MİLLİ SARAYLAR RESİM MÜZESİ ENDERUNLU RESSAMLAR KOLEKSİYONU VE RESSAM HAMDİ KENAN BEY

Yıl 2022, Sayı: 23, 52 - 65, 01.12.2022

Halil Özyiğit , Gülsen Sevinç Kaya

Öz

Osmanlı’da Saray mektebi denince akla gelen ilk kurum Enderun Mektebidir. 15. yy’ın ortalarında kurulan teşkilat lağvedildiği 1 Temmuz 1909 tarihine kadar Osmanlı Devleti’nin farklı kademelerinde ihtiyaç duyulan nitelikli devlet adamı yetiştirilmesine ciddi katkı vermiştir. Bir nevi üstün yetenekli çocukların devam ettiği bu mektebin hocalarının da seçkin isimler olması doğaldır. Bu bağlamda resim eğitimi için Sanayi-i Nefise Mektebi (Güzel Sanatlar Okulu) resim şubesini birincilikle bitiren Hamdi Kenan Bey’in görevlendirilmesi kadar doğal bir şey olamazdı.
Osmanlı Devleti yöneticilerinin resim sanatına olan ilgisi yadsınamayacak boyutlarda olmuştur. Sarayda Fatih Sultan Mehmet’in portresini yaptırması ile başlayan resim merakı giderek artmış, zaman içinde satın almaların da katkısı ile ciddi sayılara ulaşmıştır. Günümüzde bu eserlerin bir koleksiyon olarak toplandığı ve teşhir edildiği tek kurum Milli Saraylar Resim Müzesidir. Oldukça geniş bir yelpazeye dağılan 600’ün üzerinde eseri içeren 34 temalık bu koleksiyonun “Enderunlu ressamlar” önemli başlıklarından birisidir. Enderun Mektebi hocaları ve öğrencilerinin fırçalarından çıkan bu yapıtlar dönemin üslup ve çözümlemelerini yansıtmaktadır. Mektebin resim hocası Hamdi Kenan Bey’i tanımak için kısa bir biyografik bilgiden yola çıkılarak, sanat anlayışına temel oluşturan yaklaşımlar ele alınmaya çalışılmıştır. Hamdi Kenan Bey’in koleksiyonda buluna 5 yapıtı, dönemin sanat anlayışı ışığında aydınlatılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Enderun Mektebi, Hamdi Kenan Bey, Nuri Kenan Bey, Milli Saraylar, Resim, Koleksiyon, Türk Resmi, Manzara Resmi

Kaynakça

• Akkutay, Ülker, Enderun Mektebi, Gazi Eğitim Fakültesi Yayını Ankara 1984.
• Anonim, Deuxième Exposition Des Artistes de Constantinople Salon 1902 Catalogue, 1902.
• Anonim, Troisieme Exposition des Artistes de Constantinople Salon 1903 Catalogue, İmp. Du Levant Herald, 1903.
• Anonim, Dersaadet Sanatkaranın Üçüncü Sergisi Salon 1903 Kataloğu, Levant Herald Matbaası, 1903.
• Baykal, İsmail H. Enderun Mektebi Tarihi, Halk Basımevi, İstanbul 1953.
• Celal bin Esad, “Resim Sergisi/Salon”, (7 Safer 1320/2 Mayıs 1318/15 Mayıs 1902). Malumat.
• Celal bin Esad, “Resim Meraklılarına Bir İki Söz”, (15 Rebî-ül-evvel 1321/29 Mayıs 1319/11 Haziran 1903). Malumat.
• Çötelioğlu,,Aysel, “Enderun Mektebi’nin Son Dönemlerinde Resim Eğitimi ve Öğrenci Resimleri”, İhtişam ve Tevazu Padişahın Ressam Kulları, TBMM Millî Saraylar Yayınları, İstanbul 2012.
• Delbeuf, Régis, Les Artistes de Constantinople Salon de Pera Deuxiéme Année, 1902.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: HH.İ., Kutu:224, Gömlek: 34.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: HR.SAİD., Kutu:16, Gömlek: 9.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: DH.SAİDd., Kutu:85, Gömlek:169.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: HR.MKT., Kutu:760, Gömlek: 27.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: HR.MKT., Kutu:760, Gömlek: 23.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: İ..DH., Kutu:709, Gömlek: 49648.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: İ..DH., Kutu:764, Gömlek: 62289.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: C..AS., Kutu:44, Gömlek: 2038.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: İ..DH., Kutu:89, Gömlek: 81.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: İ..AS.., Kutu:87, Gömlek: 22.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: HH.İ.., Kutu:198, Gömlek: 37.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: BEO, Kutu:3598, Gömlek: 269808.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: İ..HB.., Kutu:10, Gömlek: 48.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: BEO.., Kutu:3706, Gömlek: 277904.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: İ..DH., Kutu:732, Gömlek: 60032.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: İ..DH., Kutu:1162, Gömlek: 90792
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: TS.MA.e., Kutu:595, Gömlek: 90.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: TS.MA.e., Kutu:596, Gömlek:12.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: İ..DH., Kutu:1246, Gömlek:97602.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: İ..DUİT, Kutu:3, Gömlek:68.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: İ..DUİT, Kutu:184, Gömlek:69
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: TS.MA.e., Kutu:607, Gömlek:16.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: MF.MKT, Kutu:465, Gömlek: 51.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: İ.TAL., Kutu:74, Gömlek: 40.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: BEO., Kutu:595, Gömlek: 44618.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Fon: TS.MA.e., Kutu:627, Gömlek: 49.
• Halil Edhem, Elvah-ı Nakşiye Koleksiyonu, Matbaa-i Amire, İstanbul 1924.
• Hamdi Kenan ve Eserleri Hakkında Biyografik Fiş, Bel_Mtf_054638, İBB Atatürk Kitaplığı.
• Koç, Pınar Bolel, “Elvah-ı Nakşiye Koleksiyonu’nda Yer Alan Üsküdar Manzaraları”, Uluslararası Üsküdar Sempozyumu V, 1-5 Kasım 2007, Bildiriler Cilt II, editör Coşkun Yılmaz, Üsküdar Belediyesi.
• Özyiğit, Halil, “Enderun Mektebinde Yetişen İki Sanatçı: Said Efendi ve Tevfik Paşa”, EKEV Akademi Dergisi, Sayı:49, Ankara 2011.
• Özyiğit, Halil, 1830-1920 Yılları Arasında Süreli Yayınlarda Türk Resim Sanatı Eleştirisi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2012.
• Sarıdikmen, Gül, Türk Resminde İstanbul’un Mimarlık Örnekleri 1860-1960, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Batı Sanatı ve Çağdaş Sanat Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2007.
• Sinanlar, Seza, Pera’da Resim Üretimi Ortamı 1844-1916, İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Doktora Tezi, İstanbul 2008.
• Tansuğ, Sezer, Çağdaş Türk Sanatı, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1991.