Çerçevenin Politikası: Ne İçin, Kimin Gözünden?

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 38 - 55, 04.07.2025

N. Gamze Toksoy

https://doi.org/10.17572/mj2025.1.38-55

Öz

İnsan faaliyetlerinin gezegeni şekillendirmedeki baskın rolünü vurgulayan kavramsal bir çerçeve olarak Antroposen, çeşitli disiplinlerin dahil olduğu zengin bir tartışma alanı yaratır. Bu tartışmaların önemli bir boyutunu, insan merkezli dünya görüşünün neden olduğu dışlayıcı ve ötekileştirici pratiklerin eleştirisi oluşturur. Belirli bir insan tanımını yücelten bu bakış açısı modernite ile birlikte pekişmiştir. Modern dünya inşa edilirken yalnızca doğayı değil, insan topluluklarını da hiyerarşik bir düzene tabi tutan ve diğer varlıkları aşağı konumlandıran etkili söylemler üretilmiştir. Bu metinde, insanın merkezi konumdan yönelttiği bakışın ürünü olan, sosyo-kültürel hiyerarşileri pekiştiren ve dünya genelinde doğanın ve kültürlerin tahribatını meşrulaştıran, görsel temsil alanı mercek altına alınıyor.

Antroposen çağının ayırt edici icatlarından biri olan ve günümüze kadar toplumsal yaşamdaki yönlendirici etkisi artarak süren görüntüler, sömürgeci pratiklerin meşrulaştırılmasına katkı sunmuştur. Fotoğraf, sinema, haritalar ve dijital medya gibi görsel temsil biçimleri, dünyayı yansıtmanın ötesinde; onu belli bir perspektiften inşa eder. Görsel çerçevelerin etkili ideolojik aygıtlara dönüşmesinde sömürge coğrafyalarının ilk dönem temsillerinin ve onların sergilenme biçimlerinin rolü büyüktür. Sömürgeci pratiklerin meşrulaştırılmasında, egemen temsil biçimleri, "öteki"ni tanımlayan ve ona belirli roller biçen araçlara dönüşmüştür. Bu metinde, evrensellik iddiası olan ve açıldığı dönemlerde geniş yankı uyandıran The Family of Man sergisinden örnekler veriliyor. Böylece yalnızca geçmişte değil; günümüz medya ve iletişim sistemlerinde de etkisini sürdüren ve ötekine dair kalıp yargıları yeniden üreten görsel temsil biçimleri sorgulanıyor.

Anahtar Kelimeler

Antroposen, Görsel Temsil, Fotoğraf, Sömürgeci Bakış, The Family of Man.

The Politics of Frames: For What and Through Whose Eyes?

Öz

Anthropocene has created a rich field of debate involving various disciplines. An important dimension of these debates is the critique of the exclusionary and othering practices caused by an anthropocentric worldview. This perspective, which glorifies a certain definition of humans, has been reinforced by modernity. Thus, it has produced effective discourses that subject not only nature but also human communities, to a hierarchical order and position other beings as inferior. This text examines the field of visual representation, which is the product of the human gaze directed from a central position, reinforcing socio-cultural hierarchies, and legitimizing the destruction of nature and cultures around the world.

Images, one of the distinctive inventions of the Anthropocene epoch that continues to have an increasingly direct impact on social life to this day, have contributed to legitimizing colonial practices. Visual forms of representation, such as photography, cinema, maps, and digital media, go beyond reflecting the world; they construct them from a certain perspective. Early representations of colonial geographies and how they were exhibited played a major role in the transformation of visual frames into effective ideological devices. In the legitimization of colonial practices, dominant forms of representation have turned into tools that define the 'other' and assign certain roles to it. In this text, examples of exhibitions with a claim to universality that were widely acclaimed at the time of their opening are provided. In this way, the forms of visual representation that continue to be influential not only in the past but also in today's media and communication systems and that produce stereotypes about the 'other' are questioned.

Anahtar Kelimeler

Anthropocene, Visual Representation, Photography, Colonial Gaze, The Family of Man.

Kaynakça

• Adams, C. J. (2013). Etin cinsel politikası: Feminist-vejeteryan eleştirel kuram. (G. Tezcan ve M. Boyacıoğlu, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Azoulay, A. (2019). Potential history: Unlearning imperialism. New York: Verso Books.
• Azoulay, A. (2018). Her şeyi görme hakkı: Fotoğrafın icadı ve emperyalist bakış. (D. Yılmaz, Çev.). E-scop. Erişim: 24 Mart 2025. https://www.e-skop.com/skopbulten/her-seyi-gorme-hakki-fotografin-icadi-ve-emperyalist-bakis/4041.
• Azoulay, A. (2013). The family of man: A visual universal declaration of human rights. Thomas Keenan ve Tirdad Zolghadr (Der.), içinde, The human snapshot (s. 19-48). Berlin: Sternberg Press.
• Barthes, R. (1972). The great family of man. (A. Lavers, Çev.). içinde, Mythologies (s. 100-102). New York: Farrar, Straus & Giroux.
• Braidotti, R. (2014). İnsan sonrası. (Ö. Karakaş, Çev.). İstanbul: Kolektif Kitap.
• Edwards, E. (2001). Raw histories: photographs, anthropology and museums. London: Routledge.
• Gaard, G. (1993). Living interconnections with animals and nature. Greta Gaard (Der.), içinde, Ecofeminism: Women, animals, nature (s.1-12). Philadelphia: Temple University Press.
• Kozol, W. (1998). Visions of the world. American Quarterly, 50 (3), 662-669.
• Levi-Strauss, C. (1994). Irk, tarih ve kültür. (H. Bayrı ve R. Erdem, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Bezner, L.C. (1999). Subtle subterfuge: The flawed nobility of Edward Steichen’s family of man. içinde Photography and politics in America: From the New Deal into the Cold War (s. 121-174). Baltimore: Johns Hopkins University Press.
• Kaplan, L. (2005). American exposures: Photography and community in the twentieth century. Minneapolis: University of Minnesota.
• Lutz, C. ve Collins, J. (2005). National geographic”i doğru okumak. (M. Bayatlı, Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Memmi, A. (2009). Sömürgecinin portresi sömürgeleştirilenin portresi. (Ş. Süer, Çev.). İstanbul: Versus Kitap.
• Mitchel, T. (2001). Mısır’ın sömürgeleştirilmesi. (Z. Altok, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Newbury, D. (2023). An African looks at America: Picturing racial integration for Africa, 1956-68. History of Photography, 47(3), 269-297. DOI: 10.1080/03087298.2024.2323310
• Pinney, C. ve Peterson, N. (Der.), (2003). Photography's other histories. Durham and London: Duke University Press.
• Priem, K. ve Thyssen, G. (2018). Puppets on a string in a theatre of display? Interactions of image, text, material, space and motion in The Family of Man (ca. 1950s–1960s). Geert Thyssen ve Karin Priem (Der.), içinde, Modes and meaning: Displays of evidence in education (s. 105-122). London: Routledge.
• Poole, D. (1997). Vision, race, and modernity. New Jersey: Princeton.
• Sealy, M. A. (2019). Decolonizing the camera: photography in racial time. London: Lawrence & Wishart.
• Sekula, A. (1981). The traffic in photographs. Art Journal, 41, no. 1, 15-25.
• Shiva, V. (2016). Staying alive: Women, ecology, and development. Berkeley. North Atlantic Books.
• Shiva, V. ve Mies, M. (2019). Ekofeminizm. (İ. U. Kelso, Çev.). İstanbul: Sinek Sekiz Yayınevi.
• Stanard, M. G. (2011). Selling the Congo: A history of European pro-empire propaganda and the making of Belgian imperialism. Lincoln: University of Nebraska Press.
• Smith, T. (2014). Visual regimes of colonization: Aboriginal seeing and European vision in Australia. Nicholas Mirzoeff (Der.), içinde, The Visual Culture Reader (483-495). London: Routledge.
• Steichen, E. (1955). The family of man: The greatest photographic exhibition of all time: 503 pictures from 68 countries. New York: Museum of Modern Art.
• Tifentale, A. (2018). The family of man: The photography exhibition that everybody loves to hate. FK Magazine. Erişim: 29.03.2025. https:// https://fkmagazine.lv.