A Sociological Analysis of Treasure Hunting Spiritualism and Ocultism in the Antalya-Elmalı Region

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2 - Spiritüellik, 384 - 404, 30.12.2023

Osman Özarslan

https://doi.org/10.17572/mj2023.2.384-404

Öz

Archaeology, as a form of knowledge that emerged after the French Revolution, seeks to understand and make sense of the ancient world primarily through architectural remains, iconography, numismatics, semiography, paleography and social-physical anthropology. Treasure hunters, on the other hand, relate to archaeological remains through archetypal stories such as the story of Solomon's treasure and the parable of Belkis, the amulet makers’, talismanists’ narrations and bandit legends who see the trace-signs in the ruins as the cryptos of the treasure and who have mastered the 'science' of kenz-ul havas, the Turkish-Islamic form of occult knowledge that can decipher this cryptos. The tension between the knowledge production of archaeology and the knowledge production of treasure hunters is also observed in the Elmalı region, where the field of this study is located. The tension between these two forms of knowledge, especially the way in which treasure diggers and those engaged in occult activities revolving around treasure digging make sense of the world, leads us to the question of how these syncretic layers are constructed, which is the main problematic of the study. What purposes these constructed layers serve, what their functions are, and how they function are other problematics.
This study tries to explain that the syncretic layers constructed as a result of a number of historical and social processes are actually a kind of treasure hunter occultism, and that this occultism is constructed not only through historical, religious and local folkloric sources, but also through social media in a more layered way. In addition, it is tried to be explained that although this occult knowledge seems to be very central to treasure hunting activities, it is actually a kind of complementary knowledge and that it is a moral code that helps to sustain treasure hunting activities rather than finding treasure. Occultism in the Elmalı region has local folkloric and historical sources as well as a general and more intense circulation through social media. One of the issues addressed in this article will be that these publications on social media make occult knowledge more esoteric and that this esotericization is actually aimed at controlling both the material value and the layer of epistemology circulating in the treasure market.

Anahtar Kelimeler

Elmalı-Antalya, Treasure Hunting, Ocultism, Talisman, Esotericism, Magic

Antalya-Elmalı Bölgesinde, Defineci Okültizmi ve Spiritüelleşme Üzerine Sosyolojik Bir Analiz

Öz

Arkeoloji, Fransız devriminden sonra ortaya çıkmış bir bilgi biçimi olarak, antik dünyayı en temelde, mimari kalıntılar, ikonografi, nümizmatik, semiyografi, paleografi ve sosyal-fiziksel antropoloji aracılığıyla anlamaya ve anlamlandırmaya çalışır. Defineciler ise arkeolojik kalıntılarla, Süleyman’ın hazinesi ve Belkıs kıssasındakine benzer arketipik hikayeler, kalıntılardaki iz-işaretleri hazinenin kriptosu olarak gören ve bu kriptoyu çözebilecek okült bilginin Türk-İslam formu olan kenz-ül havas ‘ilmi’ne hakim cinci-muskacı-tılsımcı taifesi ve eşkıya söylenceleri aracılığı ile ilişkilenir . Arkeoloji biliminin bilgi üretme biçimi ile definecilerin bilgi üretme biçimi arasındaki gerilim, bu çalışmanın sahasının yapıldığı Elmalı bölgesinde de gözlemlenir. Bu iki bilgi biçimi arasındaki gerilim, özellikle definecilik ve definecilik etrafında dönen okült faaliyetlerle uğraşanların dünyayı anlamlandırma biçimi bizi çalışmanın temel problematiği olan bu senkretik katmanlar nasıl inşa edilir sorusuna götürür. İnşa edilmiş bu katmanların hangi amaçlara hizmet ettiği, işlevlerinin neler olduğu, nasıl işlediği diğer problematikler.
Bu çalışmada, tarihsel ve sosyal bir takım süreçlerin sonucunda inşa edilen senkretik katmanların aslında bir tür defineci okültizmi olduğu, bu okültizmin yalnızca tarihsel, dini ve yerel folklorik kaynaklar aracılığı ile değil, sosyal medya aracılığıyla daha katmanlı bir şekilde inşa edildiği anlatılmaya çalışılıyor. Ayrıca, bu okült bilginin definecilik faaliyetleri içerisinde çok merkezi gibi görünse de aslında, bir tür tamamlayıcı bilgi olduğu ve define bulmaktan ziyade, definecilik faaliyetlerinin sürdürülebilir kılmaya yarayan bir moral kod olduğu anlatılmaya çalışılıyor. Elmalı bölgesindeki okültizmin yerel folklorik, tarihsel kaynakları olduğu kadar sosyal medya üzerinden genel ve daha yoğun bir dolaşımı da var. Bu makalenin ele aldığı konulardan birisi de, sosyal medya üzerinden yapılan bu yayınların, okült bilgiyi daha ezoterik hale getirdiği ve bu ezoterikleşmenin aslında define piyasasında dolaşımda olan hem maddi değeri hem de epistemoloji katmanını kontrol altında tutmaya dönük olduğu olacak.

Anahtar Kelimeler

Antalya-Elmalı, Define, Okültizm, Ezoterizm, Tılsım, Büyü

Kaynakça

• Acar, Ö. (19 Mart 2021) Dünyada define avı dalgası. Cumhuriyet Gazetesi. https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/ozgen-acar/dunyada-define-avi-dalgasi-1821610
• Akdağ, M. (2009). Türk halkının dirlik ve düzenlik kavgası - Celâli isyanları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Akiş, F. A. (9 Mart 2022). Bir define avcısı anlatıyor: Tüm yönleriyle tarihi eser kaçakçılığı. Medyascope. https://medyascope.tv/2022/03/09/bir-define-avcisi-anlatiyor-devletcilik-definecilik-kacakcilik/
• Ataman, N. (Yapımcı) ve Eğilmez, E. (Yönetmen) (1974a). Salak Milyoner (Sinema Filmi).
• Ataman, N. (Yapımcı) ve Eğilmez, E. (Yönetmen) (1974b). Köyden İndim Şehire (Sinema Filmi).
• Bakı, Ö. (2021) Eser kaçakçılığına basının yaklaşımı: Cumhuriyet ve Milliyet gazetesi örnekleri (1950-2006) (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/ET002519.pdf
• Boratav, P. N. (1984). 100 Soruda Türk folkloru. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Comarrof, J., Comarrof, J.L. (2001). Millennial capitalism and the culture of neoliberalism. Durham: Duke University Press.
• Çift, P. (2019). Define ve definecilikle ilgili Türkiye’de ilk tv programı. Pelin Çift ile Öteki Gündem. https://www.youtube.com/watch?v=uvwXA1i0aRM
• Çiftçi, H. A. (2017). Çeşitli kültürlerdeki okült inanç ve uygulamaların Türk-İslam kültürüne yansıması üzerine bir inceleme. İslam medeniyeti araştırmaları dergisi 2-2, 195-219 .
• Dankoff, R. (2021). Seyyah-ı alem evliya çelebi’nin dünyaya bakışı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Dell, C. (2016). Okült, cadılık ve büyü. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Dilthey, W. (1998). Introduction to the Human Sciences. Detroit: Wayne State Universiry Press.
• Doğan, Y. (2019) Antik veriler ışığında Milyas ve Kabalia bölgelerinin tarihi coğrafyası, idari, sosyokültürel ve dini yapısı. Yayınlanmamış Doktora Tezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=akkLIJ_d4d96WV9EfahZw&no=ZeOw4z3TmhiTMiVLuRx1xw
• Durbilmez, B. ve Tekin, F. (2020). Kazan-Tatar Türklerinin halk anlatılarında ‘yılan’, ‘ejderha’ ve ‘Yuha’. Türk dünyası araştırmaları 124, 307-326.
• El-Daly, O. (2013). Kayıp binyıl: İslam dünyasında hiyeroglifler ve eski Mısır. İstanbul: İthaki.
• Ersöz, İ. (1991). Ashâb-ı Kehf. TDV İslâm araştırmaları merkezi, 3, 465-467.
• Evliya Çelebi (2011). Evliya Çelebi seyahatnamesi 9. Kitap, Cilt 1. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Keskiner, A. ve Alkan, C. (Yapımcı) Gören, Ş., Güney, Y. (Yönetmen) (1970). Umut (Sinema Filmi)
• Güller, K. (1995). Şamanizm ve animizm’in Anadolu Türk kültürüne yaptığı bazı etkiler üzerine düşünceler. Öneri, C.1, 159-162.
• Gündüz, T. (2021). Kızılbaşlar Osmanlılar Safevîler. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Günel, F. (1998). Hira. TDV İslâm araştırmaları merkezi, 18, 121-122.
• Hayalhanem. (2023). Esrarengiz Tarsus kazısı gerçekleri, hangi peygamber kabri ortaya çıktı? https://www.youtube.com/watch?v=K9XfbL41k8A
• İbnil Hac Tilmisanil Magribi (1336-2005). Şumus-ul envar ve kunuz-ul esrar. İstanbul: Aysa Yayınları.
• Karataş, H. (2021) Defineci folkloru, azıcık suçlu. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Kaşoturacak, G. (2009) Dergâh-ı Abdal Musa: a heterodox dervish tekke between the state and the people. (Yayınlanmamış MA Tezi) https://acikbilim.yok.gov.tr/bitstream/handle/20.500.12812/38416/yokAcikBilim_347727.pdf?sequence=-1&isAllowed=y
• Kulaç, U. (2002). Altının tılsımı. İstanbul: Uğur Elektronik Yayınları.
• Kulaç, U. (2003a). İşaretlerin sırrı. İstanbul: Uğur Elektronik Yayınları.
• Kulaç, U. (2003b). Define tılsımlarının çözümleri. İstanbul: Uğur Elektronik Yayınları.
• Kulaç, U. (2016). Definede Tılsımlar: Uğur Kulaç ile dedektör ve define Sohbetleri https://www.youtube.com/watch?v=UkmuEzQ7h7k
• Kulaç, U. (2019) Define işaretleri anlam ve çözümleri, kiliselerde define olur mu? https://www.youtube.com/watch?v=v3WV3SXOn8M
• Kulaç, U. (2020) Arkeologlar neden çarpılmaz, definede sihir ve tılsım, inanmayanlara ne olur? https://www.youtube.com/results?search_query=uğur+kulaç+tılsım
• Malinowski, B. (2022). Büyü, bilim ve din ve diğer makaleler. Eskişehir: Dorlion.
• McNally, D. (2016). Piyasanın ucubeleri: zombiler, vampirler ve küresel kapitalizm. İstanbul: Dipnot.
• Önal, R. (2018). Osmanlı coğrafyasında Sünnı̂ düşüncenı̇n resmı̂ ı̇deolojı̇ olarak benı̇msenmesı̇ üzerı̇ne sosyo-jeopo-teolojı̇k analı̇zler. Şarkiyat ilmi araştırmalar dergisi, Cilt:10 Sayı:4 (22), 1258-1275.
• Özarslan, O. (2014). Defineciliğin yarattığı tahribatın kültürel boyutları. 1. teke yöresi sempozyumu (04/03/2015 - 06/03/2015 -Burdur) Bildiriler kitabı, C.II, 1353-1358.
• Pulhan, G. (Ed.) (2001). Cogito 28: Arkeoloji, bir bilimin katmanları. İstanbul: Yapı Kredi.
• Soykan, T. (2022). Gizemli Kazının Altından Neler Çıktı? Baronlar, polisler, cinayet. HalkTV. https://www.youtube.com/watch?v=ceCXDes_2HA
• Ülgener, S. F. (1991). İktisadi çözülmenin ahlak ve zihniyet dünyası. İstanbul: Der.
• Weber, M. (2001). The Protestant ethic and the spirit of capitalism. London: Routledge.
• Yavuz, Y. Ş. (1995). Elmalılı Muhammed Hamdi. TDV İslam Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/elmalili-muhammed-hamdi
• Yılmaz, D. H. (2022). 2863 Sayılı kanun’un 25. maddesinin uygulanmasında ortaya çıkan sorunlar ve çözüm önerilerinin değerlendirilmesi. Amisos 7, (224-242).