MUTFAK VE SERVİS ÇALIŞANLARINDA İŞ GERİLİMİ VE ETKİLEYEN ETMENLER

Yıl 2010, Cilt: 10 Sayı: 37, 44 - 50, 01.08.2010

Reci Meseri Şeniz Öztürk Yücel Demiral

Öz

İş gerilimi gerek sanayi gerekse hizmet sektörlerinde çalışanlar için önemli sağlık sorunlarına yol açabilecek bir etmen olarak kabul edilmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde ve Türkiye’de hizmet sektöründe iş geriliminin incelendiği çalışmalar sayıca yetersizdir. Bu çalışmanın amacı Dokuz Eylül Üniversitesi SKS Dairesi Başkanlığı’na bağlı mutfak ve servis çalışanlarda iş gerilimini etkileyen etmenlerin saptanmasıdır. Kesitsel tipte yapılandırılan bu çalışmada SKS’ye bağlı mutfaklarda görev yapan 96 çalışana ulaşılması planlanmıştır. İş gerilimi, iş yükü-kontrol modeli ile değerlendirilmiş, etkileyen etmenler olarak sosyo-demografik değişkenler, gelir durumu, çalışma koşulları ve çalışma ortamı ve sağlık durumu sorgulanmıştır. Birimlere göre iş geriliminin yoğunluğu gösterilmiştir. Sonuç olarak 77 %80.2 çalışan değerlendirilmiş, çalışanların 20’sinde %26.0 iş gerilimi yüksek bulunmuştur. Sosyo-demografik değişkenler ve çalışma koşulları iş gerilimini anlamlı olarak etkilemezken, gelir düşüklüğü ve süregen hastalık varlığında iş gerilimi anlamlı olarak artmaktadır. Merkeze yakın olan ve görece eski mutfaklarda karar serbestliğinin düşük olduğu, hizmet sunulan kişi sayısının çok ya da çalışanın az olduğu mutfaklarda iş yükünün yüksek olduğu saptanmıştır. Çalışanların karar serbestliğinin artırılması için alınan kararlara katılımının sağlanması, hizmet verilen kişiye göre çalışan sayısının yeniden düzenlemesi, çalışma koşullarının düzeltilmesi iş gerilimini azaltıcı girişimler olarak düşünülmüştür.Anahtar sözcükler: İş gerilimi, psikososyal etmenler, mutfak çalışanları, hizmet işkoluAbstract Job strain is an important risk factor for industrial and service sectors.Among developing countries including Turkey there are not enough studies conducted in tertiary sector. The objectives of this study are to determine job strain and the factors affecting it in food service workers of the Dokuz Eylul University, Directorship of Health, Culture and Sports HCS . In this cross-sectional study, all of the food service workers n=96 were chosen to be the target group and 77 80.2% were reached. The demand-control model was used to assess job strain. Socio-demographic and economic factors, working conditions and environment and health status were the independent factors. Job strain distribution according to each working unit was evaluated. There were 20 26.0% workers who had high level of job strain. Socio-demographic factors and working conditions were found not to affect job strain significantly; whereas low income and having any chronic disease increased job strain significantly. The workers in the older units and closer ones to the center had a lower control over their jobs. Those who served more people were exposed to higher job demand. In order to increase job control, the workers should be motivated by achieving their participation in the decision making process and each unit should be better organized for aiming lower job strain.Keywords: Job strain, psychosocial factors, kitchen workers, service workers

Anahtar Kelimeler

İş gerilimi, psikososyaletmenler, mutfak çalışanları, hizmet işkolu

Kaynakça

• Houtman I, Jettinghoff K, Cedillo L. Raising awareness of stress at work in developing countries: A modern hazard in a traditional working environment. 6. 2007. France, WHO. Protecting workers health. Ref Type: Report.
• Alfredsson L, Karasek R, Theorell T. Myocardial infarction risk and psychosocial work environment: an analysis of the male Swedish working force. Soc Sci Med 1982; 16(4):463-467.
• Belkic KL, Landsbergis PA, Schnall PL, Baker D. Is job strain a major source of cardiovascular disease risk? Scand J Work Environ Health 2004; 30(2):85- 128.
• Levi L, Bartley M, Marmot M, Karasek R, Theorell T, Siegrist J et al. Stressors at the workplace: theoretical models. Occup Med 2000; 15(1):69-106.
• Karasek R, Baker D, Marxer F, Ahlbom A, Theorell T. Job decision latitude, job demands, and cardiovascular disease: a prospective study of Swedish men. Am J Public Health 1981; 71(7): 94-705.
• Johnson JV, Hall EM. Job strain, work place social support, and cardiovascular disease: a cross-sectional study of a random sample of the Swedish working population. Am J Public Health 1988; 78(10):1336- 1342.
• Johnson JV. Theoretical developments in psychosocial work environment research. Int J Health Serv 1989; 19(3):457-458.
• De Witte H. Job insecurity and psychological well-beeing: review of the literature and exploration of some unresolved issues. European journal of work and organizational psycology 1999; 8(2):155-177.
• Strazdins L, D'Souza RM, Lim LL, Broom DH, Rodgers B. Job strain, job insecurity, and health: rethinking the relationship. J Occup Health Psychol 2004; 9(4):296- 305.
• Demiral Y. Çalisma yasaminda psikososyal etmenler. Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi 2005; 20:22-26.
• Demiral Y, Ünal B, Kılıç B, Soysal A, Bilgin AC, Uçku R et al. Iş stresi ölçeğinin Izmir Konak Belediyesi'nde çalışan erkek işçilerde geçerlik ve güvenirlirliğinin incelenmesi. Toplum Hekimliği Bülteni 2007; 26(1):11-18.
• Siegrist J, Starke D, Chandola T, Godin I, Marmot M, Niedhammer I et al. The measurement of effort-reward imbalance at work: European comparisons. Soc Sci Med 2004; 58(8):1483-1499.
• De Smet P, Sans S, Dramaix M, Boulenguez C, de Backer G, Ferrario M et al. Gender and regional differences in perceived job stress across Europe. Eur J Public Health 2005; 15(5):536-545.
• Nagasu M, Sakai K, Ito A, Tomita S, Temmyo Y, Ueno M et al. Prevalence and risk factors for low back pain among professional cooks working in school lunch services. BMC Public Health 2007; 7:171.