Türkiye’de El Değmiş Çeviriler: Çeviriye Feminist Bir Yaklaşım

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 1 - Çağın Ruhu ve Karşı-Hegemonya, 104 - 124, 15.06.2014

Sinem Bozkurt

Öz

Toplumsal cinsiyetin çeviribilimin bir parçası sayılması, çeviribilimin bilimlerarası doğasının önem kazanmasıyla kültürel araştırmaların disiplin üzerinde hissedilen etkisi ve bunun bir sonucu olarak çeviribilimde yaşanan paradigma değişikliğiyle (cultural turn) başlamış ve eleştirel çeviribilim çalışmalarıyla hız kazanmıştır. Bu makalede Türkiye’deki feminist çeviri örnekleri, özellikle iki feminist eserin çevirileri üzerinden tartışılarak (ataerkil dili eleştirmek için dili bir araç olarak kullanarak metinlerin çevrilmesi anlamına gelen) feminist çeviri kavramı ele alınacaktır. Bu bağlamda Valerie Solanas tarafından yazılan SCUM Manifesto ve Türkçe’ye Ayşe Düzkan tarafından yapılan çevirisi Erkek Doğrama Cemiyeti Manifestosu ile Hanne Blank tarafından yazılan Virgin: The Untouched History ve bu eserin Emek Ergün tarafından yapılan Türkçe çevirisi Bekâretin El Değmemiş Tarihi karşılaştırmalı olarak incelenecektir. Bu çevirmenlerce tercih edilen çeviri stratejilerinin ve kullanılan yanmetinlerin Luise von Flotow’un ortaya koyduğu feminist çeviri stratejileriyle uyumlu olduğu düşünülmektedir. “Kadın eli değen” bu çevirilerin hem Türkiye’deki feminist çeviri kuram ve pratiğine hem de feminist harekete katkıda bulunduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Feminist çeviri, Türkiye, toplumsal cinsiyet, kadın eli değmek, yanmetinsel stratejiler

“Touched” Translations in Turkey: A Feminist Translation Approach

Öz

The interaction between gender and translation can be the influence of cultural studies on many different disciplines and particularly the cultural turn experienced in translation studies in addition to the increasing awareness on the interdisciplinary nature of the field. This article defines the concept of feminist translation, which can be briefly defined as using the language as a tool in order to translate texts through criticizing the patriarchal language, with particular reference to feminist translation practices in Turkey. Particularly, two feminist texts written in English, SCUM Manifesto by Valerie Solanas and Virgin: The Untouched History by Hanne Blank, and their feminist translations into Turkish: Erkek Doğrama Cemiyeti Manifestosu by Ayşe Düzkan and Bekaretin El Değmemiş Tarihi by Emek Ergün are discussed. The translation strategies preferred by these translators and the use of paratexts overlap the feminist translation strategies which have been introduced by translation scholar Von Flotow. Feminist translators in this context have “womanhandled” the texts and made a contribution to both the contemporary feminist translation theory and practice and feminist movement in Turkey.

Anahtar Kelimeler

feminist translation, Turkey, gender, womanhandling, paratextual strategies

Kaynakça

• Akbatur, A. (2011). Turkish women writers in English translation. MonTi. Monografías de Traducción e Interpretación. 3. 3:161-179.
• Arrojo, R. (1995) Feminist, “orgasmic” theories of translation and their contradictions. TradTerm. 2: 67-75.
• Bertacco, S. (2003). The Canadian feminists’ translation project: Between feminism and postcolonialism. New Series-Themes in Translation Studies. (2): 233-245.
• Blank, H. (2007). Virgin: The Untouched History. New York: Bloomsbury.
• Blank, H. (2012). Bekâretin “El Değmemiş” Tarihi. 2nd ed. Translated by Ergün, E. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Castro, O. (2009). (Re)examining horizons in feminist translation studies: Towards a third wave. MonTi-Monographs on Translation and Interpreting 1. Translated by Andrews, M. 1:1-17.
• Chamberlain, L. (1988). Gender and the metaphorics of translation. Signs: Journal of Women and Culture in Society. 13(3): 454-472.
• Düzkan, A. (2011). valerie solanas; kadın kalbinde yatan ateşi dillendirmek. In: Solanas, V. Erkek Doğrama Cemiyeti Manifestosu. 2nd ed. İstanbul: Sel, pp. 5-19.
• Ergün, E. (2012). Önsöz: Türkiye’de bekâretin “el değmemiş” tarihi. In: Blank, H. Bekaretin “El Değmemiş” Tarihi. 2nd ed. İstanbul: İletişim, pp. 11-34.
• Ergün, E. (2013a). Reconfiguring translation as intellectual activism: The Turkish feminist remaking of virgin: The Untouched History Trans-Scripts 3: 264-289.
• Emek Ergün (2013b). Emek Ergün [Online] http://www.emekergun.com/cv [Accessed: 2/4/ 2014]
• Genette, Gerard. (1997). Paratexts: Threshold of Interpretation. Translated by Lewin, J.E. Cambridge: Cambridge University
• Godard, B. (1989). Theorizing feminist discourse/rranslation. Tessera. 6 (Spring):42-53.
• Gün, G. (1986). The woman in the dark room: Contemporary women writers in Turkey. World Literature Today 60 (2): 275-279.
• İletişim Yayınları. (2013). İletişim Publishing House [Çevrimiçi] http://www.iletisim.com.tr/about-us [Accessed: 02/04/2014]
• Lefevere, A. (1992). Translation, Rewriting and the Manipulation of Literary Fame. London; New York: Routledge.
• Munday, J. (2008). Introducing Translation Studies. London; New York: Routledge.
• Paker, S. (1991). Unmuffled voices in the shade and beyond: Women’s writing in Turkish. In: Forsas-Scott, H. (ed.). Textual Liberation: European Feminist Writing in the Twentieth Century. London: Routledge: 270-300.
• Pellatt, V. (Ed.) (2013). Text, Extratext, Metatext and Paratext in Translation. New Castle Upon Tyne: Cambridge.
• Sel Yayıncılık. (2014). Sel Publishing. [Online] http://www.selyayincilik.com/selpublishing.asp Accessed: 02/04/2014]
• Simon, S. (1996). Gender in Translation: Cultural Identity and the Politics of Transmission. London; New York: Routledge.
• Sirman, N. (1989). Feminism in Turkey: A short history. New Perspectives on Turkey 3(1): 1-34.
• Solanas, V. (1983). SCUM Manifesto. London: The Matriarchy Study Group.
• Solanas, V. (2011). Erkek Doğrama Cemiyeti Manifestosu. 2nd ed. Translated by Düzkan, A. İstanbul: Sel.
• Tahir-Gürçaglar, Ş. (2002). What texts don’t tell: The use of paratexts in translation research. In: Theo Hermans (ed.) Crosscultural Transgressions. Research Models in Translation Studies II: Historical and Ideological Issues. Manchester: St. Jerome.
• Venuti, L. (1995). The Translator’s Invisibility: A History of Translation. London; New Yok: Routledge.
• Von Flotow, L. (2006). Feminism in translation: The Canadian factor. Quaderns. Reviste de Traducció. 13:11-20.
• Von Flotow, L. (1995) Beginnings of a European project. TTR : Traduction, Terminologie, Rédaction. 8(1): 271-277.
• Von Flotow, L. (1991). Feminist translations: Contexts, practices and theories. TTR : Traduction, Terminologie, Rédaction. 4(2): 69-84.
• World Citizenship (2013). Ayşe Düzkan [Online] http://word.world-citizenship.org/wp-archive/1875 [Accessed: 2/4/2014]
• Yüksel, M. (2003). Diversifying Feminism in Turkey in the 1990s. Unpublished Master’s Thesis. Ankara: Bilkent University.