Bir Sağlıklı Hayat Merkezinde Verilen Fiziksel Aktivite ve Diyet Danışmanlık Hizmetlerinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 45, 35 - 43, 07.04.2022

Yunus Emre Kundakcı , İsa Gül , Aysun Atacan

https://doi.org/10.17944/mkutfd.972720

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı, bir sağlıklı hayat merkezinin (SHM) diyet ve fiziksel aktivite birimlerinde verilen hizmetleri incelemektir.
Yöntem: SHM’nin elektronik veri tabanından, diyet biriminde ölçülen ilk beden kütle indeksi (BKİ) değerleri ve fiziksel aktivite biriminde verilen egzersiz tiplerine ait veriler elde edildi. 18 yaş üstü 7223 bireyin BKİ değerleri ile yaş ve cinsiyet arasındaki ilişki incelendi. Analizlerde tanımlayıcı istatistikler, Mann Witney-U, Kruskal Wallis ve CHAID analizi kullanıldı.
Bulgular: Diyet birimine başvuranların BKİ ortalamaları 31.63±6.96 olarak bulunmuştur. Ayrıca bu birime başvuranların %28.4’ünün pre-obez, %56.3’ünün ise obez oldukları görülmüştür. Kadınların, diyet birime daha sık (%86.5) başvuru yaptığı ve BKİ ortalamalarının erkeklerden istatistiksel olarak anlamlı biçimde yüksek olduğu belirlenmiştir (p=0.010). Yaş grupları arttıkça obez bireylerin yüzdesinin de genellikle arttığı saptanmıştır. CHAID analizi sonuçlarında, BKİ değerleri üzerinde en önemli değişkenin yaş olduğu tespit edilmiştir (p<0.001). 48 ve üzeri yaş grubunda obez sıklığı erkek bireylerde %71.1, kadınlarda ise %83 oranında bulunmuştur. SHM’nin fiziksel aktivite biriminde en sık verilen egzersizler sırasıyla postür, germe ve gevşeme egzersizleridir.
Sonuç: SHM’nin diyet birimine başvuranlarda obez birey oranı yüksektir. Bu bireyler arasında yaş ve cinsiyet değişkenleri yönünden farklılıklar bulunmaktadır. Fiziksel aktivite ve beslenme alışkanlıklarının iyileştirilmesi ve SHM farkındalığının artırılması faydalı olabilir.

Anahtar Kelimeler

Beden kütle indeksi, Egzersiz, Obezite

Investigation of Physical Activity and Diet Consultancy Services Provided in A Healthy Life Center

Öz

Objective: The purpose of this study was to examine the services provided in the diet and physical activity units of a healthy life center (HLC).
Methods: From the electronic database of HLC, the first body mass index (BMI) values measured in the diet unit and the types of exercise given in the physical activity unit were obtained. The BMI values of 7223 individuals over the age of 18 were categorized and the relationship between age and gender was analyzed. In the analyses, descriptive statistics, Mann-Whitney U, Kruskal Wallis and CHAID analysis were used.
Results: The mean BMI of individuals who applied to the diet unit was found 31.63 ± 6.96. Of these individuals, 28.4% were pre-obese and 56.3% were obese. 86.5% of the individuals were female and their BMI values were statistically significantly higher than men (p=0.010). It was observed that the percentage of obese individuals generally increased as the age groups increased. In the CHAID analysis results, the most important variable for BMI was age (p<0.001). The prevalence of obesity in the age group of over 48 years was 71.1% in men and 83% in women. The most frequent exercises given in the HLC were posture stretching and relaxation exercises, respectively.
Conclusion: The rate of obese individuals applying to the HLC diet unit is high. There are differences among these individuals in terms of age and gender variables. Improving physical activity and nutritional habits and increasing HLC awareness can be beneficial.

Anahtar Kelimeler

Keywords: Body mass index, Exercise, Obesity

Kaynakça

• Ünüvar B, Acar F. Sağlıklı Hayat Merkezine Başvuran Hastaların Tercih Sebeplerinin Araştırılması: Karaman Örneği. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi. 2020;6(2):317-27.
• T.C Sağlık Bakanlığı. Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Sağlıklı Hayat Merkezi ©2021. [Erişim tarihi: 14 Mart 2021]. Erişim linki: https://shm.saglik.gov.tr/shm-nedir.html.
• T.C Sağlık Bakanlığı. ©2021 [Erişim tarihi: 14 Mart 2021]. Erişim linki: https://stratejikplan.saglik.gov.tr/files/TC-Saglik-Bakanligi-2019-2023-StratejikPlan.pdf.
• Yıldız A. Obezitede Fiziksel Aktivite Ve Egzersiz. Türkiye Klinikleri Journal Of Physiotherapy And Rehabilitation-Special Topics. 2016;2:68-72.
• Dünya Sağlık Örgütü. ©2021. [Erişim tarihi: 14 Mart 2021]. Erişim linki: https://www.who.int/health-topics/obesity#tab=tab_1.
• Özdemir ME, Yıldız S, Benli AR, Aslan B. Kayseri İl Sağlık Müdürlüğü Sağlıklı Hayat Merkezleri Diyet Poliklinikleri 2018 Yılı Verilerinin Değerlendirilmesi. Türkiye Diyabet ve Obezite Dergisi. 2020;4(3):249-52. https://doi.org/10.25048/tudod.713326.
• Dünya Sağlık Örgütü. ©2021. [Erişim tarihi: 26 Ocak 2021]. Erişim linki: https://www.euro.who.int/en/health-topics/disease-prevention/nutrition/a-healthy-lifestyle/body-mass-index-bmiadresinden.
• Aydoğdu O. Fiziksel Aktivite, Egzersiz ve Spor Performansı. Turkiye Klinikleri J Physiother Rehabil-Special Topics 2016;2(1):101-5.
• Can F. Yaşlanma ve Egzersiz. Turkiye Klinikleri J Physiother Rehabil-Special Topics 2016;2(1):106-16. 2016.
• Bernstein MS, Morabia A, Sloutskis D. Definition and prevalence of sedentarism in an urban population. Am J Public Health. 1999;89(6):862-7. https://doi.org/10.2105/ajph.89.6.862.
• Hall G, Laddu DR, Phillips SA, Lavie CJ, Arena R. A tale of two pandemics: How will COVID-19 and global trends in physical inactivity and sedentary behavior affect one another? Progress in cardiovascular diseases. 2020. https://doi.org/10.1016/j.pcad.2020.04.005.
• Kohl 3rd HW, Craig CL, Lambert EV, Inoue S, Alkandari JR, Leetongin G, et al. The pandemic of physical inactivity: global action for public health. The lancet. 2012;380(9838):294-305. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(12)60898-8. Erge S. Obezitede Diyet Tedavisini Destekleyen Davranışsal Tedavi. Turkish Journal of Endocrinology and Metabolism. 2003;2:75-82.
• Çavmak Ş. Sağlık hizmeti kullanıcılarının sağlıklı hayat merkezlerine dair algılarının ve beklentilerinin değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Edirne: Trakya Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2018. [Erişim tarihi: 08 Mart 2021]. Erişim linki: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=rQELBlYPJ0LgeJhzTJ50A&no=ON7t6poCa2qcfAcfzTAUeg.
• Erdem Direk S. Elazığ ilinde sağlıklı hayat merkezlerine başvuran yetişkinlerde çocukluk çağı travmaları ile depresyon belirtileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi] Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2021. [Erişim Tarihi: 20 Mart 2021]. Erişim linki: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• Gül Anık G. İstanbul’da Bir Sağlıklı Hayat Merkezinde Diyetisyen Desteği Alan Kadınların Çocukluk Çağı Ruhsal Travmalarının Yeme Tutumu ve Psikolojik İyi Oluş üzerindeki Etkisinin İncelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi] İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019 [Erişim Tarihi: 13 Mart 2021]. Erişim linki: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=g0zM5r5fwdllqS4aPswjlg&no=xyDK7jpjROUNixt97pRJjA.
• Küçük B. Sağlıklı Hayat Merkezine Başvuran Yetişkin Obezite Hastalarının Tamamlayıcı Ve Alternatif Tıp Kullanım Durumlarının Değerlendirilmesi. [Yüksek Lisans Tezi] Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2020. [Erişim Tarihi: 14 Mart 2021]. Erişim linki: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=Gs5vunsfRxHgasSqaennA&no=gDQWrMMDYlSWN5Jtmr4RMg.
• Ören M, Karaşahin F, Tunçel K, editors. Sağlığın Geliştirilmesi Çalışmalarına Bir Örnek: Sağlıklı Hayat Merkezlerinde Sunulan Hizmetlerin Değerlendirilmesi. 3 International 21 National Public Health Congress; 2019.
• Şahin ÇE, Sezerol MA, Muhammed A. Türkiye'deki Birinci Basamak Sağlık Merkezlerinde Sağlıklı Beslenme ve Obezite Hizmetlerinin Değerlendirilmesi. Anatolian Clinic the Journal of Medical Sciences. 2020;26(1):60-9. https://doi.org/10.21673/anadoluklin.743525.
• Doğan İ. Holştayn ırkı ineklerde süt verimine etki eden faktörlerin CHAID analizi ile incelenmesi. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi. 2003;50(1):65-70. https://doi.org/10.1501/Vetfak_0000002231.
• Doğan N, Özdamar KJTKTBD. CHAID analizi ve aile planlaması ile ilgili bir uygulama. 2003;23(5):392-7.
• Kayri M, Boysan M. Using chaid analysis in researches and an application pertaining to coping strategies. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences. 2007;40(2):133-49. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000182.
• Kahraman HG, Orbahçi BM, Alpay S, Yılmaz TS, Kocasarı B. Birinci Basamakta Obezite Danışma Birimine Başvuran Obez ve Fazla Kilolu 18 Yaş Üstü Kişilerin İzlemlerinin Değerlendirilmesi. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi. 2019;4(3):314-21. https://doi.org/10.35232/estudamhsd.530303.
• İlhan MN, Tüzün H, Aycan S, Aksakal FN, Özkan S. Birinci basamak sağlık kuruluşuna başvuranların sağlık hizmeti kullanma özellikleri ve bazı sosyoekonomik belirteçlerle değişimi: sağlık reformu öncesi son saptamalar. Toplum Hekimliği Bülteni. 2006;25(3):33-41.
• Kılıç D, Çalışkan Z. Sağlık hizmetleri kullanımı ve davranışsal model. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi. 2013;2(2):192-206.
• Doğan N, Toprak D, Demir S. Afyonkarahisar ilinde obezite prevalansı ve ilgili risk faktörleri. Turkiye Klinikleri J Med Sci. 2011;31(1):122-32. https://doi.org/10.5336/medsci.2009-14564. TÜİK. Türkiye İstatistik Kurumu. Türkiye Sağlık Araştırması. ©2019 [Erişim tarihi: 24 Ocak 2021]. Erişim linki: https://tuikweb.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33661.
• Yanıkkerem E. Obezitenin kadın sağlığına etkileri. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2017;3(1):37-43. https://doi.org/10.30934/kusbed.359281.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü. Türkiye Beden Ağırlığı Algısı Araştırması. ©2012. [Erişim tarihi: 19 Şubat 2021]. Erişim linki: https://sggm.saglik.gov.tr/TR-78282/turkiye-beden-agirligi-algisi-arastirmasi-2012.html.
• Göger S, Cingil D, Ören GK. Bir spor merkezine kayıtlı kadınların sağlıklı yaşam biçimi davranışları, fiziksel aktivite düzeyleri ve obezite arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Sağlık ve Toplum. 2019;1:89-97.
• Jura M, Kozak LP. Obesity and related consequences to ageing. Age (Dordr). 2016;38(1):23. https://doi.org/10.1007/s11357-016-9884-3.
• Değirmenci T. Obez erişkinlerde benlik saygısı, yaşam kalitesi, yeme tutumu, depresyon ve anksiyete [Uzmanlık Tezi]. Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Tıp Fakültesi; 2006. [Erişim tarihi: 09 Mart 2021]. Erişim linki: http://acikerisim.pau.edu.tr:8080/xmlui/handle/11499/2671.
• Sağlıklı Hayat Merkezi. T.C Sağlık Bakanlığı. Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. İzleme, Değerlendirme ve İstatistik Dairesi Başkanlığı ©2021. [Erişim tarihi: 08 Haziran 2021]. Erişim linki: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/izlemedegerlendirme-haberler/saglikli-hayat-merkezi-shm-i-zleme-ve-degerlendirme-formu-rehberi-yayinlandi.html.