İyi Ölümden Kötü Ölüme, “İstemli” Ölümden “İstemsiz” Hayata; Öl[dür]me ve Yaşa[t]ma Hakkı Üzerine

Yıl 2017, Sayı: 15, 57 - 91, 01.04.2017

Gevher Gökçe

Öz

İntiharı dinsel aidiyet, aile kavramı, siyasal ve ulusal bağlar gibi toplumsal etkenlerle ilişkisi üzerinden ele alan Émile Durkheim, bu eylemi ancak gerçekleştirildiği ortamın, bu durumda da zamanın ve kültürün içinden bakmamız durumunda doğru bağlama oturtabileceğimizin de altını çizmiş olur. Nitekim, intihara atfedilen sıfatlar ve ötanaziye yüklenen anlam gibi, bu konudaki yaptırım ya da uygulamalar da tarih boyunca üretildikleri ortamın koşullarına, inanç ve düşünce sistemlerine göre çeşitlilik göstermektedir. Bununla birlikte, modern tıbbın doğuşuyla ortaya çıkan bir ruhsal bozukluk olarak intihar kavramı, intiharın tüm diğer anlamlarını unutturarak, günümüzde de hâlâ geçerliliğini koruyan bir yargıya dönüşmüş, ötanazi meselesi ise çoğu ülkede gayrımeşru bir tartışma alanına itilmiştir. Bu makalenin amacı, öncelikle bu tanımların çeşitliliğini hatırlamak, üretildikleri sosyal, kültürel ve tarihsel bağlamla ilişkilerini saptamak ve ardından bu konudaki yasakların altında yatan nedenleri sorgulayarak, geçmişte ve günümüzde nasıl bir iktidara hizmet ettiğini tartışmak. Dolayısıyla bu metin aynı zamanda, din, felsefe ve modern tıbbın bizi bu tartışma bağlamında ilgilendiren ölümlü tarihini okuma denemesi

Anahtar Kelimeler

Ötanazi, intihar, ölme hakkı, ölüm döşeği, iyi ölüm/kötü ölüm, hayatın kutsallığı/hayatın niteliği

From Good Death To Bad Death, From Vo- luntary Death To Involuntary Life; On The Right To Die/Kill And To Live/Keep Alive

Öz

Émile Durkheim, who considered suicide relating to social factors like religious relations, family concept, political and national affections, emphasized that we can put that action in the right context only if we examine it within its milieu, in other words, within its time and culture. Just as the attributes referring to suicide and the connotations given to euthanasia, sanctions and applications in that area are varying throughout the history according to the conditions of the milieu in which they are produced and to the systems of belief and thought. The concept of “suicide as a psychological/mental disorder”, appeared during the birth of modern medicine, caused people to forget the other connotations of suicide and transformed itself into an opinion which is still valid today. As for the question of euthanasia has been pushed away to an illegitimate field of debate. This article firstly aims to recall the variety of these definitions, to determine their relations to social, cultural and historical context in which they are produced, and secondly, to debate the power served by the prohibitions about this subject in the past and today considering their reasons. Consequently, this article also tries to read “the mortal history” of religion, philosophy and modern medicine concerning us in this context of debate

Anahtar Kelimeler

Euthanasia, suicide, the right to die, deathbed, good death/bad death, the sacredness of life/the quality of life

Kaynakça

• Abdülkadir, Udeh. İslam Ceza Hukuku ve Beşeri Hukuk, Cilt I. Çev. Akif Nuri. İstanbul, 1976.
• Agamben, Giorgio. Kutsal İnsan, Egemen İktidar ve Çıplak Hayat. Çev. İsmail Türkmen, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2013.
• Alvarez, Al. İntihar, Kan Dökücü Tanrı, Dördüncü Basım. Çev. Zuhal Çil Sarıkaya. Ankara: Öteki Yayınları, 1994.
• Amundsen, Darrel W. “History of Medical Ethics: Ancient Greece and Rome”. Encyclopedia of Bioethics, vol. 3. edited by Warren T. Reich. New York: The Free Press, s. 930-938.
• Ariés, Philippe. Batılının Ölüm Karşısında Tavırları, 1. Basım. Çev. Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: Gece Yayınları, 1991.
• Miller, James. The Passion of Michel Foucault. New York: Anchor Books, Doubleday Publishing, 1994.
• Minois, Georges. İntiharın Tarihi: İstemli Ölüm Karşısında Batı Toplumu, Birinci Baskı. Çev. Nermin Acar. Ankara: Dost Kitabevi, 2008.
• More, Thomas. Utopia. Çev. Sabahattin Eyuboğlu, Vedat Günyol. İstanbul: Cem Yayınevi, 1995.
• Morgan, John D., Pittu Laungani, Stephen Palmer (eds.). Death and Breavement Around the World, Vol. 5. Reflective Essays. New York: Routledge, 2017.
• Nietzsche, Friedrich. Ecce Homo: Kişi Nasıl Kendisi Olur? Çev. Can Alkor. İstanbul: Say Yayınları, 1996.
• Nietzsche, Friedrich. Şen Bilim. Çev. Ahmet İnam. 3. Baskı. İstanbul: Say Yayınları, 2011.
• Ökten, Kaan H. Ölüm Kitabı: Ölüm Düşüncesinin Temel Metinleri, Birinci Basım. İstanbul: Agora Kitaplığı, 2010.
• Özaltay, Bülent. Ötanazi ve Getirdiği Etik Sorunlar. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Deontoloji ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı Uzmanlık Tezi, İstanbul, 1996.
• Paksüt, Fatma. Seneca’da Ahlâk Görüşü ve Zevk Anlayışı. Ankara: Ulusal Basımevi, 1971.
• Platon (Eflatun). Devlet. Çev. Sabahattin Eyüboğlu, M.Ali Cimcoz. 7. basım. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1992.
• Platon, Yasalar (I-XII Kitaplar). Çev. Candan Şentura, Saffet Babür. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1994.
• Roux, Jean Paul. Altay Türklerinde Ölüm. Çev. Aykut Kazancıgil. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1999.
• Schopenhauer, Arthur. The World as Will and Representation, Volume I-II. New York: Dover Publications, 1969.
• Schopenhauer, Arthur. Ölümün Anlamı, Toplu Eserleri 11. Çev. Ahmet Aydoğan. , 1. Baskı. İstanbul: Say Yayınları, 2012.
• Schopenhauer, Arthur. Cinnet ve Aşk. e-Kitap Projesi, 2015.
• Tryjarski, Edward. Türkler ve Ölüm, Geçmişten Bugüne Türklerde Ölüm Kültürü. Çev. Hafize Er, İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2012.
• van Hooff, Anton J.L. From Autothanasia to Suicide: Self-Killing in Classical Antiquity. London: Routledge, 1990.
• Wilde, Oscar. De Profundis. Çev. Roza Hakmen. 5. Basım. İstanbul: Can Yayınları, 2017.
• Wundt, Wilhelm Max. Völkerpsychologie: Eine Untersuchung der Entwicklungsgesetze in Sprache, Mythus und Sitte. Leipzig: W. Engelmann, 1905.
• Yiğit, Yaşar. İslâm Hukukuna Göre Ötanazi. 1. Baskı. Ankara: Sistem Ofset Basın Yayın San. Tic. ve Ltd. Şti., 2013.
• Yücel, Müslüm. Edebiyatta Ölüm ve İntihar, Üçüncü Basım. İstanbul: Agora Kitaplığı, 2007.