Osman Hamdi Bey’in “Karanlık” Yılları (1871-1881)

Yıl 2019, Sayı: 17, 53 - 75, 05.07.2019

Edhem Eldem

Öz

Osman Hamdi Bey’in birçok açıdan kendi şöhretinin kurbanı olduğunu söylemek mümkündür. Bir taraftan Müze-i

Hümâyûn’un müdürü ve modern anlamda Osmanlı arkeoloji ve müzeciliğinin kurucusu olarak, diğer taraftan ise uluslararası

üne sahip bir ressam olarak kazanmış olduğu görünürlük, bu itibarlı konumundan önceki yıllardaki hayatının

büyük ölçüde karanlıkta kalmasına neden olmuştur. Genel olarak, ama özellikle de bu dönemle ilgili kaleme almış olduğu

hatırat, günlük ve yazışma türünden belgelerin azlığı bu boşluğu doldurmayı daha da güçleştirmektedir. Günümüze kadar

gelebilmiş olan Paris (1860-1868) ve Bağdat (1869-1870) mektupları ve 1881’den itibaren muhtelif kişi ve kurumlarla olan

yoğun yazışmaları arasında kalan on senelik sessizlik, muhtelif memuriyet ve görevlerle geçen ve oldukça istikrarsız olduğu

anlaşılan bir geçiş dönemine işaret etmektedir.

Oysa bugüne kadar dikkatleri çekmemiş veya hiç bilinmeyen kaynaklara müracaat ederek geleceğin Osman Hamdi

Bey’inin bu “karanlık” dönemini biraz olsun açıklığa kavuşturmak mümkün gözükmektedir. 1873 Viyana Dünya Sergisi’ndeki

komiserliği ve 1876’daki Bulgaristan olaylarını incelemekle görevli komisyon üyeliği gibi artık nispeten iyi bilenen

görevleri dışında genç Hamdi’nin esas itibariyle memuriyette pek başarılı olamadığı, bu başarısızlığın neticesinde resme

yöneldiği ve en sonunda da bu sayede saraya yaklaşarak kendine bir yol çizmeye çalıştığı ortaya çıkmaktadır. Kısacası bu

inceleme, 1881’de müzenin başına getirilmesiyle bambaşka bir yön alan Osman Hamdi Bey’in yaşam ve kariyerinin bilinmeyen

bazı veçhelerini ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osman Hamdi Bey, Müze-i Hümayun, Sultan II. Abdülhamid, Osmanlı Resmi, Osmanlı Modernleşmesi, Batılılaşma Oryantalizm

Destekleyen Kurum

T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI MİLLİ SARAYLAR İDARESİ BAŞKANLIĞI

Kaynakça

• Eldem, Osman Hamdi Bey Sözlüğü, s. 44-45.