Okul Yöneticilerinin Yöneticilik Kavramına İlişkin Algılarının Metaforlar Yoluyla İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 74 - 91, 29.01.2021

Aykar Tekin Bozkurt , Esma Deniz

Öz

Eğitim yönetimi alanında yönetim ve yöneticilik konuları önemli yer tutmaktadır. Bu çalışmada, kamu okullarında görev yapan okul yöneticilerinin ‘yöneticilik’ konusundaki düşüncelerinin ve zihinsel algılarının metaforlar yoluyla belirlenmesi amaçlanmaktadır. Araştırmanın amacı doğrultusunda; (1) Okul yöneticilerinin yöneticilik kavramına ilişkin sahip oldukları metaforlar (ya da zihinsel imgeler) nelerdir, (2) Bu metaforlar ortak özellikleri bakımından hangi kavramsal kategoriler altında toplanabilir, sorularına cevap aranmıştır. Araştırma nitel bir araştırmadır. Araştırmanın çalışma grubunu 2017-2018 eğitim-öğretim yılında Gaziantep ve Şanlıurfa ili resmi okullarında görev yapan 77 okul yöneticisi oluşturmaktadır. Bu çalışmada araştırmacılar tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış form vasıtasıyla veriler toplanmıştır. Bu formda, katılımcılardan “Yöneticilik .…………… gibidir/benzerdir, çünkü ……....... ” cümlesini tamamlamaları istenmiştir. Toplanan veriler “içerik analizi yöntemi” ile analiz edilmiştir. Katılımcıların yöneticilik kavramına ilişkin birbirinden farklı 54 metafor ürettiği tespit edilmiştir ve bu metaforlar; Mintzberg (1973)’in yöneticilik rolleri gruplamasından esinlenerek başlıca üç kategori (kişiler arası roller, bilgisel roller ve kararsal roller) altında toplanarak analiz edilmiştir. Bu kategorilerden en yüksek frekansa sahip olanı ‘kişiler arası roller kategorisi’ olarak belirlenmiştir. Bu kategori altında en yüksek frekansa sahip olan yöneticilik rolleri ise ‘Liderlik’ ve ‘Başkanlık’ şeklinde belirlenmiştir. Araştırmanın sonunda ise bulgulara dayalı öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Okul yöneticisi, yöneticilik, yöneticilik rolleri, metafor

Kaynakça

• Aladağ, S., & Kuzgun, M. P. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının ‘değer’ kavramına ilişkin metaforik algıları. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (29), 163-193.
• Atıgan, F. (2013). Büro yönetimi ve yönetici asistanlığı programında okuyan öğrencilerin liderlik tarzlarına ilişkin eğilimlerinin analizi Muğla Üniversitesi örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, Büro Yönetimi Özel Sayısı.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: nitel bir araştırma nasıl yapılır?. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, (2), 368-388.
• Bayat, B. (2005). Örgüt içerisindeki rol ve işlevleri bakımından “orta kademe” yöneticileri. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(3), 1-13.
• Bayrak, Ç., & Terzi, Ç. (2004). Okul yöneticilerinin girişimcilik özelliklerinin okullara yansımaları. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya.
• Bilgin, N. (2006). Sosyal bilimlerde içerik analizi, teknikler ve örnek çalışmalar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Boddy, D. (2002). Management an introduction. England: Pearson Education Limited. ISBN 0273 657577.
• Bridge, B. (2003). Eğitimde vizyoner liderlik ve etkin yöneticilik. İstanbul: Beyaz Yayınları.
• Cerit, Y. (2008). Öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin müdür kavramı ile ilgili metaforlara ilişkin görüşleri. Eğitim ve Bilim, 3(12).
• Çobanoğlu, N., & Gökalp, S. (2015). Öğretmen adaylarının okul müdürüne ilişkin metaforik algıları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (31), 279-295.
• Deği̇rmenci̇, B. , & Okur, S. (2015). A research about evaluatıon of vocatıonal skılls of offıce management and personel assıtantshıps students: Besni vocatıonal schools of hıgher educatıon sample . International Journal of Sport Culture and Science, 3, 205-226. DOI: 10.14486/IJSCS279
• Deliveli, Ö. (2010). Yönetimde yeni yönelimler bağlamında lider yöneticilik. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı, Isparta.
• Erdoğan, İ. (2006). Okul yöneticilerinin genel özellikleri ve yöneticilik tutumlarıyla ilgili bir araştırma. Hasan Ali Yücel Eğilim Fakültesi Dergisi, 1, 103-118.
• Ersoy, F. (2017). Fenomenoloji. (Bölüm 3). Saban, A. ve Ersoy, A. Editör, Eğitimde Nitel Araştırma Desenleri içinde. Ankara:Anı yayıncılık.
• Geçit, Y., & Gencer, G. (2011). Sınıf öğretmenliği 1. Sınıf öğrencilerinin coğrafya algılarının metafor yoluyla belirlenmesi (Rize Üniversitesi örneği). Marmara Coğrafya Dergisi, 23, 1-19.
• Genç, N. (2007). Yönetim ve organizasyon. çağdaş sistemler ve yaklaşımlar. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Genç, N.F., & Alayoğlu, N. (2016). Yöneticilerin liderlik tarzları ile astlarına güvenleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: İstanbul Belediyeleri üzerinde bir araştırma, İşletme ve Sosyal Bilim Araştırmaları Dergisi, 5 (2), ISSN: 2147-4478.
• Gökçe, O., & Şahin, A. (2003). Yönetimde rol kavramı ve yönetsel roller. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 3 (6), 133-156.
• Güney, S. (2018). Davranış Bilimleri. Ankara: Nobel yayıncılık .
• Güveli, E., İpek, A., Atasoy, E., & Güveli, H. (2011). Sınıf öğretmeni adaylarının matematik kavramına yönelik metafor. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 140-159.
• Ilgar, L. (2005). Eğitim yönetimi okul yönetimi sınıf yönetimi. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Köybaşı, F., & Dönmez, B. ( 2017). Okul yöneticilerinin girişimcilik, öz-yeterlik ve örgütsel bağlılık algılarının analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 23 (2), 249-280.
• Mahlios, M. C. (2002). Teacher role formation. Action in Teacher Education, 24(1), 9-21.
• Mestry, R., & Blake, B. (2009). The principal as entrepreneur ın the management of schools. ICERI 2009 Proceedings, pp. 4037-4048.
• Miller, S. (1987). Some comments on the utility of metaphors for educational theory and practice. Educational Theory. 37, 219-227.
• Mintzberg, H. (1973). The nature of managerial work. New York: Harper & Row.
• Parlak, B. (2016). Yönetim Bilimi ve Çağdaş Yönetim Teknikleri. İstanbul: Beta Basım A.Ş.
• Rüzgar, N., & Kurt, M. (2013). Yöneticiler aslında ne yapar? Yönetici rolleri hakkında bursa merkezli işletmelerde bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi. 5 (4), 35-49.
• Saban, A. (2004). Giriş düzeyindeki sınıf öğretmeni adaylarının “öğretmen” kavramına ilişkin ileri sürdükleri metaforlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2 (2), 131-155.
• Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326 .
• Şişman, M. (2012). Eğitime Giriş. Ankara: Pegem Akademi.