Sınıf Öğretmeni Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 204 - 219, 20.07.2023

Bilge Öztürk

Öz

Bu araştırmada sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin farklı değişkenler açısından karşılaştırılması amaçlanmıştır. Araştırma nicel araştırma yöntemlerinden biri olan tarama desenine göre yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubunu Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Lisans Programının farklı sınıf seviyelerinde öğrenim gören 210 sınıf öğretmeni adayı oluşturmaktadır. Veri toplamak amacıyla Semerci (2016) tarafından geliştirilen Eleştirel (Kritik) Düşünme Eğilimi Ölçeği (EDEÖ) kullanıldığı araştırmada, EDEÖ’nün güvenirliği tekrar hesaplanmış ve Cranbach Alpha güvenirlik katsayısı .915 olarak belirlenmiştir. Verilerin analizinde değişken türüne göre Kruslal-Wallis H Testi, Tek Yönlü Varyans Analizi ve Mann-Whitney U Testi kullanılmıştır. Araştırmada sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin sınıf düzeyi, cinsiyet ve üniversiteye gelmeden önce yaşadıkları bölge değişkenine göre farklılık göstermediği belirlenmiştir. Bunun yanında mezun olunan lise türüne göre imam hatip lisesi ile meslek lisesi arasında meslek lisesi lehine anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel düşünme, eğilim, sınıf öğretmeni adayı

Kaynakça

• Açışlı, S. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının öğrenme stilleri ile eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 15(1), 273-285.
• Akar, Ü. (2007). Öğretmen adaylarının bilimsel süreç becerileri ve eleştirel düşünme beceri düzeyleri arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Akkaya, N., İşçi, C., & Susar-Kırmızı, F. (2018). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünmeye ilişkin tutumlarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44, 47-63.
• Alkın-Şahin, S., Tunca, N., & Ulubey, Ö. (2014). Öğretmen adaylarının eğitim inançları ile eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişki. İlköğretim Online, 13(4), 1473-1492.
• Anagün, Ş.S., Atalay, N., Kılıç, Z., & Yaşar, S. (2016). Öğretmen adaylarına yönelik 21. yüzyıl becerileri yeterlilik algıları ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 160-175.
• Arıkan, O. (2018). OKS, SBS ve TEOG fen bilimleri testi sorularının bilimsel süreç becerileri ve eleştirel düşünme becerilerine göre incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Kırıkkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kırıkkale.
• Batur, Z., & Özcan, H.Z. (2020). Eleştirel düşünme üzerine yazılan lisansüstü tezlerinin bibliyometrik analizi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9(2), 834-854.
• Bayat, N. (2014). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme düzeyleri ile akademik yazma başarıları arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 39(173), 155-168.
• Bayrak, B.K. (2014). Öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlık düzeyleri ve eleştirel düşünme eğilimleri üzerine bir araştırma. International Journal of Social Science, 25(1), 439-456.
• Beers, S.Z. (2012). 21st century skills: Preparing students for their future. https://cosee.umaine.edu/files/coseeos/21st_century_skills.pdf erişim tarihi: 10 Aralık 2020.
• Beşoluk, Ş., & Önder, İ. (2010). Öğretmen adaylarının öğrenme yaklaşımları, öğrenme stilleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 9(2), 679-693.
• Bursal, M. (2017). SPSS ile temel veri analizleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö.A., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (16. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Can, Ş., & Kaymakçı, G. (2015). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri. NWSA-Education Sciences, 10(2), 66-83.
• Chukwuyenum, A.N. (2013). Impact of critical thinking on performance in mathematics among senior secondary school students in lagos state. IOSR Journal of Reasearch & Method in Education (IOSR-JRME), 3(5), 18-25.
• Coşkun, M.K. (2013). Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri (İlahiyat-eğitim dkab karşılaştırması). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 143-162.
• Çekin, A. (2013). Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme becerilerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1, 25-46.
• Çetinkaya, Z. (2011). Türkçe öğretmen adaylarının eleştirel düşünmeye ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 93-108.
• Çolak, İ., Türkkaş-Anasız, B., Yorulmaz, Y.İ., & Duman, A. (2019). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerine cinsiyet, sınıf düzeyi, anne ve baba eğitim durumu değişkenlerinin etkisinin incelenmesi: Bir meta analiz çalışması. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 10(1), 67-86.
• Doğanay, A., Akbulut-Taş, M., & Erden, Ş. (2007). Üniversite öğrencilerinin bir güncel tartışmalı konu bağlamında eleştirel düşünme becerilerinin değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 52, 511-546.
• Doğanay, A., & Ünal, F. (2006). Eleştirel düşünmenin öğretimi. A. Şimşek (Ed.), İçerik türlerine dayalı öğretim içinde (s. 209-225). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Durnacı, Ü., & Ültay, N. (2020). Sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel ve yaratıcı düşünme eğilimleri. Turkish Journal of Primary Education (TUJPED), 5(2), 75-97.
• Ekinci, Ö., & Aybek, B. (2010). Öğretmen adaylarının empatik ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 9(2), 816-827.
• Emir, S. (2012). Eğitim fakültesi öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 34-57.
• Ennis, R.H. (1989). Goals for critical thinking curriculum. A. Costa (ed), Developing minds: A source book for teaching thinking. Virginia: Association For Supervision And Curriculum Development.
• Fraenkel, J.R., & Wallen, N.E. (2006). How to design and evaluate research in education (6th Edition). New York: Mcgraw- Hill International Edition.
• Fisher, A. (2007). Critical thinking: An introduction. Cambridge: Cambridge University Press.
• Ghaemi, F., & Mirsaed, S.J.G. (2017). The impact inquiry based learning approach on critical thinking skill of EFL students. EFL Journal, 2(2), 89-102.
• Giancarlo, C.A., & Facione, P.A. (2001). A look across four years at the disposition toward critical thinking among undergraduate students. Journal of General Education, 50(1), 29-55.
• Gürkaynak, İ., Üstel, F., & Gülgöz, S. (2008). Eleştirel düşünme. İstanbul: Eğitim Reformu Girişimi.
• Güven, M., & Kürüm, D. (2007). Teacher candidates’ learning styles and critical thinking dispositions. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(21), 60-90.
• Hayırsever, F., & Oğuz, E. (2017). Öğretmen adaylarının eğitim inançlarının eleştirel düşünme eğilimlerine etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 757-778.
• Huber, C.R., & Kuncel, N.R. (2016). Does college teach critical thinking? A meta-analysis. Review of Educational Research, 86(2), 431-468.
• Ip, W., Lee, D., Lee, I., Chau, J., Wootton, Y., & Chang, A. (2000). Dispositions toward critical thinking: A study of Chinese undergraduate nursing students. Journal of Advanced Nursing, 32, 84-90.
• Johnson, A. (2000). Using creative and critical thinking skills to enhance learning. Boston: Allyn and Bacon.
• Johnson, B., & Christensen, L. (2014). Eğitim araştırmaları: Nicel, nitel ve karma araştırmalar (4. Baskı). (Çev. S. B. Demir). Ankara: Eğiten Kitap.
• Kartal, T. (2012). İlköğretim fen bilgisi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 279-297.
• Kawashima, N., & Shiomi, K. (2007). Factors of the thinking disposition of Japa-nese high school students. Social Behavior and Personality, 35(2), 187-194.
• Kiriş-Avaroğulları, A., & Şaman, B. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının öğrenme stilleri ile eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 53, 411-434.
• Koç-Erdamar, G., & Bangir-Alpan, G. (2017). Eleştirel düşünme algısı: Lise öğretmenleri üzerine bir araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(62), 787-800.
• Korkmaz, Ö. (2009). Eğitim fakültelerinin öğrencilerin eleştirel düşünme eğilim ve düzeylerine etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(4), 879-902.
• Korkmaz, Z.S. (2018). Eleştirel düşünme becerileri eğitiminin öğretmenlerin ve öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerine etkisi (Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum
• Kürüm, D. (2002). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme gücü (Yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB], (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara.
• Moore, K.D. (2001). Classroom teaching skills, Boston: Mcgraw-Hill.
• National Research Council [NRC], (2010). Exploring the intersection of science education and 21st century skills: A workshop summary. Washington, DC: The National Academies Press.
• Ocak, G., Eymir, E., & Ocak, İ. (2016). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 63-91.
• Ocak, İ., & Kutlu-Kalender (2017). 6. sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Kütahya ili örneği). Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(4), 1587-1600.
• Onwuegbuzie, A. (2001). Critical thinking skills: A comparison of doctoral and masters level student. College Student Journal, 35(3), 447-480.
• Özdemir, Ö. (2014). Tarama yöntemi. M. Metin (Ed.), Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri içinde (s. 77-97). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Paul, R., & Elder, L. (2013). Kritik düşünce (Çev. E. Aslan ve G. Sart). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Profetto-McGrath J. (2003). The relationship of critical thinking skills and critical thinking dispositions of baccalaureate nursing students. Journal of Advanced Nursing, 43(6), 569-577.
• Qing, Z., Jing, G., & Yan, W. (2010). Promoting preservice teachers’ critical thinking skills by inquiry-based chemical experiment. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2(2), 4597-4603.
• Rudd, R.D. (2007). Defining critical thinking. Techniques, 82(7), 46-49.
• Semerci, N. (2016). Eleştirel düşünme eğilimi (EDE) ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik revize çalışması. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(9), 725-740.
• Şen, Ü., (2009). Türkçe öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme tutumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Journal World Of Turks, 1(2), 69-89.
• Tural, A., & Seçgin, F. (2012). Sosyal bilgiler ile fen ve teknoloji öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri üzerine bir araştırma. E-uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(1), 63-77.
• Tümkaya, S. (2011). Fen bilimleri öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri ve öğrenme stillerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 215- 234.
• Ulusoy, B., & Karakuş, F. (2018). Lise öğrencilerinin öz yönetimli öğrenmeye hazırbulunuşlukları ile eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 684-699.
• Ülger, K. (2020). Bloom taksonomisi perspektifinden öğrencilerin eleştirel düşünme ve yaratıcı düşünme becerileri arasındaki ilişki. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education, 9(2), 63-70.
• Walsh, C.M., & Hardy, R.C. (1999). Disposition differences in critical thinking related yo gender and academic major. Journal of Nursing Education, 38(4), 149-155.
• Yıldız, K., & Yılmaz, B. (2020). Sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme ve yanal düşünme eğilimleri arasındaki ilişki. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 335-353.
• Yılmaz, A. (2021). The effect of technology ıntegration in education on prospective teachers' critical and creative thinking, multidimensional 21st century skills and academic achievements. Participatory Educational Research, 8(2), 163-199. Yılmaz, A., & Yanarateş, E. (2022). The effect of STEM activities developed within the scope of a science course on 7th grade students' inquiry and innovative thinking skills. International Journal of Curriculum and Instruction, 14(1), 274-303. Yılmaz, K. (2020). Eleştirel ve analitik düşünme (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Zayif, K. (2008). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri (Yüksel lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.