2018 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programının Harita Kullanımı Bakımından İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 59 - 79, 25.01.2023

Süleyman Temur

Öz

Yenilenen 2018 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda yer alan özel amaçlardan birisi de bireyin “yaşadığı çevre ile dünyanın genel coğrafi özelliklerini tanıyarak insan ile çevre arasındaki etkileşimi açıklamaları ve mekânı algılama becerilerini geliştirmeleri” olarak ifade edilmiştir. Bu bağlamda çalışmada, coğrafyaya ait temel nitelikleri bireylere kazandırmak ve tarihi olayları açıklarken yine coğrafya biliminin verilerinden yararlanmayı sağlamak için 2018 SBDÖP’de harita kullanımının incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada, nitel araştırma modellerinden doküman incelemesi yaklaşımı kullanılmıştır. Veriler, içerik analizi tekniğiyle analiz edilmiştir. Araştırmada “2018 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı” veri kaynağı olarak kullanılmıştır. Çalışmada, SBDÖP’de yer alan kazanımlar ve kazanımların yer aldığı öğrenme alanları harita kullanımı kapsamında analiz edilerek tablolar halinde sunulmuştur. Araştırma sonucunda, 4. sınıfta 6, 5. sınıfta 15, 6. sınıfta 14 ve 7. sınıfta 9 olmak üzere toplam 44 kazanımda harita kullanımına ilişkin sonuçlara ulaşılmıştır. Harita kullanımına ilişkin en fazla kazanımın yer aldığı sınıf kademesi 5. sınıf, en az kazanımın yer aldığı sınıf kademesi ise 4. sınıftır. Harita kullanımına ilişkin kazanımların en fazla yer aldığı öğrenme alanı ”İnsanlar, Yerler ve Çevreler”, en az kazanımın yer aldığı öğrenme alanı ise “Üretim, Dağıtım ve Tüketim”dir. Ayrıca “Birey ve Toplum”, “Bilim, Teknoloji ve Toplum” ve “Etkin Vatandaşlık” öğrenme alanlarında harita kullanımına ilişkin herhangi bir kazanım bulgusuna rastlanmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler, Harita Kullanımı, Öğrenme Alanı, Kazanım.

Kaynakça

• Akengin, H. (2015). Tarih öğretiminde kullanılan haritalar üzerine bir değerlendirme. Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 4(1), 122-155.
• Akkuş, A. (1996). Harita bilgisi. Konya: Öz Eğitim Yayınları.
• Aktürk, V. (2012). Sosyal bilgiler dersinde animasyon ve dijital harita kullanımının öğrencilerin mekanı algılama becerilerine yönelik etkileri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Bahar, H. H., Sayar, K., & Başıbüyük, A. (2010). İlköğretim öğrencilerinin kroki okuma becerilerinin incelenmesi (Erzincan örneği). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), 229-246.
• Balkan, A. (2007). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler dersinde harita kullanımının derse karşı tutuma, başarıya ve hatırda tutma düzeyine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-15.
• Barth, J. L., & Demirtaş, A. (1997). İlköğretim sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: YÖK/Dünya Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi.
• Baydil, E. (2003). Coğrafyaya giriş. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Bekdemir, Ü., & Polat, S. (2016). Sosyal bilgiler 5. ve 6. sınıf ders kitaplarında harita kullanımı. Ekev Akademi Dergi(68), 363-381.
• Bogdan , R. C., & Biklen, S. K. (1992). Qualitative research for education: An introduction to theory and methods. Boston: Allyn and Bacon.
• Buğdaycı, İ. (2012). İlköğretimde harita kullanımı üzerine bir inceleme. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Buğdaycı, İ., & Bildirici , İ. Ö. (11-15 Mayıs 2009). Harita kullanımının coğrafya eğitimindeki önemi. 12. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı (s. 1-8). Ankara: TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası.
• Buğdaycı, İ., Bildirici , İ. Ö., & Tarman, B. (2015). 6-7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarındaki haritaların kartografik tasarımlarının kazanımlar açısından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(4), 143-174.
• Cemaloğlu, N. (2005). Eğitim ortamında öğretim araçları. L. Küçükahmet (Ed.) içinde, Sınıf yönetimi (s. 265-272). Ankara: Nobel Yayınları.
• Çiftçi, Ü. (2002). Sosyal bilgilerde 6. 7. ve 8. sınıf derslerinde materyal kullanımının öğrenci başarısı ve tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Demiralp, N. (2004). Coğrafya öğretiminde materyallerin geliştirilmesi ve kullanılması. XII. Eğitim Bilimleri Kongresi Bildirileri. IV, (s. 2385-2403). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Demiralp, N. (2007). Coğrafya eğitiminde materyaller ve 2005 coğrafya dersi öğretim programı. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 373-384.
• Doğanay, H. (1993). Coğrafyada metodoloji: Genel metotlar ve özel öğretim metotları. İstanbul: MEB Yayınları.
• Duman, B., & Girgin, M. (2007). Eğitim fakültesi öğrencilerinin harita okuryazarlığına ilişkin görüşleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 12(17), 187-202.
• Eker, S. (2018). Coğrafya öğretiminde haritanın ve Cihannüma'nın önemi. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 5(1), 1-15.
• Ertuğrul, Z. (2008). İlkögretim 6. sınıf öğrencilerinin harita ve küre kullanım becerilerinin tespiti. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Girgin, M., Koca, H., & Sever , R. (2002). Coğrafya derslerinde harita kullanımı ve başlıca sorunlar. II. Coğrafya Kurultayı. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Goetz, J. C., & LeCompte, M. D. (1984). Ethnography and qualitative design in educational research. Orlando: Academic Press.
• Göksel, O. (2007). Sosyal bilgiler öğretiminde harita ve grafik kullanımının eğitimi destekleme düzeyi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Güneş, G. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının coğrafya konularında harita ve harita sembollerini kullanabilme becerileri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ahi Evran Üniversitesi, Kırşehir.
• İncekara, S., & Kantürk, G. (2010). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının haritalarla ilgili temel görüşleri ve harita kullanımına yönelik yaklaşımları. Marmara Coğrafya Dergisi(21), 240-257.
• Kaf Hasırcı, Ö. (2005). Görsel öğrenme stillerine göre düzenlenen öğretimin akademik başarı ve kalıcılığa etkisi. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(2), 299-314.
• Kan, Ç. (2006). Etkili sosyal bilgiler öğretimi arayışı. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 537-544.
• Kızılçaoğlu, A. (2007). Harita becerilerine pedagojik bir bakış. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(18), 341-358.
• Koç, H. (2008). Coğrafya öğretim programındaki kazanımların öğrencilerin harita beceri düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Lacoste, Y. (2004). Coğrafya savaşmak içindir. Ankara: Doruk Yayımcılık.
• MEB. (2005). Sosyal bilgiler 4. ve 5. sınıf öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Ankara: MEB Yayınları.
• Meydan , A., & Akdağ, H. (2008). Sosyal bilgiler dersinde öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. B. Tay, & A. Öcal (Ed.) içinde, Sosyal bilgiler öğretimi (s. 146-188). Ankara: Pegem Akademi.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). CA: Sage Publications.
• Nalçacı, A., & Ercoşkun, M. H. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler derslerinde kullanılan materyaller. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi(11), 141-154.
• Oruç, Ş., & Liman, E. (2012). Sosyal bilgiler ders kitaplarında kullanılan harita ve şekiller üzerine bir değerlendirme. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi,, 22(1), 145-159.
• Öztürk, C. (2006). Sosyal bilgiler: Toplumsal yaşama disiplinlerarası bir bakış. Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi. Pegem Yayıncılık: Ankara.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3nd ed.). London: Sage Publications, Inc.
• Sönmez, Ö. F., & Aksoy, B. (2013). Cumhuriyetten günümüze ilköğretim programlarında harita becerileri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 171(171), 269-288.
• Sözer , E. (1998). sosyal bilgiler öğretiminde kullanılan araç-gereçler. G. Can (Ed.) içinde, Sosyal bilgiler öğretimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Şahin, C. (2002). Coğrafyaya giriş. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Turan, R. (2018). 2017 ilkokul ve ortaokul sosyal bilgiler dersi öğretim programı üzerine genel bir değerlendirme. Diyalektolog Ulusal Sosyal Bilimler Dergisi(19), 295-328.
• Ünal, A. V., & Özkaral , T. C. (2019). 2018 sosyal bilgiler öğretim programı ile ders kitaplarının harita kullanımı açısından incelenmesi. İstanbul Uluslararası Coğrafya Kongresi Bildiri Kitabı (s. 167-178). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Ünlü, M., & Aksoy Güncegörü, H. (2013). Coğrafya derslerinde harita becerisine yönelik uygulamaların öğretmen tutumlarına etkisi. Marmara Coğrafya Dergisi(27), 58-71.
• Ünlü, M., Üçışık, S., & Özey, R. (2002). Coğrafya eğitiminde haritaların önemi. Marmara Coğrafya Dergisi(5), 9-25.
• Üzümcü, N. O. (2007). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde harita okuma becerisinin aktif öğrenme yöntemiyle kazandırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Yazıcı, K. (2006). Sosyal bilgilerde kullanılan görsel araçlar: haritalar, küreler, resimler, tablolar ve grafikler. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(15), 651-662.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, L. (2006). İlkögretim 7. sınıf sosyal bilgiler derslerindeki harita, grafik ve şekillerin kavranma düzeyi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Yüksel, A., Mil, B., & Bilim, Y. (2007). Nitel araştırma: Neden, nasıl, niçin? (3. Baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.