunlaşma Süresine Sahip Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) Çeşitlerinde Farklı Ekim Zamanlarının Verim ve Verim Öğeleri Üzerine Etkisi. (Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Fen Bil. Ens., Tarla Bitkileri ABD, 87 s.
• Tunalı H (2019) Bazı Yerel Fasulye Popülasyonlarının Özelliklerinin Belirlenmesi ve Seleksiyonu. (Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Bil. Ens., Tarla Bitkileri ABD, 113 s.
• Türkmen B (2020) İleri Düzey Kuru Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) Genotiplerinin Agro-Morfolojik ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi, Fen Bil. Ens., Tarla Bitkileri ABD, 108 s.
• Ülker M (2008) Orta Anadolu ekolojik şartlarında yetiştirilen fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinin bazı tarımsal ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. (Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bil. Ens., Tarla Bitkileri ABD, 81 s.
• Ünal E (2017) Ekmek Biterken. İstanbul, Asi Kitap Yayınları.
• Varankaya S, Ceylan E (2012) Yozgat ekolojik şartlarında yetiştirilen fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinin bazı tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Selcuk Journal of Agriculture and Food Sciences, 26(1): 27-33.
• Wallace D, Baudoin J, Beaver J, Coyne D, Halseth D, Masaya P, Munger H, Myers J, Silbernagel M, Yourstone K (1993) Improving Efficiency of Breeding for Higher Crop Yield, TAG Theoretical and Applied Genetics, 86(1): 27-40. https://doi.org/10.1007/BF00223805.
• Yeken M, Çiftçi V, Çancı H, Özer G, Kantar F (2019) Türkiye’nin Batı Anadolu Bölgesi’nden Toplanan Yerel Fasulye Genotiplerinin Morfolojik Karakterizasyonu. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi, 5(1): 124-139. https://doi.org/10.24180/ijaws.529713.
• Yıldırım M, Akıncı C, Koç M, Barutçular C (2009) Bitki Örtüsü Serinliği ve Klorofil Miktarının Makarnalık Buğday Islahında Kullanım Olanakları. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 24(3): 158-166. https://doi.org/10.7161/anajas.2009.24.3.158-166.
• Yorgancılar A (1995) Türkiye’de Yetiştirilen Bodur Fasulyelerinin (Phaseolus vulgaris L. Var. nanus dekapr.) Tanımlama Özellikleri. (Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Fen Bil. Ens., 86 s.