Türk Dış Politikasında Göç ve Mülteci Rejimi

Yıl 2015, Cilt: 2 Sayı: 1 - Göç, 12 - 40, 15.06.2015

Gökçe Bayındır Goularas Ulaş Sunata

Öz

Tarihi ve bulunduğu coğrafi konumu gereği göç alan, göç veren ve transit ülke özelliği taşıyan Türkiye’de, 20. yüzyıl başından bu yana pek çok farklı göç olgusu ile karşılaşılmış ve dönemin ve şartların özelliklerini yansıtan göç siyasetleri uygulanmıştır. Osmanlı İmparatorluğu son dönemi ve Türkiye Cumhuriyeti ulus-devlet kurulum süreci göçleri, Türkiye’den Kuzey-Batı Avrupa’ya emek göçü ve devamında farklı göç çeşitleri ve 1990’lardan beri ivmeyle artan göç çeşitleri olarak üç ana başlıkta toplanabilecek olan göç süreçleri Türk göç siyasetinin belirleyici dönemlerini oluşturmuşlardır. Diğer taraftan, Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalar, Avrupa Birliği (AB) uyum süreci ve Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) dış politikası günümüz göç politikalarını şekillendiren unsurlardır.

Bu makalede, göç olgusu, göç politikaları çerçevesinde değerlendirilecek ve AKP dış politikasının Türkiye’deki göç ve mülteci rejiminin yapısına olan etkileri incelenecektir. Türkiye’de göç ve göç siyasetlerinin tarihi analizini takiben, özellikle 2000’li yıllardan itibaren Türkiye’nin göç siyaseti, göç ve mülteci rejimi, düzensiz göçe karşı aldığı önlemler, vize politikaları ve kurumsallaşma gibi konular üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

dış politika, göç, göç siyaseti, mülteci, Türkiye, AKP

Migration and Refugee Regime in Turkish Foreign Policy

Öz

Turkey is a country of origin, a country of destination and a transit country in terms of migration, due to its history and geographical location. In Turkey, since the beginning of the 20th century, a number of migrations were encountered and accompanied with migration politics projecting the characteristics and conditions of different periods. The processes that created the decisive migration periods of Turkey are the migrations between the last period of the Ottoman Empire and the foundation process of the Turkish nation-state, the labor migrations from Turkey to the North-Western Europe and the refugee migrations, which have increased since the early 1990s. On the other side, the international agreements that Turkey is a party, the harmonization process of the European Union (EU) and the  Justice and Development Party’s (JDP) foreign policy are shaping today's Turkish migration policies.

In this article, the phenomenon of migration will be evaluated within the framework of the migration policies and the (JDP) foreign policy effects on the migration policy and refugee regime. The historical analysis of migration and migration policies in Turkey will be followed by focusing on issues such as the migration and refugee regime, measures against irregular immigration, visa policies and institutionalization of migration, especially since the beginning of 2000s.

Anahtar Kelimeler

foreign policy, migration, migration politics, refugee, Turkey, Justice and Development Party (JDP)

Kaynakça

• Apap, J., Carrera, S. & Kirişci, K. (2004). Turkey in the European area of freedom, security and justice. Centre for European Policy Studies.EU-Turkey Working Papers. No. 3/August 2004.
• Ataman, S. (2014). Asylum policy of Turkey. Erişim: http://www.multeci.net/index.php?option=com_content&view=article&id=60:turkiyenin-iltica-politikasi&catid=36:turkiyenin-iltica-sistemi&Itemid=16 24 Nisan 2014.
• Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri Thomas Hammarberg’in 28 Haziran-3 Temmuz 2009 tarihleri arasında Türkiye’yi ziyaretini müteakiben hazırladığı Siyasi sığınmacıların ve mültecilerin insan hakları raporu, Erişim : https://wcd.coe.int/ViewDoc.jsp?id=1599629&Site=CommDH 22.12.2014
• Bayındır Goularas, G. (2012). 1923 Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ve Günümüzde Mübadil Kimlik ve Kültürlerinin Yaşatılması, Alternatif Politika, 4 (2), 129-146. Erişim: http://www.alternatifpolitika.com/page/docs/temmuz-2012-sayi2/fulltext/gokcebayindirgoularas.pdf 12.12.2014 .
• BBC Türkçe. (2013) “AFAD: Türkiye'de mülteci sayısı 600 bini geçti.” Erişim: http://www.bbc.co.uk/turkce/multimedya/2013/10/131022_vid_afad_multeci.shtml 22 Ekim 2013.
• Çiçekçi, B. (ed.). (2009). Göç Terimleri Sözlüğü. Cenevre: Uluslararası Göç Örgütü Yayınları.
• Davutoğlu, A. (2008). Turkey’s Foreign Policy Vision: An Assessment of 2007. Insight Turkey, 10 (1), 77-96.
• Güner, C. (2007). İltica konusunda Türkiye’nin Yol Haritası : Ulusal Eylem Planı. AÜHFD, 56 (4), 81-109. Erişim http://auhf.ankara.edu.tr/dergiler/auhfd-arsiv/AUHF-2007-56-04/AUHF-2007-56-04-guner.pdf 10.02.2015
• International Organization for Migration, the Migration agency in Turkey, Erişim: http://www.turkey.iom.int/index.htm 05.11.2014
• İçduygu, A. ve Yükseker, D. (2010). Rethinking Transit Migration in Turkey : Reality and Re-presentation in the Creation of a Migratory Phenomenon. Population, Space and Place, 18, 441-456.
• Kahya, Ö, ve Sallan Gül, S. (2013). Bir Uydu Kent Örneği Olarak Isparta’dan Sığınmacılık Sorununun Görünümleri, Uluslararası Katılımlı VII. Sosyoloji Kongresi, Yeni Toplumsal Yapılanmalar: Geçişler, Kesişmeler, Sapmalar Bildiri Kitabı II, Editör: Muammer Tuna, 02-05 Ekim 2013, Muğla, ss.141- 158.
• Kılıç, T. (2013). “Kentlerdeki ‘görünür’ mülteciler.” Erişim: http://www.multeci.org.tr/haberdetay.aspx?Id=71 10 Mart 2015
• Meirowitz, M. (2010). Obama’s and Davutoğlu’s Future Visions: Compatible, Contradictory or Phantasm? Turkish Policy Quarterly, 8 (3), 91-92.
• Ong, A. (1999). Flexible citizenship: The culturallogics of transnationality. North Carolina: Duke University Press.
• Öner, S. (2011a). Europeanization of Turkish Foreign Policy and Increasing Multidimensional Approach, EurOrient, “Turquie: La Nouvelle Politique Exterieure Turque Entre Le Mythe ‘Europeen’ et la Nostalgie ‘Ottomane’”, 35-36, s. 217-236.
• Öner, S. (2011b). The Place of the EU in Multi-Dimensional Turkish Foreign Policy. Kanat, K. B., Üstün, K., Yılmaz, N. (Der.), içinde, History, Politics and Foreign Policy in Turkey, 171-192. Ankara: SETA Yayınları.
• Öner, S. (2013). Soft Power in Turkish Foreign Policy: New Instruments and Challenges. Euxeinos: Governance and Culture in the Black Sea Region, 10, s. 7-15.
• Özcan, M. ve Usul, A. U. (2010). Understanding the New Turkish Foreign Policy: Changes within Continuity Is Turkey Departing From the West? International Law and Politics, 6 (21).
• Özçürümez, S. ve Türkay, Ş. (2011). Türkiye’de İltica Politikası, Aktörleri ve Çalışmaları: Bir Epistemik Topluluk Oluşurken. İltica, Uluslararası Göç ve Vatansızlık: Kuram, Gözlem ve Politika, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği Yayınları, 28-48.
• Özsöz, M. (2013). Türkiye’nin AB Üye Ülke Vatandaşlarına Uyguladığı Vize Politikası ve AB Üye Ülke Vatandaşlarının Türkiye’ye Vizesiz Seyahatine İlişkin Senaryo. İKV Değerlendirme Notu.
• Phillips, C. (2013) “Daha kaç kişi? – Suriye’deki çatışmada mültecilerin sayısı iki milyonu aştı” Erişim: http://www.amnesty.org.tr/ai/node/2260 02 Şubat 2015
• Polis Akademisi. (2012). Küresel Göç ve Fırsatçıları: Türkiye’de Yasadışı Göçmenler ve Göçmen Kaçakçıları. (UTSAM Raporlar Serisi No. 18). Erişim http://utsam.org/images/upload/attachment/1UTSAM_Yasadisi_Goc_Gocmen_Kacakciligi.pdf
• Sözen, A. (2006, 22-25 Mart). Changing Fundamental Principles of Turkish Foreign Policy Making. Annual Conference of the International Studies Association’da sunuldu, San Diego, USA.
• Sunata, U. (2013). Sosyoloji İçin Emek Göçünü Yeniden Tanımlamak. VII. Ulusal Sosyoloji Kongresi (Yeni Toplumsal Yapılanmalar: Geçişler, Kesişmeler, Sapmalar) 2-5 Ekim 2013-Muğla: Bildiri Kitabı. Muğla: Sıtkı Koçman Üniversitesi.
• Szymanski, A. (2009). Turkish Foreign Policy in 2007-2009: Continuity or Change?. Polish Quarterly of International Affairs, 19 (2).
• Şandır, M. (2011). Sınırlar ve Sığınmacılar: Bir Suriye Örneği-II. İstanbul Barosu Paneli’nde sunuldu. Erişim: http://www.istanbulbarosu.org.tr/images/haberler/MEHMETSANDIRTEBLIG.pdf 15 Ocak 2015
• Taştan, N. (2013) Suriye’den Gelen Sığınmacılar Bakımından Türkiye’de Durum. Erişim: http://www.tr.boell.org/web/110-1570.html 12 Nisan 2014
• T.C. Avrupa Birliği Bakanlığı. (2014). Türkiye-AB Vize Muafiyeti Süreci Ve Geri Kabul Anlaşması Hakkında Temel Sorular Ve Yanıtları. Erişim: http://www.ab.gov.tr/files/pub/turkiye_ab_vize_muafiyeti_sureci_ve_geri_kabul_anlasmasi_hakkinda_temel_sorular_ve_yanitlari.pdf 10.02.2015
• T.C. Başbakanlık. Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı. (2015) Erişim: http://www.ytb.gov.tr/tr/kurumsal-kategori/841-hakkimizda 09 Ocak 2015
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. Türkiye’nin İnsan Ticareti ile Mücadelesi. Erişim http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-insan-ticaretiyle-mucadelesi-.tr.mfa 12.02.2015
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. Türkiye’nin Yasadışı Göçle Mücadelesi. Erişim http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-yasadisi-gocle-mucadelesi-.tr.mfa 12.02.2015
• T.C. İçişleri Bakanlığı, Göç İdaresi Genel Müdürlüğü. (2015) Erişim: http://www.goc.gov.tr/icerik/hakkimizda_308_309 09 Ocak 2015
• T.C. İçişleri Bakanlığı, Göç İdaresi Genel Müdürlüğü. (2005). İltica ve Göç Mevzuatı,
• Erişim: http://www.goc.gov.tr/files/files/iltica_goc.pdf 11.01.2015
• T.C. İçişleri Bakanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü, İltica Göç İşlemleri, Erişim: http://www.egm.gov.tr/Sayfalar/iltica-goc-islemleri.aspx 11.01.2015
• TBMM İnsan Hakları İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu. (2012). Ülkemize Sığınan Suriye Vatandaşlarının Barındıkları Çadırkentler Hakkında İnceleme Raporu. 24. Dönem 2.Yasama Yılı, s. 4-12.
• TBMM, Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi’ne-Ek Kara, Deniz ve Hava Yoluyla Göçmen Kaçakçılığına Karşı Protokol, TBMM, Erişim: https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k4803.html 15.12.2014
• Tolay, J. (2012). Türkiye’de Mültecilere Yönelik Söylemler ve Söylemlerin Politikalara Etkisi. İltica, Uluslararası Göç ve Vatansızlık: Kuram, Gözlem ve Politika. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği Yayınları, s. 201-213.
• Tüysüzoğlu, G. (2013). Milenyum Sonrası Türk Dış Politikası: Yeni Osmanlıcılık ve Türk Avrasyacılığı Ekseninde İnşa Edilen Bir Pragmatizm. Alternatif Politika, 5 (3), 295-323.