Türkiye’de Nüfus ve Etnisite Politikalarını Kars Malakanları Üzerinden Okumak

Yıl 2015, Sayı: 12, 17 - 31, 01.09.2015

Aykut Aykutalp

Öz

Bu çalışma İttihat ve Terakki’nin etnisite mühendisliğinin bir devamı olarak Kemalist ulus inşası sürecinde Türk etnik kimliğinin diğer kimlikler üzerindeki hegemonik olma sürecini azınlıklar ve özelde de Kars Malakanlarının tarihsel ve toplumsal deneyimi üzerinden okumak/değerlendirmek amacı taşımaktadır. 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşı sonrasında Kars bölgesine yerleştirilen Malakanlar, Osmanlı gayrimüslim tebaa gibi etnik projenin, nüfus ve güvenlik politikalarının sonucunda göçe zorlanmışlardır. Malakanlar üzerine yapılan bu çalışma da Türkiye’de ulus-devlet kurma sürecinin yarattığı göç, iskân ve yerinden edilme pratiklerinin nedenli titiz ve incelikli bir biçimde gerçekleştirildiğini göstermeyi hedeflemektedir. Çalışma, Malakanların erken denilebilecek bir tarihte göç etmesi, vakanın Kemalist rejimin yerleşmediği bir dönemde vuku bulması nedeniyle yeni kurulan Cumhuriyetin etnik kimliğe, göç, iskân ve nüfusu Türkleştirme pratiklerine bakış açısını göstermesi bakımından laboratuvar özelliği taşıdığını vurgulamayı amaçlamaktadır

Anahtar Kelimeler

Malakanlar, Göç, Etnisite, Modernleşme, Nüfus

Interpretation of Population and Ethnicity Policies of Turkey through Malakans of Kars

Öz

This study aims to evaluate the process of Kemalist nation state building as the continuation of ethnicity engineering of the İttihat ve Terakki (Union and Progress) and the fact that the Turkish ethnic identity became hegemonic on other identities. Specifically, the historical and social experience of Kars Molokans will be focused on. In the aftermath of 1877-1878 Ottoman-Russian War the Molokans,who were settled in Kars region, were forced to migratelike the rest of the non-muslim people as a result of the population and the security policies of the ethnic project. This study conducted on the Molokans also emphasizes the fact that the practices of migration, populating and displacement arising from the process of nation state building in Turkey were perpetrated meticulously and deliberately. The study also tackles that the Molokans migrated at a time when the Kemalist regime was not

Anahtar Kelimeler

Molokans, Immigration, Ethnicity, Modernization, Population

Kaynakça

• Aydın, Suavi “İki İttihat-Terakki: İki Ayrı Zihniyet, İki Ayrı Siyaset”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, Cilt 1, İletişim Yayınları, İstanbul, 2009.ss. 117-128.
• Avcı, Kemal, “Son Malakan’dan Trajik Veda”,ANF, 03.07.2007. Alındığı adres: http://www. haberlink.com/haber.php?query=18448#.U-Isffl_tS0 ,Erişim tarihi: 02.04.2013.
• Badem, Candan, Çarlık Rusyası Yönetiminde Kars Vilayeti, Birzamanlar Yayıncılık, İstanbul, 2010.
• Bora, Tanıl, “Türkiye’de Milliyetçilik ve Azınlıklar”, Birikim Dergisi, Sayı, 71-72, 1995, ss. 34-49.
• Calhoun, Craig, Milliyetçilik, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2008.
• Cebesoy, Ali Fuat, Moskova Hatıraları, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara, 1982.
• Çevikalp, Mesut, “Kars’ın saklı yüzü: Malakanlar”, Aksiyon, 07.02.2012. Alındığı adres: http:// www.aksiyon.com.tr/aksiyon/newsDetail_openPrintPage.action?newsId=32989, Erişim tarihi: 02.04.2013.
• Denisenko, Ludmila, Böyle Bir Kars, Heyamola Yayınları, İstanbul, 2011.
• Dündar, Fuat, ModernTürkiye’nin Şifresi: İttihat ve Terakki’nin Etnisite Mühendisliği (1913- 1918), İletişim Yayınları, İstanbul, 2008.
• Hanioğlu, Şükrü, “İttihatçılık”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Dönemler ve Zihniyetler, Cilt 9, İletişim Yayınları, İstanbul: 2009. ss. 249-258.
• Hobsbawm, J. Eric, Milletler ve Milliyetçilik: Program, Mit, Gerçeklik, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2010.
• Jaffrelot, Chrıstophe, “Bir Milliyetçilik Kuramı İçin”, Milliyetçiliği Yeniden Düşünmek: Kuramlar ve Uygulamalar, İletişim Yayınları, İstanbul, 2010.
• Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz.Emre Yayınları, İstanbul, 1995.
• Karagöz, Erkan, Kars ve Çevresinde Aydınlanma Hareketleri ve Sol Geleneğin Tarihsel Kökenleri, AsyaŞafak Yayınları, İstanbul, 2005.
• Karagöz, Erkan, Sürgün Bahçesinin Solan Renkleri: Molokonlar. Su Yayınları, İstanbul, 2009.
• Keyder, Çağlar, Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, İletişim Yayınları, İstanbul, 2004.
• Koçabaşoğlu, Uygur ve Berge, Metin, Bolşevik İhtilali ve Osmanlılar, Kebikeç Yayınları, Ankara, 1994.
• Semyenov, İ.Y., “Kafkas Ardındaki Molokonlar ve Dukhoborların Tarihi”, Sürgün Bahçesinin Solan Renkleri: Molokonlar, Su Yayınları, İstanbul, 2009. ss. 9-100.
• Somel, Selçuk Akşin, “Osmanlı Reform Çağında Osmanlıcılık Düşüncesi (1839-1913)”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, Cilt 1, İletişim Yayınları, İstanbul, 2004. ss. 88–116.
• Somersan, Semra, Sosyal Bilimlerde Etnisite ve Irk, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. 2004.
• Süvari, Çakır Ceyhan, Malakanlar: Rus Köylü Hareketlerinden Günümüze Malakan İnancı, Ütopya Yayınları, Ankara, 2013.
• T.B.M.M, Gizli Tutanakları, 22 Ocak 1921, C:3.
• Türkdoğan, Orhan, Kars’ta Bir Etnik Grup: Malakanlar’ın Toplumsal Yapısı, IQ Kültür Sanat Yayınları, İstanbul, 2005.
• Yardımcı, Sibel ve Aslan, Şükrü, “1930’ların Biyopolitik Paradigması: Dil, Etnisite, İskan ve Ulusun İnşası”, Doğu Batı Dergisi, Sayı: 44, Ankara, 2008, s. 131-149.
• Yerasimos, Stefanos, Türk-Sovyet ilişkileri: Ekim Devriminden Milli Mücadele’ye, Gözlem Yayınları, İstanbul, 1979.
• Yıldız, Ahmet, Ne Mutlu Türküm Diyebilene: Türk Ulusal Kimliğinin Etno-Seküler Sınırları (1919- 1938), İletişim Yayınları, İstanbul, 2001.
• http://www.nisanyanmap.com
• http://www.molokane.org