TOPKAPI SARAYI, I. ABDÜLHAMİD ODASI’NDA KEŞFEDİLEN 17. YÜZYIL İZNİK ÇİNİLERİ HAKKINDA DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2024, Sayı: 27, 113 - 125, 24.12.2024

Agah Tarkan Okçuoğlu , Furkan Al

Öz

Topkapı Sarayı’ndaki Harem Dairesi’nin 2018’den 2023’e kadar süren restorasyonları sırasında I. Abdülhamid Odası’nda 18. yüzyılın son çeyreğine ait Rokoko kanvas kumaşla kaplı iki tavan yüzeyinin altında daha önce hiç görülmemiş çini kaplamalar bulunmuştur. Bu makalede ilk defa tanıtacağımız sıraltı boyama tekniğindeki İznik çinileri, 1665 yangınından sonra Harem mekânlarına kaplanan çinilerin pek çoğu gibi 17. yüzyıla aittir.
Çini karolar, iki tavan yüzeyinde de birbirini kare biçiminde kesen ahşap çıtaların arasına yerleştirilmiş ve yüzeye varaklı çivilerle mıhlanmıştır. Osmanlıların mimarlık pratiklerinde tavanları çiniyle kaplamak ender görülen bir uygulama olduğu için bu keşif ayrı bir önem arz etmektedir. Her iki tavandan Hünkâr Sofası yönündeki çinili tavana ait çinilerin konservasyonlarının yapılarak saray deposunda muhafaza edilmeleri uygun görülmüştür. Konservasyonu tamamlanan kanvas ise tekrar yerine takılmıştır. Diğer tavanda ise yerinden çıkarılan kanvasın saray deposunda muhafaza edilmesine ve ortaya çıkan çini kaplı tavanın yerinde sergilenmesine karar verilmiştir. Aynı odada bugüne kadar açığa çıkarılmamış bir başka çini buluntusu da hamam koridoruna açılan kapının hemen yanında olup zemin seviyesindeki sıvanın onarımları sırasında ortaya çıkarılmış 17. yüzyıl çinileridir.

Anahtar Kelimeler

Topkapı Sarayı Müzesi, Topkapı Sarayı Haremi, I. Abdülhamid, Mimari, Çini, Varaklı Çivi, Kanvas, Restorasyon

Kaynakça

• I. Arşiv Belgesi
• Güryapı Arşivi
• II. Kaynak Eserler ve İncelemeler
• Altun, A., Arlı, B. D. Anadolu Toprağının Hazinesi Çini Osmanlı Dönemi. İstanbul: Kale Grubu Kültür Yayınları, 2008.
• Dumlupınar, F. Z. “Topkapı Sarayı Harem Dairesi 17. Yüzyıl Çinileri”, The Journal of Academic Social Science. 81 (2018), 300- 310.
• Eldem, S. H., Akozan, F. Topkapı Sarayı – Bir Mimari Araştırma. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1982.
• Emler, S. “Topkapı Saray ı Restorasyon Çalışmaları”, Türk Sanat Tarihi Araştırma ve İncelemeleri 1. (1963): 211-312.
• Esemenli, D. “Mekânlar-Zamanlar”, Topkapı Sarayı. Ed. Hülya Tezcan. İstanbul: Akbank Yayınları, 2000.
• Karahasan, Ü. Topkapı Sarayı Müzesi Cumhuriyet Dönemi Restorasyonları. Doktora Tezi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2005.
• Kocaaslan, M. “Topkapı Sarayı Harem’i: 1665 Yangını Sonrası Yenileme Projesi”, Belleten. 76 (2012), 45-74.
• Sakaoğlu, N. Tarihi, Mekanları, Kitabeleri ve Anıları ile Saray-ı Hümayun-Topkapı Sarayı. İstanbul: Denizbank Yayınları, 2002.
• Saraçlar, G. Topkapı Sarayı Harem-III. Osman Taşlığı Cephesi Restorasyon Projesi. İstanbul: MMLS Restorasyon Dalı Bitirme Projesi, 1982.
• Yetkin, Ş. “Türk Çini Sanatından Bazı Önemli Örnekler ve Teknikleri”, Sanat Tarihi Yıllığı I. (1964-65): 60-102.