SİNEMANIN DOĞUŞUNDA ÇOCUKLUK: GÖRSEL BİR EŞİK OLARAK ERKEN SİNEMA

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2 - Gündelik Milliyetçilik, 567 - 584, 31.12.2022

Ebubekir Düzcan

https://doi.org/10.17572/mj2022.2.567-584

Öz

Bu yazı, erken sinema dönemini, çocukluk ile olan ilişkisi etrafında tartışmaktadır. 1895-1920 yılları arası sinemanın doğuşu veya erken dünya sineması olarak anılan dönem, gerek çocuk imgeleriyle gerekse de çocuk seyirciler ile güçlü bir etkileşim içerisindedir. Öte yandan bu dönem, çocukluğun tarihsel bağlamı içerisinde de önem tutan bir eşik olarak değerlendirilebilir. Uluslararası üne kavuşmuş çocuk star serileri, sadece çocuk seyircilerin değil yetişkin seyircilerin de büyük beğenisini kazanmıştır. Çocuk kahramanların yer aldığı filmlerin hem çocuklara hem de yetişkinlere hitap etmesi, “çocukluk” ve “yetişkinlik” kategorilerinin oldukça yakınlaştığı anlamına gelmektedir. Bu durum çocukların ve yetişkinlerin aynı sinema salonundaki ortak seyir deneyimine dayanmaktadır. Bunun neticesinde çocuk yıldızlar da “yetişkinlere ait” özellikler görünebilirken pek çok yetişkin yıldızda da “çocuksu” özelliklere rastlanmaktadır.

1900’lü yılların başında hem geleneksel sosyoloji düşüncesi içerisinde hem de ulus devlet teması çerçevesinde “ideal ve erdemli bir yurttaş” yaratma misyonuyla çocukluk yaygın biçimde söylemleştirilmekteydi. Kültür, eğlence ve edebiyat alanında da çocuk imgeleri çok yoğun şekilde yer almaktaydı. Sinemanın ortaya çıkışıyla birlikte filmler yoğun şekilde çocukların gündelik hayat deneyimlerine odaklanır. Bu yoğun üretim, hiç şüphesiz çocuklarla ilgili söylemleri etkilediği gibi, yetişkinlerin çocuk imgelerine olan yönelimini de derinden etkilemiştir. Yazı, yaygın çocuk oyuncuların ve çocuk seyircilerin olduğu bu dönemde, yetişkinlerin de bu filmlere duyduğu yoğun ilgiden hareket ederek, yetişkinlikle çocukluk arasındaki mesafenin yakınlaştığından hareket ederek, yetişkinlerin çocukluk imgelerine duyduğu yönelimin nedenlerine dair bir tartışma ile sonlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Erken Sinema, Görsel Sosyoloji, Çocukluk, Çocuk Kahraman, Çocuk Seyirci, Early Cinema, Visual Sociology, Childhood, Child Protagonist, Child Audience

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

1059B192000714

Teşekkür

Bu yazı, TÜBİTAK Doktora Sonrası Araştırma Bursu kapsamında desteklenen ‘Erken Sinema ve Çocukluk’ kapsamlı proje kapsamında hazırlanmıştır. Araştırmayı destekleyen TÜBİTAK’a teşekkür ederim. Çalışmanın arşiv taramasına destek olan Eye Filmmuseum’a ve müzenin Sessiz Sinema kuratörü Elif Röngen’e cömert yardımlarından ötürü çok teşekkür ederim. Yanı sıra çalışmanın supervisörlüğünü üstlenen Prof. Dr. Frank Kessler’e minnettarım. Osmanlı’nın son dönemi gazetelerinde çıkan sinema haberleriyle ilgili zengin arşive ulaşmamı sağlayan Prof. Dr. Nezih Erdoğan ve araştırma ekibine de çok teşekkür ederim.

CHILDHOOD AT THE BIRTH OF CINEMA: EARLY CINEMA AS A VISUAL THRESHOLD

Öz

This article discusses the early cinema period around its relationship with childhood. The period known as the birth of cinema or early world cinema between the years 1895-1920 is in a strong interaction with both child images and child audiences. On the other hand, this period can be considered as an important threshold within the historical context of childhood. The internationally acclaimed children's star series have won the admiration of not only child audiences but also adult audiences. The fact that movies featuring child stars appeal to both children and adults means that the categories of "childhood" and "adulthood" are getting closer. This is based on the common viewing experience of children and adults in the same movie theater. As a result, "adult" features may appear in child stars, while many adult stars have "childlike" features.

Anahtar Kelimeler

Early Cinema, Visual Sociology, Childhood, Child Protagonist, Child Audience

Proje Numarası

1059B192000714

Kaynakça

• Abel, R.(1998). The Cine Goes Town French Cinema (1896-1914) University of California Press
• Aries, P. (1962). Centuries of childhood: a social history of family life, Translated by Robert Baldick. New York : Vintage Books.
• Coveney, P. (1967). The image of childhood; the individual and society: a study of the theme in English literature, Baltimore, Penguin Books
• Dagrada, E. (2014). Between the Eye and the World : The Emergence of the Point-of-View Shot, Brussels [Belgium] : P.I.E. Peter Lang
• Caldwell, L. (2002) The Elusive Child, Karnac
• Balan, C. (2008). Transience, absurdity, dreams and ot her illusions: Turkish shadow play, Early Popular Visual Culture, 6:2, 171-185,
• Castenada, C. (2002). Figurations: Child, Bodies World, Duke University Press Durham and London.
• Donald, S. H.; Wilson, E.; Wright, S. (2017). Childhood and Nation: In Contemporary World Cinema, Bloomsbury Academic
• Eleftheriotis, D. (2005). Early cinema as child: historical metaphor and European cinephilia in Lumiere & Company, Screen, Autumn, 46:3
• Elsaesser, T. 2001. “Writing and Rewriting Film History”: Terms of a Debate”, Cinema & Cie No:1, Fall, s.24-33
• Elias, N. (2004). Uygarlık Süreci Cilt 1, Çev: Önder Ateşman, İletişim: İstanbul.
• Evren, Burçak (2013). ''Balkanların ve Türk Sinemasının İlk Yönetmenlerinden Manaki Kardeşler.'' Hayal Perdesi, 37: 72-76.
• Hall, S. (ed) (2003). Representation: Cultural Representations And Signifying Practices, Sage Publications
• Horak, L. (2016). Girls Will be Boys Cross-Dressed Women, Lesbians, and American Cinema, 1908-1934, Rutgers University Press
• Göktürk, D. ; Soysal, L; Türeli, İ. (2011). Çokseslilik Peşinde: Hareketli İmgeler, Seyyar Ezgiler, içinde (Der) Göktürk, Deniz ; Soysal, Levent; Türeli, İpek, İstanbul Nereye? Küresel Kent, Kültür, Avrupa, İstanbul:Metis.
• Gunning, T. (2009). An Aesthetic of Astonishment: Early Film and the (In)Credulous Spectator, Film Theory and Criticism Introductory Readings, Seventh Edition, (Eds: Leo Braudy, Marshall Cohen), New York -Oxford: Oxford University Press. Gürdal, A. D. (2013). Sosyolojinin İhmal Edilen Kategorisi Çocuklar Üzerinden Çocukluk Sosyolojisine ve Sosyolojiye Bakmak, İş Güç Endüstri İlişkileri Dergisi, Cilt:15, Sayı:4
• İsimsiz, Ekim 1900, “Our Future King at Play”, The Harmsworth Magazine, vol.5
• İsimsiz, 12 Mart 1908, 21 Mart 190828 Mart 1908, 20 Mart 1908, 27 Mart 1908, 6 Şubat 1908, . Stamboul
• Kenkel, K. J. (1999). The Adult Children of Early Cinema, Women in German Yearbook, Vol. 15, pp. 137-160
• Lebau, V. 2008. Childhood and Cinema, London: Reaktion Books
• Lury, K. (2010). Children in an open world: Mobility as ontology in New Iranian and Turkish cinema, Feminist Theory, 11(3) 283–294
• Ligensa, A. (2002). Sensationalism and Early Cinema, içinde “A Companion to Early Cinema”, Edited by André Gaudreault, Nicolas Dulac and Santiago Hidalgo, Wiley Blackwell.
• Metz, C.(1983). Psychoanalysis and Cinema The Imaginary Signifier, Translated by Celia, Britton, Annuwyl Williams, Ben Brewster and Alfred Guzzetti, Palgrave Macmillan, London and Basingstoke
• McGowan, T. (2007). The Real Gaze: Film Theory after Lacan, State University of New York Press, Albany
• McKernan, L. (2007). ‘Only the screen was silent . . .’: Memories of children’s cinema-going in London before the First World War, Film Studies, Issue:10, Spring.
• O'Connor, J. C. (2012). The Cultural Significance of the Child Star, Routledge
• Özüyar, Ali (2008). Sinemanın Osmanlıca Serüveni, Ankara: De Ki.
• Postman, N. (1995). Çocukluğun Yokoluşu, Çev. Kemal İnal, İmge Kitabevi
• Shail, A. (2019) The Origins of the Film Star System Persona, Publicity and Economics in Early Cinema, Bloomsbury Publishing Plc.
• Spehr, Paul C. (2000). "Unaltered to Date: Developing 35mm Film," içinde “Moving Images: From Edison to the Webcam”, ed. John Fullerton and Astrid Söderbergh Widding, Sydney: John Libbey & Co
• Steadman, C. (1998) Strange Dislocations Childhood and the Idea of Human Interiority (1780-1930), Harvard University Press: Harvard.
• Stearns, P.N. (2018). Çocukluğun tarihi. H. Dikmen ve B. Uçar (Çev.). İstanbul: Dedalus Yayınları
• Streible, D. (2003). Children at Mutoscope, Journal of Film Studies, vol. 14, n° 1,
• Taylor, C. (2001). Sources of The Self: The Making of the Modern Identity, Cambridge- Massachusetts: Harvard University Press.