Ortaokul 8. Sınıf Öğrencilerinin Okuma Alışkanlığının Oluşmasında Etkili Olan Faktörlere İlişkin Görüşleri

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 92 - 113, 29.01.2021

Gamze Mut Yücel Gelişli

Öz

Okuma alışkanlığına sahip bireylerin yetiştirilmesinin bir gereklilik olduğu günümüz dünyasında, bu alışkanlığın oluşması sürecinde etkisi olan çeşitli faktörlerin ne şekilde etkili olduğunun belirlenmesi ve bu doğrultuda yapılacak çalışmalar önem arz etmektedir. Ortaokul 8.sınıf öğrencilerinin, okuma alışkanlığının oluşmasında etkili olan faktörlere ilişkin görüşlerinin belirlenmesinin amaçlandığı bu araştırma, nitel araştırma modellerinden olgubilim deseni ile yapılmış, 2018-2019 eğitim-öğretim yılında Kilis ili Merkez ilçesinde yer alan 4 farklı ortaokulun toplamda 40 8. sınıf öğrencisi ile yürütülmüştür. Veriler, yarı yapılandırılmış görüşme formuyla toplanmış ve betimsel analiz tekniğiyle analiz edilmiştir. Öğrencilerin görüşleri birey, aile, arkadaş, öğretmen, Türkçe dersi ve medya temaları altında tablolaştırılmıştır. Araştırmayla okuma alışkanlığının oluşmasında öğrencilerin okumaya ilgi ve merak duymalarının, okumayı sevmelerinin; arkadaşların okuma konusunda örnek olmalarının, kitap değişiminde bulunarak kitaplar hakkında yorumlar yapmalarının; ailelerin çocuklarıyla birlikte kitap okumalarının; öğretmenlerin kitap önerilerinde bulunarak öğrencilere model olmalarının; Türkçe dersindeki metinlerin öğrencilerde merak ve ilgi uyandıracak unsurlardan oluşmasının ve derslerde okuma etkinlikleri yapılmasının; medyada okumaya istek ve merak uyandırıcı materyallere yer verilmesinin etkili olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

okuma alışkanlığı, okuma alışkanlığının oluşmasında etkili olan faktörler, öğrenci görüşleri

Kaynakça

• Acıyan, A.A. (2008). Ortaöğretim öğrencilerinin okuma alışkanlıkları ve akademik başarı düzeyi arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Aksaçlıoğlu, A., & Yılmaz, B. (2007). Öğrencilerin televizyon izlemeleri ve bilgisayar kullanmalarının okuma alışkanlıkları üzerine etkisi, Türk Kütüphaneciliği, 21(1), 3-28.
• Aksoy, E. (2014). İlköğretim öğrencilerinin okuma alışkanlığına ilişkin veli, öğretmen ve öğrenci görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Akyol, H., & Yıldız, M. (2011). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama, okuma motivasyonu ve okuma alışkanlıkları arasındaki ilişki. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(3), 793-815.
• Alan, Y. (2020). Türkiye’deki üniversite öğrencilerinin kitap okuma profilleri. Söylem Filoloji Dergisi, 5(1), 278-303.
• Arıcı, A. F. (2008). Okumayı niye sevmiyoruz? Üniversite öğrencileri ile mülakatlar. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(10), 91-100. https://dergipark.org.tr/en/pub/mkusbed/issue/19559/208513 sayfasından erişilmiştir.
• Arıcı, A.F. (2015). Türkiye’de milli bir okuma kampanyası: 100 temel eser. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(4), 230-241. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/271098 adresinden erişilmiştir.
• Balcı, A. (2009). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlık ve ilgileri üzerine bir araştırma. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ballı, A. (2019). Öğretmen adaylarının Türkçe kullanımına karşı duyarlılıkları ile kitap okuma alışkanlığına ilişkin tutumlarının incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2) ,368-388.
• Bamberger, R. (1990). Okuma alışkanlığını geliştirme (B. Çapar, Çev.). Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Batur, Z., Gülveren, H., & Bek, H. (2010). Öğretmen adaylarının alışkanlıkları üzerine bir araştırma (Uşak eğitim fakültesi örneği). Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (1), 32-49. http://www.pegem.net/dosyalar/dokuman/132672-20120428103913- batur-3.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Bozpolat, E. (2010). Öğretmen adaylarının okuma alışkanlığına ilişkin tutumlarının değerlendirilmesi (Cumhuriyet üniversitesi eğitim fakültesi örneği). Journal of World of Turks, 2(1), 411-428. http://dieweltdertuerken.org/index.php/ZfWT/article/viewArticle/116 adresinden erişilmiştir.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: PegemA.
• Creswell, J.W. (2017). Araştırma deseni (S.B. Demir, Çev.Editörü). Ankara: Eğiten Kitap.
• Çocuk Vakfı (2006). Türkiye’nin Okuma Alışkanlığı Karnesi. http://cocukvakfi.org.tr/wp- content/dosya/raporlar/13_okuma_aliskanligi_karnesi2006.pdf adresinden erişilmiştir.
• Davarcı, N. (2013). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin kitap okuma alışkanlığı ile bilgisayar - internet kullanımı arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Demir, T. (2009). İlköğretim 2. kademe öğretmen adaylarının okuma alışkanlıkları üzerine bir araştırma: (Gazi Üniversitesi örneği). Turkish Studies, 4(3), 717-745.
• Deniz, A. (2017). Ortaokul öğrencilerinin okuma alışkanlığının geliştirilmesi üzerine Türkçe öğretmenlerinin görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Adıyaman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adıyaman.
• Gömleksiz, M. N. (2004). Geleceğin öğretmenlerinin kitap okumaya ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi (Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi örneği). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 1-21. http://efdergi.yyu.edu.tr/eskiefdergi/makaleler/cilt_I/ozetler/nuri_ozet.htm sayfasından erişilmiştir.
• Gürsoy, H.C. (2018). Kitap okuma alışkanlığının kazandırılmasında yardımcı bir araç olarak çizgi romanların kullanılması. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Kurulgan, M., & Çekerol, G. S. (2008). Öğrencilerin okuma ve kütüphane kullanma alışkanlıkları üzerine bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (2), 237-258.
• Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü (2011). Türkiye Okuma Kültürü Haritası. http://www.kygm.gov.tr/Eklenti/55,yonetici-ozetipdf.pdf?0 adresinden erişilmiştir.
• Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü (2019). 2019 yılı istatistik bilgileri tablosu. https://kygm.ktb.gov.tr/TR-255535/2019-yili--istatistik-bilgileri.html sayfasından erişilmiştir.
• Miles, M.B., & Huberman, A.M. (2019). Nitel veri analizi (S. A.Altun & Ersoy, A. Çev.). Ankara: Pegem Akademi.
• Milli Eğitim Bakanlığı Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı, (2003). PIRLS 2001 (Okuma Becerilerinde Gelişim Projesi) ulusal raporu. http://yegitek.meb.gov.tr/dosyalar%5Cdokumanlar%5Culuslararasi/pirls_2001_ulu sal_raporu.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2019). PISA 2018 Türkiye Ön Raporu, Eğitim Analiz ve Değerlendirme Raporları Serisi NO:10 Aralık 2019. http://meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_12/03105347_PISA_2018_Turkiye_On_ Raporu.pdf sayfasından erişilmiştir. Öztürk, D. S., & Aksoy, E. (2016). İlköğretim öğrencilerinin okuma alışkanlığına ilişkin veli görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(2), 562-591. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/226831 sayfasından erişilmiştir.
• Saracaloğlu, A.S., Karasakaloğlu,N., & Aslantürk,E. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının okuma ilgi ve alışkanlıklarının karşılaştırılması (Adnan Menderes ve Uludağ Üniversiteleri örneği). Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(3), 457-480.
• Sevmez, H. (2009). Türkçe öğretmen adaylarının okuma alışkanlığı ve kütüphane kullanımı üzerine bir inceleme (SÜ eğitim fakültesi örneği).Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Silverman, D., (1993). Interprting qualitative data: Methods for analvsing talk, text and interaction. London: Sage Publications.
• Şencan, H. (2005).Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik. Ankara: Seçkin.
• Temizyürek, F., Çolakoğlu, B.K., & Coşkun, S. (2013). Dokuzuncu sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlıklarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(2), 114-150.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2019). Yıllara göre il nüfusları, 2000-2019. http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist sayfasından erişilmiştir.
• Türnüklü, A. (2000). Eğitimbilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: Görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 6(24), 543- 559. http://www.kuey.net/index.php/kuey/article/view/578 adresinden erişilmiştir.
• Ungan, S. (2008). Okuma alışkanlığımızın kültürel altyapısı. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,7(1), 218-228.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yıldız, D., Ceran, D., & Sevmez, H. (2015). Eğitim fakültesi öğrencilerinin okuma alışkanlıkları profili. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(3), 141-166. http://dergipark.ulakbim.gov.tr/usaksosbil/article/view/5000092972/5000111804 sayfasından erişilmiştir.
• Yılmaz, B. (2004). Öğrencilerin okuma ve kütüphane kullanma alışkanlıklarında ebeveynlerin duyarlılığı. Bilgi Dünyası, 5(2), 115-136. http://eprints.rclis.org/7362/ sayfasından erişilmiştir.
• Yücebaş, A. (2017). Ankara’daki ilköğretim öğretmenlerinin okuma ve kütüphane kullanma alışkanlıkları. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.