Sanatı Doğru Okumak: Estetik Bir İletişim Modeli

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 304 - 324, 08.01.2025

E. Murat Çelik

Öz

Bu makalede kurmaca ve gerçeklik arasındaki özgün ilişkiyi Platon'un didaktik şeması ile Aristotelesçi klasik şema üzerinden ele alıyorum. Bu şemalardan ikincisinin çerçevesinin sanatın mimetik doğasına ve estetik iletişim potansiyeline dair daha incelikli bir anlayış sunduğunu ileri sürüyorum. Platon'un sanatı gerçekliğin sadece bir taklidi ve dolayısıyla hakikatten tehlikeli bir uzaklaşma olarak görmesi, sanatsal temsilin dönüştürücü ve yaratıcı gücünü vurgulayan Aristotelesçi bir bakış açısıyla sorguluyorum. Sanatın yalnızca gerçekliği yansıtmakla kalmadığını, aynı zamanda onunla aktif bir biçimde etkileşime girerek, alışıldık olanın alışılmadık hale getirildiği, eleştirel düşünmeyi ve gerçekliğin daha derinlemesine anlaşılmasını teşvik ettiği benzersiz bir iletişim alanı yarattığını ileri sürüyor ve bu savımı temellendirmek için Roman Ingarden ve Wolfgang Iser’in yapısal ve pragmatik kuramlarına başvuruyorum. Sanat ve gerçeklik arasındaki ilişkiyi yeniden çerçevelendirerek, sanatın etrafımızdaki dünyayı daha derin ve incelikli bir şekilde anlamamıza yol açabilen iletişimsel bir eylem olarak önemini vurguluyorum.

Anahtar Kelimeler

Mimesis, Kurmaca, Gerçeklik, Okuma Edimi, Estetik İletişim

Interpreting Art Correctly: A Model of Aesthetic Communication

Öz

In this paper I examine the peculiar relation between fiction and reality, contrasting the didactic schema of Plato with the Aristotelian classical schema. I posit that the latter’s framework offers a more nuanced understanding of the mimetic nature of art and its potential for aesthetic communication. Plato’s conception of art as a mere imitation of reality, and thus a dangerous distraction from truth, is challenged through an Aristotelian lens, which emphasizes the transformative and creative power of artistic representation. I suggest that art does not merely mirror reality but actively engages in it, creating a unique communicative space where the familiar is rendered unfamiliar, prompting critical reflection and a deeper understanding of reality. To support my claims, I refer to Roman Ingarden’s and Wolfgang Iser’s views on the structure of the work of art and reading act. By reframing the relationship between art and reality, I highlight the importance of art as a communicative act that can lead to a more profound and nuanced understanding of the world around us.

Anahtar Kelimeler

Mimesis, Fiction, Reality, Act of Reading, Aesthetic Communication

Kaynakça

• Aristoteles. (2017). Poetika (Şiir Sanatı Üzerine) (N. Kalaycı, Çev.). Ankara: Pharmakon Kitap.
• Austin, J. L. (2020). Söylemek ve Yapmak: Harvard Üniversitesi 1995 William James Dersleri (R. L. Aysever, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Badiou, A. (2013). Başka Bir Estetik: Sanatlar İçin Küçük Bir Kılavuz (A. U. Kılıç, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Çelik, M. (2018). The Quasi-Real World of Fiction and The Cognitive Value of Literature in Roman Ingarden’s Philosophy of Literature. Dört Öge, 14, 45-62.
• Çelik, M. (2021). Wolfgang Iser’s Understanding of Negative Referentiality and the Concept of Repertoire. Dört Öge, 20, 57-69.
• Gümüşbaş, M. B. (11 Haziran 2019). Vapuru Bıçaklamak: Edebiyatta Kötülüğün Temsili, Ahlak ve Ahlakçılık. Gazete Duvar. https://www.gazeteduvar.com.tr/forum/2019/06/11/vapuru-bicaklamak-edebiyatta-kotulugun-temsili-ahlak-ve-ahlakcilik
• Havelock, E. A. (1963). Preface to Plato. Cambridge, MA: Belknap Press of Harvard University Press.
• İlhan, A. (2012). Sisler Bulvarı. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ingarden, R. (1961). Aesthetic Experience and Aesthetic Object. Philosophy and Phenomenological Research, 21(3), 289–313. https://doi.org/10.2307/2105148
• Ingarden, R. (1973a). The Cognition of the Literary Work of Art (R. A. Crowley & K. R. Olson, Çev.). Evanston: Northwestern University Press.
• Ingarden, R. (1973b). The Literary Work of Art: An Investigation on the Borderlines of Ontology, Logic, and Theory of Literature (G. G. Grabowicz, Çev.). Evanston: Northwestern University Press.
• Ingarden, R. (1985). Selected Papers in Aesthetics (P. McCormick, Ed.). Washington, D.C.: Catholic University of America Press.
• Iser, W. (1980). The Act of Reading : A Theory of Aesthetic Response. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
• Kalaycı, N. (2020). Antikçağ’da Şiire Karşı Diyalektik: Poetik Kültürde ve Sokratik Kültürde İmge Üretimi. Cogito, 97, 17-41.
• Kureishi, H. (2002). Vücut (S. Köseoğlu, Çev.). İstanbul: Everest yayınları.
• LaCapra, D. (1982). Madame Bovary on Trial. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press.
• Mitscherling, J. (1996). Roman Ingarden's Ontology and Aesthetics. Ottawa: University of Ottawa Press.
• Meinong, A. (1910). Über Annahmen. Leipzig: Verlag von Johann Ambrosius Barth.
• Parfit, D. (1984). Reasons and Persons. Oxford, UK: Clarendon Press.
• Platon. (2016). Devlet (H. Demirhan, Çev.). İstanbul: Islık yayınları.
• Rancière, J. (2017). Kurmacanın Kıyıları (Y. Çetin, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Ricoeur, P. (1992). Oneself as Another (K. Blamey, Çev.). Chicago: The University of Chicago Press.
• Ricoeur, P. (2005). Zaman ve Anlatı: 1. Zaman-Olayörgüsü-Üçlü Mimesis (M. Rifat & S. Rifat, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Shiner, L. (2004). Sanatın İcadı: Bir Kültür Tarihi (İ. Türkmen, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.