Doğu Akdeniz Bölgesi’nde Fitoplazma Hastalıklarının Durumu

Yıl 2015, Cilt: 20 Sayı: 2, 76 - 82, 11.01.2016

Hakan Çarpar , Gülşen Sertkaya

Öz

Bitkilerde birçok fitoplazma türü ('Candidatus Phytoplasma' species)’nün neden olduğu hastalıkların önemi gün geçtikçe artmaktadır. Fitoplazmaların vektör böceklerle de taşınabiliyor olması, meydana getirdikleri hastalıkların daha hızlı yayılmasına neden olmaktadır. Günümüzde fitoplazmalar simptomatoloji yerine DNA boyama  (DAPI: Floresan mikroskopi), PCR-RFLP gibi moleküler yöntemler ve elektron mikroskopi gibi daha güvenilir tekniklerle tanılanabilmektedir. Ülkemizde uzun yıllar boyunca fitoplazmaların neden olduğu hastalıklar simptomatolojik olarak incelenmiş, ancak etmeni tam olarak belirlenememiştir. Bu hastalıkların çoğu oluşturdukları tipik belirtilerine göre adlandırılmaya çalışılmış ve özellikle virologlar tarafından virüs ve virüs benzeri patojenler kapsamında incelenmiştir. Ülkemizde 2000’li yılların başından itibaren ileri teknikler kullanılarak fitoplazmalara yönelik tanılama çalışmaları yoğun olarak başlamıştır. Ülkemizin değişik bölgelerinde son 15 yıl içerisinde bağ, meyve, sebze, tarla bitkileri, süs bitkileri ve yabancı otlar gibi birçok bitki türünde fitoplazma kökenli patojenler ve vektörleri ile doğal konukçularına yönelik yeni bilgiler ortaya konmuştur. Bu çalışmaların birçoğu ilk kez ülkemizin Doğu Akdeniz Bölgesi’nde yürütülmüş, fitoplazma hastalıklarının ülkemizdeki durumu ile ilgili önemli bulgular ortaya konmuştur. Bu nedenle ele alınan çalışmada ülkemizin Doğu Akdeniz Bölgesi’nde fitoplazma hastalıkları ile ilgili olarak yapılan araştırmalar ve elde edilen bulgular derlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

DAPI, Doğu Akdeniz Bölgesi, Fitoplazma, PCR, Süs Bitkileri, Virüs

Kaynakça

• Altan B ve Çağlayan K, 2011. İçel ili kayısı damızlık parsellerinde ve bazı üretici bahçelerinde Avrupa sert çekirdekli sarılık fitoplazması hastalığının moleküler yöntemlerle testlenmesi. Türkiye IV. Bitki Koruma Kongresi, Kahramanmaraş. 323.
• Anonymous, 1992. Subcommittee on the taxonomy of Mollicutes. Minutes of the Interim Meetings, 1 and 2 August, 1992, Ames, Iowa Int. J. of Syst. Bact. April 1993, p. 394-397; Vol. 43, No. 2. (Erişim tarihi: 02.12.2015)
• Anonymous, 2004. The IRPCM Phytoplasma/Spiroplasma Working Team Phytoplasma taxonomy group: Candidatus Phytoplasma, a taxon for the wall-less, non-helical prokaryotes that colonize plant phloem and insects. Int. J. Syst. Evol. Microbiol., 2004, 54, 1243-1255. (Erişim tarihi: 02.12.2015)
• Arslan M, Üremiş İ, Sertkaya E, Sertkaya G and Çalışkan S, 2012. Phyllody disease and leafhopper vectors of sesame in Amik plain-Turkey. In: Proceedings of 1st National Symposium on Vectors and Vector Borne Diseases with International Participation. 105-106. Avanos, Cappadocia, Nevsehir, Turkey.
• Başpınar H, Korkmaz S, Önelge N, Çınar A, Uygun N and Kersting U, 1993. Studies on Citrus Stubborn Disease pathogen and Sesame Phyllody MLO and their assocated leafhopper vectors in sesame. The Journal of Turkish Phytopathology, (1): 1-8.
• Bertaccini A, 2007. Phytoplasmas: diversity, taxonomy and epidemiology. Front. Biosci. 12: 673-689.
• Çaglayan K and Gazel M, 1999. Primary studies for viroid and phytoplasma problems of stone fruits in East Mediterranean Area of Turkey. Proceedings XIVth International Plant Protection Congress (IPPC), Jerusalem. p.16.
• Çağlar BK and Elbeaino T, 2013. A novel phytoplasma associated with witches’ broom disease of Ligustrum ovalifolium in Turkey. European Journal of Plant Pathology. 137:1, pp 113-117.
• Çağlar BK, Küsek M, Satar S ve Elbeaino T, 2011. Türkiye’de gülde fitoplazmayla ilgili çiçek tablası dejenerasyonu hastalığının saptanması ve moleküler karakterizasyonu. Türkiye IV. Bitki Koruma Kongresi Bildirileri 28-30 Haziran 2011, Kahramanmaraş.
• Çağlar BK, Satar S and Elbeaino T, 2013. Detection and molecular characterization of bermuda grass (Cynodon dactylon) white leaf phytoplasma from Turkey. Int. J. Agric. Biol., 15: 90‒94.
• Çağlayan K and Gazel M 1999. Primary studies for viroid and phytoplasma problems of stone fruits in East Mediterranean Area of Turkey. XIVth International Plant Protection Congress (IPPC) Jerusalem, Israel, July 25‐30. p. 16.
• Çağlayan K, Ulubaş-Serçe Ç, Gazel M, Polat A and Voight E, 2004. Reaction of Some of the Turkish Plum and Apricot Cultivar to Plum Pox Virus. J. Turk. Phytopath. 33 (13), 19-24.
• Çarpar H, 2014. Hatay İli Patates Üretiminde Önemli Bazı Fitopatolojik Sorunların Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Kod:745, s. 44-45.
• Çıtır A, 1985. Preliminary investigation of potato diseases caused by mycoplasmalike organisms (MLO) in Erzurum Region. J. Turkish Phytopathology.14(2) : 53-63.
• Doi Y, Teranaka M, Yora K and Asuyama H, 1967. "Mycoplasma or PLT-group-like organisms found in the phloem elements of plants infected with mulberry dwarf, potato witches' broom, aster yellows or paulownia witches' broom". Annals of the Phytopathological Society of Japan 33 (4): 259–266. doi:10.3186/jjphytopath.33.259.
• Fidan H, Tatlı A ve Kıvrak M, 2012. Türkiye’de zeytin üretim alanlarında yeni bir hastalık etmeni; Elm Yellows Fitoplazma. Hogenhout S, Oshima K, Ammar El-D, Kakizawa S, Kingdom HN and Namba S, 2008. Phytoplasmas: Bacteria that manipulate plants and insects. Mol. Plant Pathol. 9: 403- 423.
• Kersting, U. and Başpınar, H., 1997. Occurence and distribution of Spiroplasma citri and Sesame Phyllody in sesame in Southern Anatolia. J. Turk. Phytopath., 26 (1):1-9.
• Lee IM, Davis R E and Gundersen-Rindal DE, 2000. Phytoplasma: phyto-pathogenic mollicutes. Annu Rev Microbiol 54, 221– 255.
• Mukannasgil M, Ulubaş-Serçe Ç, Gazel M, Yavuz Ş ve Çağlayan K, 2011. Sert çekirdekli meyve ağaçlarında enfeksiyon yapan ‘Candidatus Phytoplasma prunorum’un genetik çeşitliliğinin araştırılması. Türkiye IV. Bitki Koruma Kongresi Bildirileri, Kahramanmaraş, 324.
• Sertkaya G and Sertkaya E, 2005. Monitoring of natural transmission of Spiroplasma citri and phytoplasmas in young Minneola tangelo and satsuma mandarin orchards and nurseries in Hatay. 7th International Congress of Citrus Nurserymen (ISCN). 1721 September 2005, pp. 40-41. (2005). Cairo-Egypt.
• Sertkaya G, 2004. Detection and transmission of tomato disease associated with phytoplasmas. 1st Int. Symposium on Tomato Diseases and 19th Annual Tomato Disease Workshop (20-24 June 2004), Orlando, Florida USA.
• Sertkaya G, 2005. Preliminary studies on the detection of phytoplasmas in cherry by microscopy techniques. 5th International Cherry Symposium (5ICS) Bursa-Turkey. Acta Horticulture 795: 933-937.
• Sertkaya G, 2008. Preliminary studies on the detection of phytoplasmas in cherry by microscopy techniques. ISHS Acta Horticulturae, V International Cherry Symposium 795.151.
• Sertkaya G, Martini M and Osler R, 2008. First report of Candidatus phytoplasma mali in Turkey. J. Plant Pathology 90, 143.
• Sertkaya G, Martini M, Ermacora P, Musetti R and Osler R, 2005. Detection and characterization of phytoplasmas in diseased stone fruits and pear by PCRRFLP analysis in Turkey. Phytoparasitica 33: 380-390.
• Sertkaya G, Martini M, Musetti R, Osler R, 2007. Detection and molecular characterization of phytoplasmas infecting sesame and solanaceous crops in Turkey. Bulletin of Insectology 60 (2): 141-142.
• Sertkaya G, Martini M ve Osler R, 2011. Akdeniz Bölgesi elma alanlarında Elma Aşırı Sürgün Fitoplazma (‘Candidatus Phytoplasma mali’) hastalığının araştırılması. 4. Bitki Koruma Kongresi Bildirileri, Sütçü İmam Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Kahramanmaraş. 329 (FP14) KSÜ Basımevi, Kahramanmaraş.
• Sertkaya G, Osler R, Musetti R, Ermacora P and Martini M., 2004. Detection of phytoplasmas in Rubus spp. by microscopy and molecular techniques in Turkey. Acta Horticulturae 656: 181-186.
• Sertkaya G, Sertkaya E and Kılıç M, 2013. Investigation on Phytoplasma Diseases in Potato Fields in Eastern Mediterranean Region of Turkey. 15th Triennial Meeting of the Virology Section of the European Association of Potato Research – EAPR. p.35. 28-31 May 2013. Antalya, Turkey.
• Spaldon E, 1958. Stolbur and similar virus diseases causing seedlessness of plants. Proc. Conf. On Stolbur, Smolenice.(E. Spaldon, C. Blattny, and V. Bojnansky, eds.) Slovak Acad. Publishing House. Bratislava:25-33.
• Şaş-Sertkaya G, 1999. Transmission of Spiroplasma citri and Sesame Phyllody to test plants by grafting, dodder and insect vector. First Internet Conference on Phytopathogenic Mollicutes. J. Plant Pathology, 82(1):73. p.75.
• Şaş-Sertkaya G, Kersting U and Çınar A, 1997. Disease incidance and insect transmission of Spiroplasma citri and a sesame phyllody pytoplasma in sesame in the eastern mediteranean region of Turkey, in Proc. 10th Congress of the MPU. MonpallierFrance. p: 793-797.
• Ulubaş Serçe Ç, Gazel M, Çaglayan K, Baş M, and Son L, 2006. Phytoplasma dıseases of fruit trees in germplasm and commercial orchards in Turkey. Journal of Plant Pathology, 88 (2), 179-185.
• Ulubaş-Serçe Ç, Gazel M ve Çağlayan K, 2011. Plum pox virus streynlerinin Türkiye’deki dağılımı (Distribution of Plum pox virus strains in Turkey). Türkiye IV. Bitki Koruma Kongresi Bildirileri, Kahramanmaraş s72.
• Yavuz Ş, Gültekin H, Gazel M, Ulubaş-Serçe Ç ve Çağlayan K, 2011. Avrupa sert çekirdekli meyve sarılık ve Armut yıkım fitoplazmalarının aşı gözü ile taşınma etkinliklerinin araştırılması. Türkiye IV. Bitki Koruma Kongresi Bildirileri, Kahramanmaraş, 322.