İletişim ve Sanat Ekseninde Levnî’nin Diyalektik İmgeleri

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 362 - 383, 08.01.2025

Nesli Tuğban Yaban , Zeliha Kayahan

Öz

İletişim ve sanat birbirini besleyen, gerek teorik gerekse uygulama alanlarındaki çalışmalarda karşılıklı olarak etkileşim içerisinde bulunan iki disiplin olarak kabul edilebilir. Felsefe ise, hâlihazırda tüm disiplinlerle organik bağı bulunan bir alandır. Bu çalışma, iletişim, sanat ve felsefenin, söz konusu etkileşimini Osmanlı İmparatorluğu’nda 18. yüzyılda eserler vermiş olan ünlü minyatür sanatçısı (nakkaş) Levnî’nin tasvir ettiği tek kadın ve tek erkek figürlerinden rassal olarak belirlenen bir seçki ile sanatçı (ressam) Zeliha Kayahan’ın bu figürleri kullanarak ürettiği eserleri konu almaktadır. İmgenin zamansızlığına odaklanan çalışmada yer alan tüm eserler, Türk sanat tarihi literatüründe yer alan betimsel analizlerle açıklanarak, Alman filozof ve kuramcı Walter Benjamin’in diyalektik imge kavramı bağlamında tartışılacaktır. Çalışmanın bulguları, imgelerin iletişimsel boyutunu sanatın zamansızlık kavramı bağlamında ortaya koymanın yanı sıra, görünür oldukları zaman dilimlerinde ait oldukları ya da izlendikleri toplumların sosyal, kültürel ve tarihsel bilincini de görünür kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İletişim, Sanat, Diyalektik İmge, Levnî, Minyatür

Levnî’s Dialectical Images on the Axis of Communication and Art

Öz

Communication and art can be considered as two disciplines that raise and interact with each other in both theoretical and practical studies. On the other hand, philosophy is a field that has organic ties with all disciplines. This study examines the interaction between communication, art, and philosophy through a randomly selected selection of single female and single male figures depicted by the famous 18th-century miniature artist (nakkash) Levnî and the artworks produced by the artist (painter) Zeliha Kayahan using these figures. Focusing on the timelessness of the image, all works included in this study will be explained with descriptive analyses in Turkish art history literature and discussed in the context of the dialectical image concept of German philosopher and theorist Walter Benjamin (1892-1940). The findings of the study reveal the communicative dimension of images in the context of the concept of timelessness of art. In addition, they make visible the social, cultural, and historical consciousness of the societies to which they belong or are observed during the period in which they are visible.

Anahtar Kelimeler

Communication, Art, Dialectical Image, Levnî, Miniature

Kaynakça

• Albayrak, A. (2020). Görsel sanatlarda imge kavramı. Balkan Müzik ve Sanat Dergisi, 2 (2), 133-163. doi: 10.47956/Bmsd.799645
• And, M. (2002). Osmanlı tasvir sanatları: 1. minyatür. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Aslan, E. ve Ötgün, C. (2019a). Sanatta diyalektik imge. Fine Arts, 14 (2), 100-107.Erişim https://dergipark.org.tr/tr/pub/nwsafine/issue/44639/526979
• Aslan, E. ve Ötgün, C. (2019b). Walter Benjamin’in bakış açısından resimde diyalektik imge. Sanat Yazıları, (40), 85-108.
• Bayav, D. (2009). Resim sanatında ve sanat eğitiminde imge. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (2), 105-122. Erişim https://dergipark.org.tr /tr/download/article-file/321632
• Berger, J. (1999). Görme biçimleri (Y. Salman, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Brand R. & Meis, M. (2002). On Walter Benjamin’s arcades project: two views. Graduate Faculty Philosophy Journal, 23 (2), 213-226. Erişim https://www.academia.edu/5245271/On_Walter_Benjamin_s_Arcades_Project
• Benjamin, W. (2012). Son bakışta aşk. (N. Gürbilek, Ed.). İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Benjamin, W. (1999). The Arcades project (H. Eiland and K.McLaughlin, Çev.). Cambridge: Belknapp Press of Harvard University.
• Buck-Morss, S. (1989). The Dialectics of seeing Walter Benjamin and the arcades project. Cambridge: The MIT Press.
• Çağman, F. ve Tanındı, Z. (1979). Topkapı Sarayı Müzesi İslam minyatürleri. İstanbul: Tercüman Sanat ve Kültür Yayınları.
• D’Alleva, A. (2015). Sanat tarihi nasıl yazılır? İstanbul: Literatür Kitabevi.
• Ersoy, A. (1991). 18. yüzyılın minyatürleri ve 19. yüzyılda batı tarzı resme geçiş. İlgi, 25 (64), 12-17.
• Ferraris, M. (2008). İmgelem (F. Genç, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
• Hançerlioğlu, O. (1989). Felsefe sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Işıldak, R. S. (2008). Yaratmada ilk adım: imge ve imgelem. Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 2 (1), 64-69. Erişim https://dergipark.org.tr/tr/pub/balikesirnef/issue/3366/46485
• İlden, S. (2011). Levnî imzalı insan resimlerinde figür anlayışı. Turkish Studies, 6 (1), 1268-1280. Erişim https://turkishstudies.net/turkishstudies?mod=makale_tr_ ozet& makale_id=14708
• İrepoğlu, G. (1999). Levnî, nakış–şiir–renk. İstanbul: T.C. Kültür Bakanlığı Mas Matbaacılık.
• İrepoğlu, G. (2000). Yenilik ve değişim, padişahın portresi Tesâvir-i Âli Osman. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Kanışkan, E. (2018). Kint sugi: Yara izlerinin güzelliği. Ulakbilge Dergisi, 6 (21), 161-178. Erişim https://www.ulakbilge.com/makale/pdf/1518765282.pdf
• Karabulut, N. ve Daşdemir, F. (2020). İmge, imgelem ve imgeleme kavramları bağlamında sanat eserinin oluşumu. EKEV Akademi Dergisi, 24 (82), 231-244. Erişm https://dergipark.org.tr/tr/pub/sosekev/issue/72040/1158541
• Karaca, Y. ve Nuhoğlu M. (2023). Klasik Dönemden batılılaşma dönemine geçişte nakkaş Levnî’nin minyatürlerinde renk unsuru. Kalemişi, 22, 10-28. https://www.kalemisidergisi.com/makale/pdf/1698739257.pdf
• Mahir, B. (2004). Osmanlı minyatür sanatı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Özel, M. (Ed.) (1999). Turkish Art. Ankara: The Republic of Turkey Ministery of Culture General Directorate of Fine Arts.
• Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. Cilt: 2, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Rideal, L. (2016). Resimler nasıl okunur? Anlam ve yöntem okuma rehberi (E. Nahum, Çev.). İstanbul: Yem Yayınları.
• Renda, G. (1997). Levnî. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi içinde (Cilt 2). İstanbul: Yem Yayınları.
• Südor, G. (2000). Aynanın gerçeği: resim eğitimi ve sanatla karşılaşma. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
• Thompson, A. K. (2013). İsyanın Metalaştığı Bir Çağda Walter Benjamin'in "Diyalektik İmge" Kavramı. (N. Örge, Çev.). Erişim https://www.e-skop.com/skopbulten/isyanin-metalastigi-bir-cagda-walter-benjaminin-diyalektik-imge-kavrami/1089
• Uçar, T. F. (2004). Görsel iletişim ve grafik tasarım. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Yücel, H. (2013). İmgeden yoruma. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.