Trabzon’daki Gülbahar Hatun/Hatuniye Külliyesi ve Osmanlı Dönemi Onarımları

Yıl 2010, Sayı: 2, 120 - 129, 01.09.2010

Nurcan Yazıcı

Öz

Trabzon’da bulunan Gülbahar Hatun/Hatuniye Külliyesi, buradaki Osmanlı mimarisinin önemli bir örneğidir. Tarihi kayıtlar, külliyenin Yavuz Sultan Selim’in annesi olan Gülbahar Hatun’un ölümünden sonra 1514 yılında inşa edildiğini göstermektedir. Külliyeden cami ve türbe günümüze ulaşmıştır. Külliyenin medrese, imaret, mutfak, hamam, darül-kurra gibi birimleri bugün mevcut değildir. Caminin kitabesi yoktur ve erken Osmanlı mimarisindeki tabhaneli camiler grubuna girmektedir. Bu makalede, külliyenin yapıları mimari ve süsleme özellikleri açısından tanıtılarak, külliyedeki Osmanlı Dönemi onarımları, Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan belgeler yardımıyla ortaya konulmaya çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Mimari, Trabzon, Gülbahar Hatun Külliyesi

The Gülbahar Hatun/Hatuniye Complex in Trabzon and Its Restoration During the Ottoman Period

Öz

The Gülbahar Hatun/Hatuniye Complex is an important example of Ottoman architecture in Trabzon. Historical records reveal that the complex was put up in 1514 after the death of Gülbahar Hatun, mother of Sultan Selim the Grim/Yavuz. Only the mosque and the tomb survived to the present, all other structures within the complex such as medrese, imaret, soup kitchen, school and public bath have been ruined. The mosque has no construction inscription and falls into the category of the zaviyeli, tabhaneli mosques (built with a T shaped plan) of the early Ottoman Period. In this paper, the Gülbahar Hatun/Hatuniye Complex in Trabzon, its architectural and decorative features, restoration during the Ottoman Period are tried to be presented under the light of some documents kept in the Ottoman State Archive

Anahtar Kelimeler

Architecture, Trabzon, Gülbahar Hatun Complex

Kaynakça

• Acun, Hakkı, “Trabzon İl ve İlçelerindeki Önemli Tarihi Yapılar”, Trabzon, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1996, s. 103-128.
• Ak, Mahmud, “Âşık Mehmed’e Göre Memleketi Trabzon ve Havalisi”, Bir Tutkudur Trabzon, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1997, s. 181-206.
• Albayrak, Hüseyin, “Tarihe Karışan Gülbahar Hatun İlkokulu”, Trabzon, Sayı: 7, Aralık 1993, s. 28-32.
• Albayrak, Hüseyin, Trabzon İmâret (Hâtûniyye) Külliyesi, Ankara 1998.
• Ballance, Salina, “Early Turkish Buildings in Trabzon”, Belleten, XXIX, No: 113, 1965.
• Ballance, Salina, “Trabzon’da Erken Devir Türk Yapıları”, Bir Tutkudur Trabzon, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1997, s. 253-257.
• Baltacı, Cahit, XV-XVI.Yüzyıllarda Osmanlı Medreseleri, M.Ü., İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul 2005.
• Bıjışkyan, P. Mınas, Karadeniz Kıyıları Tarih ve Coğrafyası : 1817-1819, trc. Hrand D. Andreasyan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1969.
• Dağlı, Yücel, S. Ali Kahraman (Hazl.), Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, 2.cilt, 1. kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2008.
• Goloğlu, Mahmut, Trabzon Tarihi: Fetihten Kurtuluşa Kadar, Ankara 2000.
• Şakir Şevket, Trabzon Tarihi, (Hazl. İsmail Hacıfettahoğlu), Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları, Trabzon 2001.
• Yücel, Erdem, Trabzon, İstanbul 1988.
• Yüksel, İ. Aydın, Osmanlı Mimârîsinde II. Bâyezid Yavuz Selim Devri (886-926/1481-1520), İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, İstanbul 2006.
• Yüksel, Murat, Trabzon’da Türk-İslam Eserleri ve Kitabeler, Cilt 1, Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları, Trabzon 2000.
• Albayrak, a.g.e., s. 68.
• Evliya Çelebi, s. 107-108.
• Bu bilgiler Haşim Karpuz tarafından tespit edilmiştir. Bkz: Albayrak, a.g.e., s. 69. İmaret Hamamı’nın külliyeyle bağlantılı
• olduğu kabul edilirse ve hamam için verilen tarihler doğruysa, diğer veriler de göz önünde bulundurulduğu taktirde külliyenin
• de bu tarihlerde inşa edildiğini kabul etmek gerekir. Belgeler
• BOA., A.MKT.MHM., 372/91, 13 Ramazan 1283/19 Ocak 1867.
• BOA., DH.MKT., 1376/89, 10 Safer 1304/8 Kasım 1886.
• BOA., İ.DH. 1012/79917, 25 Rebî’ü’l-evvel 1304/22 Aralık 1886.
• BOA., İ.ML., 2/1310-R-22, 19 Rebî’ü’l-âhir 1310/8 Kasım 1892.
• BOA., İ.MVL., 566/25431, 5 Şaban 1283/13 Aralık 1866.
• BOA., İ.MVL., 566/25431, 2 Ramazan 1283/8 Ocak 1867.
• BOA., İ.MVL., 460/20718, 19 Receb 1278/20 Ocak 1862.
• BOA., MV., 136/92, 29 Muharrem 1328/10 Şubat 1910.
• BOA., MVL., 623/58, 14 Şaban 1278/14 Şubat 1862.
• BOA., ŞD., 295/55, 21 Rebî’ü’l-âhir 1300/1 Mart 1883.
• BOA., ŞD., 291/4, 28 Rebî’ü’l-âhir 1300/8 Mart 1883.
• BOA., ŞD., 314/13, 5 Rebî’ü’l-evvel 1304/1 Aralık 1886.
• BOA., TS.MA.d, No: 1763. Belgeler A.MKT.MHM. BOA. DH.MKT. İ.DH. İ.ML. İ.MVL. MVL. MV. ŞD. TS.MA.d.
• Bâb-ı Âlî Sadaret Mektubî Kalemi Mühimme Kalemi
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi
• Dahiliye Mektubi Kalemi İradeler Dahiliye İradeler Maliye
• İrade Meclis-i Vâlâ Meclis-i Vâlâ
• Meclis-i Vükela Şûra-yı Devlet
• Topkapı Sarayı Müze Arşivi Defterleri