A CHALLENGING TASK FOR JOURNALISM HISTORIANS: THE CULTURAL TURN AND THE HISTORIOGRAPHY OF THE OTTOMAN/TURKISH PRESS

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 35 - 53, 10.07.2024

Ozan Çömelekoğlu

https://doi.org/10.17572/mj2024.1.35-53

Öz

This article critically evaluates the historiography of the Ottoman/Turkish press and seeks to shed light on the debates in journalism history triggered by James Carey's call for a “cultural history of journalism.” It argues that participating in these debates is crucial at a time when the history of journalism is on the cusp of a ‘digital turn’. For the first time since the early 20th century, the development of digital archives and the technologies that support them has significantly increased global interest in the history of journalism. The widespread use of digital archives will gradually transform the narrative of scarcity into one of abundance. Nonetheless, transforming this interest into a productive process of historical knowledge production requires researchers to rethink their epistemic relationship with the Ottoman press. This article argues that the ‘digital turn’ offers a crucial opportunity to add new pieces to the history of Ottoman journalism. However, for these pieces to coalesce, journalism historians must take the previously neglected path of the ‘cultural turn’.

Anahtar Kelimeler

journalism studies, cultural studies, digital turn, transnational journalism history, Ottoman journalism

GAZETECİLİK TARİHÇİLERİ İÇİN ZORLU BİR GÖREV: KÜLTÜREL DÖNÜŞ VE OSMANLI/TÜRK BASIN TARİHYAZIMI

Öz

Bu makale, Osmanlı/Türk basın tarihiyazımını eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirmekte ve James Carey'nin “gazeteciliğin kültürel tarihi” çağrısı ekseninde gelişen gazetecilik tarihi tartışmalarını gündeme taşımayı amaçlamaktadır. Bu tartışmalara dahil olmak, gazetecilik tarihinin ‘dijital dönemeç’in eşiğinde olduğu bir dönemde hayati bir önem taşıyor. Dijital arşivler ve bu arşivlerin kullanımına yönelik geliştirilen teknolojiler, gazetecilik tarihine gösterilen küresel ilginin 20. yüzyılın ilk yarısından bu yana ilk kez bu kadar yoğunlaşmasına neden olmuştur. Buna bağlı olarak dijital arşivlerin kullanımının yaygınlık kazanması tarihi gazetelere ilişkin yoksunluk anlatısını en sonunda bir bolluk anlatısıyla değiştirecek. Ancak bu arşivsel bolluğun verimli bir tarihsel bilgi üretim sürecine dönüşmesi, araştırmacıların 19. yüzyıl Osmanlı basınıyla kurdukları epistemik ilişkinin revizyonuna ihtiyaç duyuyor. Bu makale, ‘dijital dönemeç’in Osmanlı gazetecilik tarihine yeni parçalar kazandırmak adına oldukça önemli bir fırsat sunduğunu, ancak bu parçaların gerçekten bir araya gelebilmesi için gazetecilik tarihçilerinin daha önce ihmal edilen ‘kültürel dönemeç’ yolunu izlemeleri gerektiğini savunuyor.

Anahtar Kelimeler

gazetecilik araştırmaları, kültürel çalışmalar, dijital dönemeç, ulusötesi gazetecilik tarihi, Osmanlı gazeteciliği

Kaynakça

• Atwood, R. (1978). New Directions for Journalism Historiography. Journal of Communication Inquiry, 4(1), 3-14.
• Balta, E. (2014). Beyond the Language Frontier: Studies on the Karamanlis and the Karamanlidika Printing. İstanbul: The Isis Press.
• Balta, E., & Kappler, M. (2010). Cries and Whispers in Karamanlidika Books: Proceedings of the First International Conference on Karamanlidika Studies (Nicosia, 11th-13th September 2008). Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Balta, E., & Ölmez, M. (2011). Between Religion and Language : Turkish-speaking Christians, Jews and Greek-speaking Muslims and Catholics in the Ottoman Empire. İstanbul: Eren.
• Baykal, H. (1990). Türk Basın Tarihi 1831-1923. İstanbul: Afa Matbaacılık.
• Benlisoy, F., & Benlisoy, S. (2010). Reading the Identity of "Karamanli" Through the Pages of Anatoli. In E. Balta & M. Kappler (Eds.), Cries and Whispers in Karamanlidika Books: Proceedings of the First International Conference on Karamanlidika Studies (Nicosia, 11th-13th September 2008) (pp. 93-108). Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Benlisoy, S. (2013). 19. Yüzyıl Ortasında Osmanlı’da “Sorumlu” Gazetecilik Tartışması Anatoli ve Vatan Kavgası. Toplumsal Tarih, 236, 48-55.
• Benlisoy, S. (2014). Müsavat-ı Sahih ve Vatan-ı Umumî Arayışında Osmanlı Rumları ve “Şark Meselesi”. Toplumsal Tarih, 250, 38-45.
• Benlisoy, S. (2020). "Bizden Gayret, Anatollulardan Himmet": On Dokuzuncu Yüzyılın İkinci Yarısında Gazeteciler ve Müşterileri. Kebikeç, 50, 89-124.
• Birkner, T., Koenen, E., & Schwarzenegger, C. (2018). A Century of Journalism History as Challenge: Digital Archives, Sources, and Methods. Digital Journalism, 6(9), 1121-1135.
• Broersma, M. (2010). Transnational Journalism History: Balancing Global Universals and National Peculiarities. Medien & Zeit, 25(4), 10-15.
• Burke, P. (1986). Strengths and Weaknesses of the History of Mentalities. History of European Ideas, 7(5), 439-451.
• Cankara, M. (2015a). Çifte Maduniyet, Çifte İşlev: Ermeni Harfli Türkçe Basında Dil ve Kimlik. Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi, 2(2), 105-130.
• Cankara, M. (2015b). Rethinking Ottoman Cross-Cultural Encounters: Turks and the Armenian Alphabet. Middle Eastern Studies, 51(1), 1-16.
• Cankara, M. (2018a). Harfler, Milletler, Savaşlar ve Ulus Devletler. Toplumsal Tarih, 296, 8-11.
• Cankara, M. (2018b). Ötekinin Vatanı. Toplumsal Tarih, 294, 8-10.
• Cankara, M. (2019a). Başka Bir Türkçe Mümkün Müydü? Toplumsal Tarih, 312, 4-7.
• Cankara, M. (2019b). "Buçuk Bir Millet”e Dair Karamanlıca Bir Yazı. Toplumsal Tarih, 304, 4-7.
• Cankara, M. (2019c). Mecmua-i Havadis'ten Agos'a: Ermenice Bilmeyen Ermeniler ve Basın. Toplumsal Tarih(301), 8-11.
• Cankara, M. (2020). Kim Ögretti Alfabeyi? Toplumsal Tarih, 324, 4-7.
• Carey, J. W. (1974). The Problem of Journalism History. Journalism History, 1(1), 3-27.
• Curran, J. (2002). Media and the Making of British Society, c .1700-2000. Media History, 8(2), 135-154.
• den Heijer, J., & Schmidt, A. B. (2014). Scripts Beyond Borders: Allographic Traditions and Their Social, Cultural and Philological Aspects. An Analytical Introduction. In T. Pataridze, J. den Heijer, & A. B. Schmidt (Eds.), Scripts Beyond Borders. A Survey of Allographic Traditions in the Euro-Mediterranean World (pp. 1-63): Peeters.
• Duman, H. (2000). Başlangıcından Harf Devrimine kadar Osmanlı-Türk Süreli Yayınları ve Gazeteleri Bibliyografyası ve Toplu Kataloğu. Ankara: Enformasyon ve Dökümantasyon Hizmetleri Vakfı.
• Ehrmann, M., Bunout, E., & Clavert, F. (2023). Digitised Historical Newspapers: A Changing Research Landscape. In M. Ehrmann, E. Bunout, & F. Clavert (Eds.), Digitised Newspapers – A New Eldorado for Historians?: Reflections on Tools, Methods and Epistemology (pp. 1-22). Oldenbourg: De Gruyter.
• Eijnatten, J. v., Pieters, T., & Verheul, J. (2013). Big Data for Global History: The Transformative Promise of Digital Humanities. BMGN-Low Countries Historical Review, 128(4), 55-77.
• Erickson, J. E. (1975). One Approach to the Cultural History of Reporting. Journalism History, 2(2), 40-43.
• Ertuğ, H. R. (1959). Basın ve Yayın Hareketleri Tarihi. İstanbul: Sulhi Garan Matbaası.
• Findley, C. V. (2010). Turkey, Islam, Nationalism, and Modernity: A History, 1789-2007. New Haven&London: Yale University Press.
• Gerçek, S. N. (1931). Türk Gazeteciliği: Yüzüncü Yıl Dönümü Vesilesile. İstanbul: İstanbul Devlet Matbaası.
• Gündüz, U. (2018). Osmanlı'dan Günümüze Basın ve Modernleşme. Ankara: İmge Kitabevi.
• Harbers, F., & Broersma, M. (2021). Transnational Journalism History: Expanding Boundaries. TMG Journal for Media History, 24(1-2), 1-6.
• Hartley, J. (1996). Popular Reality: Journalism, Modernity, Popular Culture. London: Arnold.
• İnuğur, M. N. (1993). Basın ve Yayın Tarihi. İstanbul: Der Yayınları.
• İskit, S. (1943). Türkiye'de Matbuat İdareleri ve Politikaları. Ankara: Başvekâlet Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü Yayınları.
• İskit, S. (1964). The History of the Turkish Press 1831-1931. International Communication Gazette, 10(17-25).
• Jeltyakov, A. D. (1979). Türkiye'nin Sosyo-Politik ve Kültürel Hayatında Basın. Ankara: Basın Yayın Genel Müdürlüğü.
• Kabacalı, A. (1994). Türk Basınında Demokrasi. Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi.
• Kim, S., & Bashkin, O. (2021). Revisiting Multilingualism in the Ottoman Empire. Review of Middle East Studies, 55(1), 130-145.
• Kızılca, G. K. (2016). Osmanlı/Türk Basın Tarihi Yazımı Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme. Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi, 3(1), 71-90.
• Kocabaşoğlu, U., & Berge, M. (2006). Bolşevik İhtilali ve Osmanlılar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koloğlu, O. (1981). Takvimi Vekayi: Türk Basınında 150 Yıl 1831-1981. Ankara: Çağdaş Gazeteciler Derneği Yayınları.
• Kortti, J. (2011). The Problem of Generation and Media History. In F. Colombo & L. Fortunati (Eds.), Broadband Society and Generational Changes (pp. 69-93). Frankfurt am Main: Peter Lang.
• MacRaild, D. M., & Taylor, A. (2004). Social Theory and Social History. New York: Palgrave Macmillan.
• Marzolf, M. (1975). Operationalizing Carey-An Approach to the Cultural History of Journalism. Journalism History, 2(2), 42-43.
• Marzolf, M. (1978). American Studies—Ideas for Media Historians? Journalism History, 5(1), 13-16.
• McKerns, J. P. (1977). The Limits of Progressive Journalism History. Journalism History, 4(3), 88-92.
• Mignon, L. (2008). Bir Varmış, Bir Yokmuş... Kanon, Edebiyat Tarihi ve Azınlıklar Üzerine Notlar. Pasaj(6), 35-43.
• Mignon, L. (2014). Minor Literatures and Their Challenge to 'National' Literature: The Turkish Case. In S. Brennan & M. Herzog (Eds.), Turkey and the Politics of National Identity: Social, Economic and Cultural Transformation (pp. 194-214). London: I. B. Tauris.
• Mignon, L. (2021). Uncoupling Language and Religion: An Exploration Into the Margins of Turkish Literature. Boston: Academic Studies Press.
• Mussell, J. (2012). The Nineteenth-Century Press in the Digital Age. New York: Palgrave Macmillan.
• Nerone, J. (2010). Genres of Journalism History. The Communication Review, 13(1), 15-26.
• Nerone, J. (2024). Cultural and Critical Approaches to US Journalism History. In M. M. Garza, M. Fuhlhage, & T. Lucht (Eds.), The Routledge Companion to American Journalism History (pp. 411-420). New York: Routledge.
• Nicholson, B. (2013). The Digital Turn: Exploring the Methodological Possibilities of Digital Newspaper Archives. Media History, 19(1), 59-73.
• Nord, D. P. (1988). A Plea for Journalism History. Journalism History, 15(1), 8-15.
• Nord, D. P. (2006). James Carey and Journalism History. Journalism History, 32(3), 122-127.
• Özön, M. N. (1928). Yüz Senelik Gazeteciliğimiz. Ayın Tarihi, 15(46-47), 2894-2918.
• Park, R. E. (1915). The Development of Modern Turkey as Measured by Its Press. American Journal of Sociology, 20(4), 547-548.
• Şapolyo, E. B. (1971). Türk Gazeteciliği Tarihi: Her Yöniyle Basın. Ankara: Güven Matbaası.
• Schwarzlose, R. A. (1975). First Things First: A Proposal. Journalism History, 2(2), 38-63.
• Shaw, D. L., & Zack, S. L. (1987). Rethinking Journalism History: How Some Recent Studies Support One Approach. Journalism History, 14(4), 111-117.
• Şişmanoğlu Şimşek, Ş. (2010). The Anatoli Newspaper and the Heyday of the Karamanlı Press. In E. Balta & M. Kappler (Eds.), Cries and Whispers in Karamanlidika Books: Proceedings of the First International Conference on Karamanlidika Studies (Nicosia, 11th-13th September 2008) (pp. 109-124). Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Şişmanoğlu Şimşek, Ş. (2017). Osmanlı Tefrika Çalışmalarında Göz Ardı Edilen Bir Kaynak: Karamanlıca Anatoli Gazetesi. Kebikeç(44), 145-187.
• Şişmanoğlu Şimşek, Ş. (2019). 19. Yüzyıl Yunan Harfli Türkçe (Karamanlıca) Gazete ve Süreli Yayınlarda Dil Tartışmaları. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD)(31), 29-56.
• Stepanyan, H. A. (2005). Ermeni Harfli Türkçe Kitaplar ve Süreli Yayınlar Bibliyografyası:(1727-1968). İstanbul: Turkuaz Yayınları.
• Strauss, J. (1995). The Millets and the Ottoman Language: The Contribution of Ottoman Greeks to Ottoman Letters (19th-20th centuries). Die Welt des Islams, 35(2), 189-249.
• Strauss, J. (2003). Who Read What in the Ottoman Empire (19th-20th Centuries)? Middle Eastern Literatures, 6(1), 39-76.
• Taş, O. (2010). Gazeteciliğin Doğuşu: Eleştirel Bir Tarihyazımına Doğru. Mülkiye Dergisi, 34(269), 29-66.
• Taş, O. (2014). James Carey'nin Mirası: Toplumsal İletişim, Kültür ve Gazetecilik. In B. Kejanlıoğlu, T. Taş, O. Taş, E.
• Çaylı, & M. Yerbekov (Eds.), İletişim, Anlam, Arayış: Erol Mutlu'ya Armağan (pp. 96-114). Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Tucher, A. (2009). Notes on a Cultural History of Reporting. Cultural Studies, 23(2), 289-298.
• Ulusoy, B. (2021). Osmanlı'da Muhalif Basının Doğuşu 1828-1878. İstanbul: Yeditepe.
• Uslu, M. F., & Altuğ, F. (2014). Tanzimat ve Edebiyat: Osmanlı İstanbuluʹnda Modern Edebi Kültür. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yalman, A. E. (1914). The Development of Modern Turkey as Measured by Its Press. New York: Columbia University.
• Yüksel, M. (2021a). Sunuş: Osmanlı İmparatorluğu'nda Farsça Süreli Yayınlar. Kebikeç(52), 31-48.
• Yüksel, M. (2021b). Yalnız Değiliz: Bir Perspektif Olarak Dünya Tarihi. In A. Özüm & H. Reis (Eds.), Edebiyat ve Kültürde Yalnızlığın 16 Hâli (pp. 327-362). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.