İNSANSIZ HAVA ARACI GÖRÜNTÜLERİ VE BARIŞ GAZETECİLİĞİ: İKİNCİ KARABAĞ SAVAŞI ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1 - Görsel Kültür, 73 - 91, 27.06.2022

Can Ertuna

https://doi.org/10.17572/mj2022.1.7391

Öz

Yakın dönemdeki savaşlarda artan kullanımlarıyla dikkat çeken insansız hava araçları, yüksek kaliteli görüntüler aktarabilmekte ve bunlar çatışan tarafların propaganda faaliyetlerinde de kullanılmaktadır. Bu makalede, 2020’de 44 gün boyunca süren İkinci Karabağ Savaşı’nda Azerbaycan Savunma Bakanlığı’nın insansız hava araçları (İHA) görüntüsü kullanımı incelenmiştir. Bu süreçte, Bakanlığın Facebook ve YouTube sayfalarına yüklenen videoların %45’inin İHA kaynaklı olduğu saptanmıştır. Uluslararası medyanın da yoğun şekilde değindiği bu videolar sadece internet ortamında yaygınlaşmamış, aynı zamanda genellikle ham şekilde Türkiye’deki medya kuruluşları tarafından da kullanılmışlardır. Savaş alanından gelen bu görüntülerin artan kullanımı, barış gazeteciliği perspektifinden yeni soruları da gündeme getirmektedir. Çalışmada, savaş meydanına sınırsız erişim ve görsel kanıt olanağı sunması nedeniyle öne çıkarılan insansız hava aracı görüntülerinin içkin şekilde savaş odaklı olduğu savunulmaktadır. Ordunun servis ettiği halde ham biçimde kullanıldığında seçkin ve propaganda odaklı olan bu görüntüler, izleyiciyi kapalı bir zamana hapsetmekte, dünyayı “biz” ve “onlar” arasında bölerek, “onların” hedef olarak algılanmasını pekiştirmektedir.

Anahtar Kelimeler

İnsansız hava aracı, savaş, propaganda, barış gazeteciliği, Karabağ Savaşı

DRONE FOOTAGE AND PEACE JOURNALISM: THE EXAMPLE OF THE SECOND KARABAKH WAR

Öz

Drones, with their ever-increasing use in recent warfare, are capable of transmitting high-quality images, which might then be exploited for propaganda purposes by the opposing forces in a war. In this article, the release of drone footages by the Ministry of Defence of Azerbaijan during the 44-day war in Karabakh against the Armenian forces in 2020 is analyzed, and the Turkish media’s approach to this matter is evaluated. It was observed that 45% of the videos uploaded to the Ministry’s Facebook and YouTube accounts were taken by drones. These videos frequently mentioned by the international media not only circulated on the internet but also were used by the Turkish media, often without being edited. The increasing use of such footages from battlefields also poses new questions in terms of peace journalism. This paper claims that drone footages that are promoted to provide visual journalistic evidence and unlimited access to battlefields have intrinsic war-oriented characteristics. When used as directly shared by the military, such raw footages serve an elite and propaganda-oriented attitude and shut the viewer into a closed space and time, dividing the world into “us” and “them” while contributing to the perception of “them” being the target.  

Anahtar Kelimeler

Drone, war, propaganda, peace journalism, Karabakh War

Kaynakça

• Alankuş, S. (2016). Barış Gazeteciliği El Kitabı. İstanbul: IPS İletişim Vakfı.
• Altaş, M. (1 Mart 2020). TSK İdlib’de rejim hedeflerini imha etmeye devam ediyor. Anadolu Ajansı. Erişim: 10 Aralık 2021, https://www.aa.com.tr/tr/bahar-kalkani-harekati/tsk-idlibde-rejim-hedeflerini-imha-etmeye-devam-ediyor/1750700
• Asaro, P. M. (2013). The labor of surveillance and bureaucratized killing: new subjectivities of military drone operators, Social Semiotics, 23:2, 196-224, DOI: 10.1080/10350330.2013.777591
• Bergman, D. (2016). The Humanization of Drones: Psychological Implications on the Use of Lethal Autonomous Weapon Systems. Custers, B. (Der.), içinde, The Future of Drone Use: Opportunities and Threats from Ethical and Legal Perspectives (s.173-189). The Hague, The Netharlands: Asserpress.
• CNN Türk (28 Eylül 2020). Son dakika... Azerbaycan’ın Ermeni güçlerine ait tankı havaya uçurduğu an kamerada, Erişim: 13 Şubat 2020, https://www.cnnturk.com/video/dunya/son-dakika-azerbaycanin-ermeni-guclerine-ait-tanki-havaya-ucurdugu-an-kamerada
• Cumhuriyet (28 Eylül 2020). Azerbaycan, Ermenistan tankını böyle vurdu, Erişim: 13 Şubat 2020, https://www.cumhuriyet.com.tr/video/azerbaycan-ermenistan-tankini-boyle-vurdu-1769416
• Chamyou, G. (2015). A Theory of the Drone, New York: The New Press.
• Demirören Haber Ajansı (2020a). Azerbaycan’ın Ermenistan’a ait cephaneliği vurduğu an kamerada, Erişim: 13 Şubat 2020, https://www.dha.com.tr/dunya/azerbaycanin-ermenistana-ait-cephaneligi-vurdugu-an-kamerada-1790390
• Demirören Haber Ajansı (2020b). Azerbaycan Dağlık Karabağ’ın sözde Savunma Bakanı Harutyunyan’ı böyle vurdu, Erişim: 13 Şubat 2020, https://www.dha.com.tr/dunya/azerbaycan-daglik-karabagin-sozde-savunma-bakani-harutyunyan-i-boyle-vurdu-1794832
• De Waal, T. (2021). Unfinished Business in the Armenia-Azerbaijan Conflict. Erişim: 23 Şubat 2022, https://carnegieeurope.eu/2021/02/11/unfinished-business-in-armenia-azerbaijan-conflict-pub-83844
• Dixon, R. (11 Kasım 2020). Azerbaijan’s Drones Owned the Battlefield in Nagorno-Karabakh and Showed the Future of Warfare. Erişim: 20 Şubat 2022, https://www.washingtonpost.com/world/europe/nagorno-karabkah-drones-azerbaijan-aremenia/2020/11/11/441bcbd2-193d-11eb-8bda-814ca56e138b_story.html
• En son haber (17 Ekim 2020), Azerbaycan’ın SİHA’larla havaya uçurduğu Ermeni askerleri, Erişim: 13 Şubat 2022, https://www.ensonhaber.com/gundem/azerbaycanin-sihalarla-havaya-ucurdugu-ermeni-askerleri
• Fahlstrom, P.G., Gleason, T.J. (2012). Introduction to UAV Systems (4th ed.), West Sussex: Wiley.
• Frantzman, S.J. (10 Temmuz 2020). How Azerbaijan’s Drones Show What the Future War Looks Like. Newsweek. Erişim: 20 Şubat 2022, https://www.newsweek.com/how-azerbaijans-drones-show-what-future-war-looks-like-opinion-1536487
• Fukuyama, F. (5 Nisan 2021). Droning On in the Middle East. Erişim: 18 Şubat 2022, https://www.americanpurpose.com/blog/fukuyama/droning-on/
• Galtung J. (1998). High Road-Low Road: Charting the Course for Peace Pournalism. Track Two 7(4). Erişim https://journals.co.za/doi/pdf/10.10520/EJC111753
• Galtung, J., Fischer, D. (2013). Johan Galtung – Pioneer of Peace Research. Heidelberg: Springer.
• Gregory, D. (2011). From a View to a Kill: Drones and Late Modern War, Theory, Culture & Society, 28 (7-8): 188-215.
• Grossman, D. (1996). On Killing: The Psychological Cost of Learning to Kill in War and Society. New York: Back Bay Books.
• Grossman, L. (11 Şubat 2013). Drone Home, Time, Erişim: 17 Şubat 2022, http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,2135132,00.html
• Hallin, D. (1994). Images of the Vietnam and the Persian Gulf Wars in U.S. Television, Jeffords, S. Rabinovitz, L. (Der.), içinde, Seeing Through the Media: The Persian Gulf War (s. 45-58). New Jersey: Rutgers University Press.
• Hürriyet (30 Eylül, 2020). Azerbaycan, kamikaze dronlerının Ermeni güçlere ait askeri araçları böyle imha etti, Erişim: 13 Şubat 2022, https://www.hurriyet.com.tr/video-azerbaycan-kamikaze-dronlerinin-ermeni-guclere-ait-askeri-araclari-boyle-imha-etti-41624710
• İhlas Haber Ajansı (2020a). Ermenistanlı askerler SİHA’dan kaçtı, Erişim: 13 Şubat 2022, https://www.iha.com.tr/haber-ermenistanli-askerler-sihadan-kacti-869424/
• İhlas Haber Ajansı (2020b). Ermenistan ordusuna ait tank SİHA ile vuruldu, Erişim: 13 Şubat 2022, https://www.iha.com.tr/haber-ermenistan-ordusuna-ait-tank-siha-ile-vuruldu-869670/
• İhlas Haber Ajansı (2020c). SİHA’larla Ermenistan ordusuna ait tanklar vuruldu, Erişim: 13 Şubat 2022, https://www.iha.com.tr/haber-sihalarla-ermenistan-ordusuna-ait-tanklar-vuruldu-869882/
• İhlas Haber Ajansı (2020d). Azerbaycan’a ait TB2 SİHA’lar Ermeni askerlerini vurdu, Erişim: 13 Şubat 2022, https://www.iha.com.tr/haber-azerbaycana-ait-tb2-sihalar-ermeni-askerlerini-vurdu-871538/
• Jones, D. (13 Ekim 2020) Turkish Drone Power Displayed in Nagorno-Karabakh Conflict. Voice of America. Erişim: 20 Şubat 2022, https://www.voanews.com/a/middle-east_turkish-drone-power-displayed-nagorno-karabakh-conflict/6197080.html
• Kasapoğlu, C. (2020). Türk Harp Yaklaşımında ‘Dronizasyon’ Dönemi: Azerbaycan, Türkiye’nin Orta Doğu’daki SİHA Konseptlerini Kafkasya’ya Taşıdı. Erişim: 23 Şubat 2022, https://edam.org.tr/turk-harp-yaklasiminda-dronizasyon-donemi-azerbaycan-turkiyenin-orta-dogudaki-siha-konseptlerini-kafkasyaya-tasidi/
• Kellner, D. (2004). The Presian Gulf War Revisited, Allan, S., Zelizer, B. (Der.), içinde, Reporting War: Journalism in Wartime (136-154). London: Routledge.
• Kırdemir, B. (2021). Çevrimiçi Haberlerde ve Sosyal Medyada Karabağ Savaşı: Temsil, Çatışma ve Enformasyon Manevraları. Erişim: 18 Şubat 2022, https://edam.org.tr/cevrimici-haberlerde-ve-sosyal-medyada-karabag-savasi-temsil-catisma-ve-enformasyon-manevralari/
• Lynch J., McGoldrick, A. (2005). Peace Journalism. Stroud: Hawthorn Press.
• McLaughlin, G. (2002). The War Correspondent, London: Pluto Press.
• Norris, M. (1991). Military Censorship and the Body Count in the Persian Gulf War, Cultural Critique, 19, 223-245.
• Pakkan, B. ve Ermiş, M. (2010). İnsansız hava araçlarının genetik algoritma yöntemiyle çoklu hedeflere planlanması. Havacılık ve uzay teknolojileri dergisi, 4.(3), 77-84. Rehimov, R. (22 Haziran 2020) Azerbaycan Türkiye’den SİHA Alacak. Anadolu Ajansı. Erişim: 18 Şubat 2022, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/azerbaycan-turkiyeden-siha-alacak/1885948
• Richardson, M. (2019). Drone’s-eye view: affective witnessing and technicities of perception, Schankwiler, K., Straub, V., Wendl, T. (Der.), içinde, Image Testimonies: Witnessing in Times of Social Media (72-86). London: Routledge.
• Sabah (13 Ekim 2020). Azerbaycan’a ait TB2 SİHA Ermeni askerlerini vurdu, Erişim tarihi: 13 Şubat, 2022, https://www.sabah.com.tr/video/dunya/azerbaycana-ait-tb2-siha-ermeni-askerlerini-vurdu-video
• Sontag, S. (2004). Başkalarının Acısına Bakmak (O. Akhınay, Çev). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Stahl, R. (2013). What the drone saw: the cultural optics of the unmanned war, Australian Journal of International Affairs, 67:5, 659-674, DOI: 10.1080/10357718.2013.817526
• Scharrer, E., Blackburn, G.(2015). Images of Injury: Graphic News Visuals’ Effects on Attitudes toward the Use of Unmanned Drones, Mass Communication and Society, 18:6, 799-820, DOI: 10.1080/15205436.2015.1045299
• Schinar, D. (2007). Epilogue: Peace journalism – The State of the Art, Conflict and Communication online, Vol. 6 No.1, 1-9. Erişim: https://regener-online.de/journalcco/2007_1/pdf/shinar_2007.pdf
• Şen, A. F. & Taş, H. (2021). Azerbaycan-Ermenistan Çatışmalarına İlişkin Haber Söylemleri . Güvenlik Çalışmaları Dergisi, 23 (1) , 26-53 .
• Thussu, D.K. (2015). Live TV and Bloodless Deaths: War, Infotainment and 24/7 News, Thussu, D.K., Freedman, D. (Der.), içinde, War and the Media (117-132). London: Sage Publications.
• Virilio, P. (1989). War and Cinema: The Logistics of Perception, London: Verso.
• Yeni Şafak (21 Ekim, 2020). Ermenistan’a cepheyi dar eden SİHA’lar, Azerbaycan halkının gündemi oldu: Ele geçirilen köylere ‘Bayraktar’ adı verilsin, Erişim Tarihi: 13 Şubat 2022, https://www.yenisafak.com/dunya/ermenistana-cepheyi-dar-eden-sihalar-azerbaycan-halkinin-gundemi-oldu-ele-gecirilen-koylere-bayraktar-adi-verilsin-3571756