FEYHAMAN DURAN'IN TOPKAPI SARAYI'NDAKİ TABLOLARINDA YENİ TESPİTLER

Yıl 2021, Sayı: 20, 41 - 57, 04.08.2021

Selin İpek

Öz

Topkapı Sarayı Resim Koleksiyonu, konu ve üslup çeşitliliğinin yanı sıra, farklı kültür ve disiplinlerden gelen sanatçı çeşitliliği açısından da oldukça zengindir. Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan itibaren hüküm süren otuz altı padişahın farklı dönemlerde çeşitli tekniklerle yapılmış portrelerine sahip olması sebebiyle de Osmanlı “padişah portreciliği” alanın-daki en eski ve önemli koleksiyonlardan biridir. Sarayın 1924 yılında Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün emriyle müze hâline getirilmesinden sonra mevcut koleksiyon bağış ve satın alma yoluyla büyümüş, zamanla Dolmabahçe ve Yıldız gibi geç dönem saraylarından gelen resimlerin eklenmesiyle daha da zenginleşmiştir.
Padişahların, hanedan kadınlarının, şehzadelerin, önemli devlet adamlarının, Cumhuriyet dönemi sanatçı ve aydınla-rının portreleri ile peyzaj, tören, günlük yaşam konulu resimlerden oluşan koleksiyonda Halil Paşa, Namık İsmail, İbrahim Çallı, Saip Tuna, Mihri Müşfik gibi ünlü Türk ressamlarına ait çok sayıda resim bulunur. Makalenin konusunu bu ressamlar-dan biri olan Feyhaman Duran’a (1886-1970) ait resimler oluşturmaktadır. 1914 Kuşağı temsilcileri arasında “portre ressamı” olarak bilinen sanatçı, eşi Güzin Duran ile birlikte müzenin İkinci Dünya Savaşı sebebiyle kapalı olduğu 1943-1947 yılları arasında Topkapı Sarayı’nda özel izinle çalışmış, saraydan çeşitli görünümleri tuvale geçirmiştir. Sanatçının yapmış olduğu Mustafa Kemal Atatürk ve birçok Cumhuriyet dönemi aydınının (Adnan Adıvar, Hasan Âli Yücel, Rauf Orbay vs.) portreleri de Saray koleksiyonundadır. Makalede, Feyhaman Duran’ın 1953-1962 yılları arasında Topkapı Sarayı envanterlerine kayde-dilen eserlerinden ve Millî Saraylar devir sayımında bu eserlerden bazılarında ortaya çıkan yeni tespitlerden bahsedilecektir.

Anahtar Kelimeler

Feyhaman Duran, Güzin Duran, Topkapı Sarayı, Türk Resmi, Portre, Milli Saraylar, Resim Müzesi

Kaynakça

• Anafarta, Nigâr, Topkapı Sarayı Padişah Portreleri, Doğan Kardeş Yayınları, İstanbul 1966.
• Belge, Murat, Boğaziçi’nde Yalılar, İnsanlar, İletişim Yayınları İstanbul 1997.
• Berksoy, Funda, Aydın Portreleri, Türkiye’de Toplumsal Dönüşümün Sanata Yansıması
• Canikli, İlkay Canan, Ressam Güzin Duran, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler
• Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, (Tez Danışmanı: Prof. Dr. Gül İrepoğlu), İstanbul 2005.
• Cantay, Gönül, “Ressam Feyhaman Duran”, Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla VI. Eyüp Sultan Sempozyumu
• Çötelioğlu, Aysel, “Padişah Portreleri ve Resim Koleksiyonu”, Topkapı Sarayı, Akbank Kültür ve Sanat
• ______________, Topkapı Sarayı Müzesi Resim Koleksiyonu ve Padişah Portreleri, BKG Yayınları,
• Demirsar Arlı, Belgin, Resim Galerisi Pinakothek (Katalog), T.C. İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü Bilim ve
• Ertaylan, İsmail Hikmet, “Ünlü Portre Ressamlarımızdan Feyha-man Duran”, Hayat Tarih Mecmuası, S.
• Feyhaman Duran: İki Dünya Arasında, Sergi Kataloğu, (12 Ocak-13 Ağustos 2017), Sakıp Sabancı
• Giray, Muhteşem, Güzel Sanatlar Eğitiminde 100 Yıl, Mimar Sinan Üniversitesi Basımevi, İstanbul 1983.
• İpek, Selin, “Ressam Feyhaman Duran’ın Topkapı Sarayı’ndaki Tabloları”, Atlas Tarih, S. 49, Ekim-
• İrepoğlu, Gül, Feyhaman Duran, Tifdruk Matbaacılık, İstanbul1986.
• ___________, “Feyhaman Duran”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Os-manlılar Ansiklopedisi, Yapı Kredi
• ___________, “Türk Resminde Bir Temel Taşı: Feyhaman Duran”, Antik ve Dekor, S. 57, Şubat-Mart
• ___________, “Feyhaman, Resim Aşkıyla”, Feyhaman Duran: İki Dünya Arasında, Sergi Kataloğu, (12
• Ocak-13 Ağustos 2017), Sakıp Sabancı Müzesi, İstanbul 2017.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Resim Koleksiyonu, İBB Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, No:4,
• Naci, Elif, “İstanbul Sarayında Adım Adım: Topkapı Sarayı Resim Galerisi”, Hayat Tarih Mecmuası, S. 8,
• Ortaylı, İlber, Zaman Kaybolmaz “İlber Ortaylı Kitabı”, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2006.
• Öz, Tahsin, Hayatım, Topkapı Sarayı Müzesi, İstanbul 1991.
• Rahimi-zâde İbrahim Çavuş, Harimi, Kitâb-ı Gencîne-i Feth-i Gence [Osmanlı-İran Savaşları ve
• Gence’nin Fethi (1583-1590)], Çamlıca Yayınları, İstanbul 2010.
• Sarı, Nil - Elif Sağdıç, “Süheyl Ünver’e Ressam Dostlarından Baki Kalan Eserler”, II. Sağlık Tarihi ve
• Müzeciliği Sempozyumu (3-4 Haziran 2016), İstanbul 2017.
• Tansuğ, Sezer, “Feyhaman Duran”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi,c. I, YEM Yayınları, İstanbul 1997.
• Ünver, Süheyl, “Feyhaman Duran’dan Sanat Üzerine Özdeyişler”, Ankara Sanat Dergisi, S. 27, 1968.
• Yurt Gezileri ve Yurt Resimleri (1938-1943), Milli Reasürans Sanat Galerisi, (4 Kasım-6 Aralık 1998)