Flanörün Cadde-i Kebir Gezintisi: Beyoğlu'nun Mazisine Walter Benjamin'le Bakmak

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 2 - Bellek, 296 - 311, 15.12.2014

Leyla Bektaş

Öz

İstanbul’un kentsel dönüşüm kisvesi altında maruz kaldığı yıkıma en çok tanıklık eden bölgelerinden biri hiç şüphesiz Beyoğlu'dur. Bugün çok daha hızlı, plansız ve bilinçsizce gerçekleştirilen kentsel dönüşüm projesi, bölgenin tarihi dokusunu tahrip ederken İstanbul'un bellek mekânlarından olan İstiklal Caddesi'ni tanınmayacak bir çehreye bürümektedir. Bir tür belleksizleştirme politikası olarak yürütülen ve caddelerin, sokakların, evlerin, dükkânların kıyımına sebep olan bu proje, kentin geçmişiyle olan bağına zarar verir. Walter Benjamin’in, kent mekânlarından ilham alan aylak gezgin olarak tanımladığı flanörün gözüyle Cadde boyunca ilerleyen bu metin, kentin kolektif belleğinin izlerini mekânlar üzerinde arar. Cadde boyunca gezinen flanör, Beyoğlu'nun geçmişine temas eden edebiyatçıların metinlerini kendine rehber edinir. Bu çalışma, kentsel dönüşüm projelerinin insanı ve tarihi göz ardı eden yapısını Benjamin'in kavramları aracılığıyla incelemeyi amaçlar.

Anahtar Kelimeler

Walter Benjamin, flanör, mekân, kentsel dönüşüm, kolektif bellek

Flanuer's Cadde-i Kebir Walk: Seeing Beyoglu's Past Through Walter Benjamin

Öz

The point at which we know beyond doubt that Beyoğlu is one of the neighbourhoods of İstanbul which is exposed to destruction of urban transformations. Nowadays, urban transportation projects which are performed more quickly, arbitrarily and unconsciously have devastated the historical pattern of region and covered up beyond recognition the appearance of İstiklal Street which is one of the places of memory in İstanbul. This project which is about the politics of memory loss, destroys the streets, districts, houses and shops, damages the connection between the city and its history. The text flows through the view of flaneur whom s/he defined by Walter Benjamin as idler and s/he looks for the tracks of collective memory of the city on spaces. The flaneur who roams on the Street guides the literary works which have touched the past of Beyoğlu. This study will aim to examine the structure of urban transformation projects which ignore collective memory and history by the mediation of Benjamin’s notion.

Anahtar Kelimeler

Walter Benjamin, flâneur, space, urban transformation, collective memory

Kaynakça

• Akay, H. (Der.) (1997). Fatih’ten günümüze şairlerin gözüyle İstanbul 2. Ankara: İşaret Yayınları.
• Aragon, L. (1980). Paris peasant. S. W. Taylor (Çev.). London: Pan Books.
• Aragon, L. (1986). Kibar semtler. A. Tokatlı ve R. Hakmen (Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
• Arkan, Ö. K. (1998). Beyoğlu. Kısa geçmişi, argosu. (5. Basım). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Atasü, E. (2002). Toz, Semih Gümüş (Der.), içinde, Beyoğlu öyküleri. İstanbul: Adam Yayıncılık.
• Batur, E (2000). Üç Beyoğlu loş bir cadde efsanesi, M. Eminoğlu (Der.), içinde, Bir Beyoğlu fotoromanı 1870 Beyoğlu 2000. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Belge, M. (2002). İstanbul gezi rehberi. (8. Basım). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
• Benjamin, W. (2011a). Baudelaire’de bazı motifler üzerine. Walter Benjamin, içinde, Pasajlar (s. 202-253). A. Cemal (Çev.). (8. Basım). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Benjamin, W. (2011b). Charles Baudelaire: Kapitalizmin yükseliş çağında bir lirik şair. Walter Benjamin, içinde, Pasajlar (s. 108-202). A. Cemal (Çev.). (8. Basım). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Benjamin, W. (2011c). XIX. yüzyıl’ın başkenti Paris. Walter Benjamin, içinde, Pasajlar (s. 87-108). A. Cemal (Çev.). (8. Basım). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Berk, İ. (1996). Pera. (2. Basım). İstanbul: Adam Yayınları
• Bora, T. (2009). Fatih'in İstanbul'u siyasi islamın ‘altenatif küresel şehir’ hayalleri. Çağlar Keyder (Ed.), içinde, İstanbul küresel ile yerel arasında (s. 60-77). İstanbul: Metis Yayınları, 60-77.
• Buck-Morss, S. (2010). Görmenin diyalektiği Walter Benjamin ve pasajlar projesi. F. B. Aydar (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları
• Deleon, J. (2002). Eski İstanbul’un (yaşayan) tadı. A. H. Tanpınar (Çev.). (6. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi
• Dorsay, A. (1993). Benim Beyoğlum. İstanbul: Varlık Yayınları
• Dökmeci, V. ve H. Çıracı (1990). Tarihsel gelişim sürecinde Beyoğlu. İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayınları
• Eminoğlu, M. (Ed.), (2000). Bir Beyoğlu fotoromanı 1870 Beyoğlu 2000. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Gülersoy, Ç. (1990). Beyoğlu’nda gezerken. İstanbul: Çelik Gülersoy Vakfı Yayınları
• Jay, M. (2005). Diyalektik imgelem: Frankfurt okulu ve sosyal araştırmalar enstitüsü tarihi 1923-1950. Ü. Oskay (Çev.). (2. Basım). İstanbul: Belge Uluslararası Yayıncılık
• Özbek, M. (2000a) Walter Benjamin okumak-I. SBF Dergisi. 55 (2), 70-96
• Özbek, M. (2000b) Walter Benjamin okumak-III. SBF Dergisi. 55 (4), 83-110
• Özbek, M. (2014). Kültürel çalışmalar II, 4 Haziran 2014 tarihli ders
• Özdamar, A. (1997). Beyoğlu 1930. (3. Basım). İstanbul: Scala Basım YayımTaylor, J. (2000). İstanbul imparatorlukların başkenti gezginler için İznik, Bursa ve Edirne rehberi ile birlikte. İ. Türkoğlu (Çev.). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları
• Tiedemann, R. (2011). Önsöz. Walter Benjamin, içinde, Pasajlar içinde. (s. 9-36). A. Cemal (Çev.) (8. Basım). İstanbul: YKY
• Tutel, E. (1998). Beyoğlu Beyoğlu iken. İstanbul: Oğlak Yayıncılık
• Ünsal, A. (2002). “Beyoğlu’nda Beyoğlu’nu konuşmak” salı toplantıları 2000-2001. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.