TOPKAPI SARAYI DARPHÂNE-İ ÂMİRE’NİN 2 VE 4 NUMARALI BİNALARINDAKİ TAŞIYICI SİSTEMİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE YAPISAL MÜDAHALE KARARLARI

Yıl 2023, Sayı: 25, 5 - 21, 21.12.2023

Mehmet Selim Ökten

Öz

Osmanlı Devleti’nin darp faaliyetleri kapsamında, 16. yüzyıldan beri Topkapı Sarayı içinde de bir darphâne olduğu bilinmektedir. 18. yüzyıl başındaki Simkeşhâne yangınının ardından, darphâne tamamen saray içindeki Darphâne-i Âmire binalarına taşınmıştır. Darphâne 1967 senesinde Balmumcu’daki binasına taşınana kadar İstanbul’daki tüm darp faaliyetleri saray içerisindeki darphânede devam etmiştir.
Bu makalede, böylesine tarihî değere ve uzun dönemli kullanıma sahip olan Darphâne kompleksinin 2021-2023 dönemi restorasyonları kapsamında 2 (dökümhâne) ve 4 (sıra odalar) numaralı binalarında Millî Saraylar Bilim Kurulu kararları doğrultusunda hazırlanan statik projeler ve güçlendirme uygulamalarının anlatılması amaçlanmaktadır. Çalışmada Darphâne-i Âmire kompleksi ve işleyişi ile 2 ve 4 numaralı binalar genel olarak anlatılmış, 2 ve 4 numaralı binaların restorasyonu kapsamında Bilim Kurulu kararları ile yapılan ve yapılacak olan taşıyıcı sistem güçlendirme uygulamaları hakkında detaylı bilgi verilmiştir. Ayrıca proje müellifleri tarafından hazırlanan projelere ve rapor metinlerine de yer verilmiştir.
Binaların ilgili kılavuzlara göre belirlenen performans seviyelerini sağlamak amacıyla duvarın içindeki ayrışmış parçaları bağlayan enjeksiyon yöntemi, duvarın kesme dayanımını arttıran duvar yüzeylerine hidrolik kireç harcı ile tatbik edilen lifli polimer uygulamaları, birbirine dik duvarları irtibatlandıran paslanmaz helezonik çubuk dikişleri, duvarın düzlem dışı davranışını iyileştiren hatıl ve ara kat uygulamaları etkin olarak kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Darphâne-i Âmire, Taşıyıcı Sistem Performansı, Onarım, Güçlendirme, Lifli Polimer, Harç Enjeksiyonu, Sayısal Analiz, Kültürel Miras

Destekleyen Kurum

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Milli Saraylar Başkanlığı

Teşekkür

Yazar makaleye veri ve katkı sağlayan Murat Alaboz, Gökhan Göktaş ve Rahime Büşra Uras'a teşekkürlerini sunar.

Kaynakça

• Alaboz, Murat. Topkapı Sarayı Darphâne-i Âmire 2 ve 4 Numaralı Binaların Restorasyon Uygulama İşi Kapsamında 4 Numaralı Yapı Yapısal Değerlendirme ve Hesap Raporu, İstanbul 2022.
• Alaboz, Murat. Topkapı Sarayı Darphâne-i Âmire 2 ve 4 Numaralı Binaların Restorasyon Uygulama İşi Kapsamında 2 Numaralı Yapı Yapısal Değerlendirme ve Hesap Raporu, İstanbul 2023.
• Büyükseçkin Mimarlık. İstanbul Eski Darphâne Binaları Rölöve Projesi, Ocak 2011.
• Dölen, Emre. “Darphâne”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. Cilt 3, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1994, 551.
• PETA Aerial Analysis. İstanbul Eski Darphâne Binaları Mevcut Uygulama Fotoğrafları, 2023.
• Selânikî Mustafa Efendi. Tarih-i Selânikî II. 2. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1999.
• Sunan, Didem. Tarihsel Gelişim İçinde Darphâne-i Âmire Yapıları ve Damga Matbaası’nın Mimari Analizi ve Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İTÜ, 2007.
• Tanyeli, Gülsün. Topkapı Sarayı 1. Avlusundaki Darphâne Kompleksi, Tarihsel/Mimari Teknolojik Değerlendirme, Basılmamış Proje Raporu, İTÜ, 1996.
• Tarihî Yapılar İçin Deprem Risklerinin Yönetimi Kılavuzu, Vakıflar Genel Müdürlüğü, 2017.
• Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği, 2018.