TOPKAPI SARAYINDA BULUNAN MESCİTLER VE NAMAZGÂHLAR

Yıl 2021, Sayı: 20, 117 - 135, 04.08.2021

Göksel Erdoğan

Öz

Yapımından sonra uzun yıllar Saray-ı Cedid-i Âmire olarak anılan Topkapı Sarayı, üç ana kısma ayrılır: Bîrun, En-derûn ve Harem. Bu ana birimlerde çalışanlar ve yaşayanlar günlük işlerini bu bölümlerde yapıyorlar ve orada bulunan koğuşlarda kalıyorlardı. Her mekânın mutlaka bir mescidi ve bir de hamamı bulunuyordu. Günlük ibadet ihtiyaçlarını gidermek için bulundukları yerlerde ve genellikle o yerin ismiyle anılan mescitler yapılmıştı. Havaların güzel olduğu gün-lerde bahçelerde çalışan veya bulunanlar için de namazlarını eda etmeleri için namazgâhlar yapılmış ve kıbleyi gösteren kıble taşı konulmuştu.
Sûr-ı Sultanî’den içeri girince bütün bölümlerde irili ufaklı mescitlerin olduğu, fakat bazılarının günümüze ulaşama-dıkları bilinmektedir. Bu çalışma, sözü edilen bölümlerde hâlihazırda mevcut bulunan mescitler, bahçelerde bulunan na-mazgâhlar ve üzerlerinde bulunan kitabeler hakkında olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Topkapı Sarayı, Birun, Enderûn, Harem, İbadet, Mescit, Namazgâh, Mihrap, Kıble Taşı, Kitabe

Kaynakça

• Albertus Bobovius (Ali Ufki Bey), Albertus Bobovius ya da Santuri Ali Ufku Bey’in Anıları Topkapı
• Sarayı’nda Yaşam, çev. Ali Berktay, haz. Stephanos Yerasimos - Annie Berthier, Kitap Yayınevi, İstanbul.
• Erdoğan, Göksel, “Topkapı Sarayında Bulunan Arapça Kitabeler”, Topkapı Sarayı Müzesi Yıllık:
• 6, Korpus Kültür Sanat Yayıncı-lık, İstanbul 2013.
• Kur’ân-ı Kerim Meâli, haz. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin, Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara 2006.
• Öz, Tahsin, Hayatım, Topkapı Sarayı Müzesi Yayınları, İstanbul 1991.
• _________, İstanbul Camileri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1997.
• Sakaoğlu, Necdet, Tarihi, Mekânları, Kitabeleri ve Anıları ile Saray-ı Hümâyûn Topkapı Sarayı.
• Şeref, Abdurrahman, “Topkapı Saray-ı Hümâyûnu”, Tarih-i Os-mânî Encümeni Mecmuası (TOEM).
• Şimşirgil, Ahmet, Taşa Yazılan Tarih Topkapı Sarayı, Tarih Düşünce Kitapları, İstanbul 2005.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti’nin Saray Teşkilâtı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1988.
• Bozkurt, Nebi - Yavuz Tiryaki, “Namazgâh”, DİA, c. 32, İstanbul, 2006.
• Karagöz, İsmail, Dinî Kavramlar Sözlüğü, Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara 2005.
• Mülayim, Selçuk, “Tonoz”, DİA, c. 41, Diyanet Vakfı, Ankara 2002