1960’lardan 28 Şubat’a Cemaati Romanlarla İcat Etmek: Siyasal İslamın Popüler Tezahürleri

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 1 - Pop İslam, 21 - 47, 15.06.2016

Çimen Günay-erkol , Uğur Çalışkan

Öz

1960’larda yayımlanan “hidayet romanları” İslamcı hareketin pekiştirmeye çalıştığı kültürel kimliğin inşasında önemli bir rol oynadılar ve İslamcı kültür endüstrisi ile kitle kültürünün gelişimine katkıda bulundular. Türk-İslam sentezinin damga vurduğu 1980’li yılların ertesinde ise farklı tezahürler oldu. Hidayet romanlarının önerdiği toplumsal tiplerin ve kültürün yaygınlaştığı, bu romanları okuyarak büyüyen nesillerin hegemonikleşme mücadelesinde öne çıktığı 1990’larda, siyasal İslam iktidara hiç olmadığı kadar yakınlaşmışken “özeleştiri romanları” yayımlandı. Bu makalede, Minyeli Abdullah (1967) ve Huzur Sokağı (1969) üzerinden hidayet romanlarının mirası değerlendirilmekte ve özeleştirel roman türünün iki örneği olan Mehmet Efe’nin Mızraksız İlmihal (1993) ve Halime Toros’un Halkaların Ezgisi (1997) romanlarına odaklanarak siyasal İslam’ın edebiyattaki popüler tezahürleri ve İslamcı romanda “özeleştiri” konuları tartışmaya açılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

siyasal İslam, roman, kitle kültürü, cemaat, 28 Şubat

Devising the Community by Novels From 1960s to February 28: Popular Manifestations of Political Islam

Öz

Novels of Guidance (Hidayet Romanları) published in 1960s played a very important role in the construction of the cultural identity aimed by the Islamist movement, and contributed to the development of Islamist culture industry and also mass culture. In 1980s different perspectives emerged as Turk-Islam synthesis reigned. In 1990s, when the culture and personas suggested in Novels of Guidance became common and generations who grew into adulthood reading such novels came into prominence in the struggle for hegemony, political Islam got closest to power, novels including self-criticism appeared. In this article, the legacy of Novels of Guidance are evaluated with Minyeli Abdullah (1967) and Huzur Sokağı (1969) at the explicit focus and two self-critical novels, Mehmet Efe’s Mızraksız İlmihal (1993) and Halime Toros’s Halkaların Ezgisi (1997) are examined with an aim to discuss popular representations of political Islam in literature and self-criticism in Islamist novel.

Anahtar Kelimeler

political Islam, novel, mass culture, community, February 28

Kaynakça

• Albayrak, H. (2000) Ebuzer. İstanbul: Hayy Kitap.
• Anderson, B. (1995) Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması. Çev. İskender Savaşır. İstanbul: Metis.
• Bağla, L. (1977) “Antonio Gramsci ve Aydınların Rolü Sorunu.” 70'lerin Birikimi 23, 84-92.
• Bayat, A. (2015) İslam’ı Demokratikleştirmek: Toplumsal Hareketler ve Post-İslamcı Dönüş. Çev. Özgür Gökmen. İstanbul: İletişim.
• Birtek, F. ve Toprak, B. (2011) “Introduction”. The Post-Modern Abyss and the New Politics of Islam: Assabiyah Revisited: Essays in Honor of Şerif Mardin. Ed. Faruk Birtek ve Binnaz Toprak. İstanbul: Bilgi University Press.
• Coşkun, M. (2008) Şule Yüksek Şenler ‘gerçekleri’ anlattı… (Şule Yülsel Şenler ile röportaj) Erişim: 17 Mayıs 2016, http://www.belgehaber.com/?haber,3753
• Çayır, K. (2008) Türkiye'de İslâmcılık ve İslâmi Edebiyat: Toplu Hidayet Söyleminden Yeni Bireysel Müslümanlıklara. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Göle, N. (2011). Melez Desenler: İslam ve Modernlik Üzerine. İstanbul: Metis.
• Kıyak, A. M. (Ed.) (2010). Dosya: 28 Şubat ve Edebiyat. Tasfiye, 23, s.15-54.
• Efe, M. (1993) Mızraksız İlmihal. İstanbul: Kaknüs.
• Hekimoğlu İsmail. (2013) Minyeli Abdullah. İstanbul: Timaş.
• Kekeç, A. (1999) Yağmurdan Sonra. Ankara: Şehir.
• Storey, J. (2003) Inventing the Popular Culture: From Folklore to Globalization. Wiley-Blackwell.
• Taşkın,Y. (2003) “Muhafazakâr Bir Proje Olarak Türk-İslâm Sentezi,” Ahmet Çiğdem (ed.), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce: Muhafazakârlık, C. 5 (İstanbul: İletişim): 381– 401.
• Toros, H. (1997) Halkaların Ezgisi. İstanbul: Kırkambar.
• Tuğal, C. (2010) Pasif Devrim: İslami Muhalefetin Düzenle Bütünleşmesi. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.