Requiem’lerin Dünyev leşmesi Müzik – Ölüm İlişkisinin Dinin Himaye ve Retoriğinden Uzaklaşmasına Kurumsallaşmış Bir Tür Üzerinden Örnekler

Yıl 2017, Sayı: 16, 260 - 275, 01.09.2017

H Alper Maral

Öz

Kökenleri Hristiyan Katolik pratiklerine dayanan, ölümün ardından kalanlara manevî huzuru ve ilâhî iradenin mutlakıyetini telkin eden requiem’ler, başlangıçta sadece kiliselerde icra edilen, dinî müziğin en muteber, hacimli örnekleriyle ayrışan ritüellerken, zamanla, özellikle iki Dünya Savaşı’yla sınanan 20. yüzyıla doğru, köklü değişimler göstermiş, başta travma kültüyle, önce ağır biçimde politize olmuş, ardından iyiden iyiye sekülerleşmiş ve güncel sanat pratiklerinin deyiş ve gramerlerini yansıtır olmuştur. Bu metinde sözkonusu sürecin—dinî kökenlerinden, neredeyse buna tepki sayılabilecek dönüşümlerle uzaklaşan requiem’deki evrilmenin—dinamikleri, koşulları ve yansımaları, başat örnekler üzerinden tanımlanmaya çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Requiem, liturji, dinî – dünyevî dikotomisi, müzikal gramer, 2. Dünya Savaşı

Secularization of Requiems Examples of Gradual Distancing from the Patronage and Rhetoric of the Religion Reflected by an Institutionalized Genre Regarding the Music and Death Interrelationships

Öz

Requiems, with their roots in the Catholic Christianity were liturgical rituals addressed to the deceased and moreover, to the communities left behind, imposing the spiritual piece and serenity, while establishing the celestial, holy authority. This practice changed drastically towards the 20th Century; especially the wild destructions of the First and the Second World Wars, and the consequent cult of trauma gave birth to a “dehumanized,” radically politicized art, notwithstanding requiems. With the help of some outstanding, representative examples, this paper tries to give an overview to the dynamics, conventions and reflections of this evolution

Anahtar Kelimeler

Requiem, liturgy, sacral – secular dichotomy, musical grammar, World War II

Kaynakça

• Aktüze, İrkin. Müziği Okumak. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2004.
• Altar, Cevad Memduh. Opera Tarihi, İstanbul: Pan Yayıncılık, 2000.
• Boyd, Malcolm. “Dies irae” maddesi, Stanley Sadie (ed.). The New Grove. Dictionary of Music and Musicians. Volume 5. London: Macmillan Publishers Limited, 1980, s. 466.
• Boyd, Malcolm. “Threnody” maddesi, Stanley Sadie (ed.). The New Grove. Dictionary of Music and Musicians. Volume 18. London: Macmillan Publishers Limited, 1980, s. 794.
• Brugisser-Langer, Therese. Musik und Tod im Mittelalter. Imaginationsräume der Transzen- denz. Göttingen: Verdenhoeck & Ruprecht, 2010.
• Caldwell, John. “Dies irae” maddesi, Stanley Sadie (ed.). The New Grove. Dictionary of Music and Musicians. Volume 5. London: Macmillan Publishers Limited, 1980, s. 466.
• Crilly, Ciarán. “The Bigger Picture: Ligeti’s Music and the Films of Stanley Cubrick”. Louise Duchesneaqu ve Wolfgang Marx (ed.). György Ligeti. Of Foreign Lands and Strange Sounds. Woodbridge: The Boydell Press, 2011, s. 245 – 255.
• Degrada, Francesco. “The Rara Requiem” (plak notları). Sylviano Bussotti. The Rara Requi- em. Deutsche Grammophon, 2530 754 (LP), 1976.
• Duchesneaqu, Louise ve Wolfgang Marx (ed.). György Ligeti. Of Foreign Lands and Strange Sounds. Woodbridge: The Boydell Press, 2011.
• Fenby, Eric. Delius: Requiem for Soprano and Baritone Solo, Chorus and Orchestra (sleeve no- tes). Seraphim S – 60147 (LP).
• Gramann, Heinz. Die Ästhetisierung des Schreckens in der Europäischen Musik des 20. Jahr- hunderts. Bonn: Verlag für systematische Musikwissenschaft, 1984.
• Gmeinwieser, Siegfried. “Cecilian Movement.” Stanley Sadie and John Tyrrell (ed.). The New Grove Dictionary of Music and Musicians. London: Macmillan Publishers, second edition, 2001.
• Henze, Hans Werner Requiem (plak notları). Sony Classical. SK 58972, 1993, s. 4.
• Herman, Sabbe. György Ligeti. Studien zur kompositorischen Phänomenologie. Musik Konzepte München: Herausgegeben von Heinz-Klaus Metzger und Rainer Riehn, 1987.
• Jacobson, Bernard. A Polish Renaissance. London: Phaidon, 1996.
• Junold, Arkadi. Das Requiem. Geschichte einer nichtliturgischen Musikgattung. Berlin: Arkadi- en Verlag, 2009.
• Delius: Requiem for Soprano and Baritone Solo, Chorus and Orchestra (sleeve notes), Seraphim S – 60147 (LP).
• Kabaağaç, Sina ve Erdal Alova. Latince Türkçe Sözlük. İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1995.
• Khopolov, Yuri, und Valeria Tsenova. Edison Denisov. Chur: Harwood Academic Publishers, Konold, Wulf. Bernd Alois Zimmermann. Der Komponist und sein Werk. Köln: DuMont, 1986.
• Kontarsky, Matthias. Trauma Auschwitz. Zur Verarbeitungen des Nichtverarbeitbaren bei Peter Weiss, Luigi Nono und Paul Dessau. Saarbrücken: PFAU Verlag, 2001.
• Kölnmusik Extra. Bernd Alois Zimmermann, “Requiem für einen jungen Dichter”. Kölner Phil- harmonie (program kitapçığı). Köln: 22 September, 1995.
• Kutscher, Armin H. Das Unbegreifliche als hörbares Ereignis. Neue Musik in der römisch-katho- lischen Kirche. Saarbrücken: PFAU Verlag, 2009.
• Lloyd, A.L. “Lament” maddesi. Stanley Sadie (ed.). The New Grove. Dictionary of Music and Musicians. London: Macmillan Publishers Limited, 1980, Volume 10, s. 407 – 410. Mann,Thomas.
• Maral, Alper. “Müzik ve Ölüm. Yitimin ve Karanlığın Uğultusu; Ritüel ve Teslimiyetin Sağaltı- cılığı Üzerine”. Gevher Gökçe Acar. Ölüm Sanat Mekân IV. İstanbul: DAKAM, 2014, içinde, s. 184 – 229.
• Maral, Alper. “Şiddet, Dehşet, Tedirginlik, Yitim ve Travma: 2. Dünya Savaşı sonrası Müzik Gramerinin Ölüm ve Korku Betimlemesi Odaklı Kurucu İmgeleri – Kilit Yapıtlar üzerinden bir İm- gelem Analizi”. Ölüm Sanat Mekân V Sempozyumu. Mimar Sinan Üniversitesi Fındıklı Kampüsü, Sedad Hakkı Eldem Oditoryumu, 18.11, 2014, İstanbul (yayımlanmamış bildiri).
• Maral, Alper. “Kheops Ensemble” (program notları). İstanbul: Cemal Reşit Rey Konser Salo- nu, 7 Nisan 2016.
• Marx, Wolfgang. “’Make Room for the Grand Macabre ’ The Concept of Death in György Ligeti’s Œeuvre”. Duchesneaqu, Louise ve Wolfgang Marx (ed.). György Ligeti. Of Foreign Lands and Strange Sounds. Woodbridge: The Boydell Press, 2011, ss. 71 – 84.
• Oliver, Michael. Benjamin Britten. London: Phaidon, 1996.
• Petersen, Peter. “On Henze’s Requiem”(plak notları). Hans Wener Henze. Requiem. Sony Classical. SK 58972, 1993, s. 5.
• Pruett, James. “Requiem Mass” maddesi. Stanley Sadie (ed.). The New Grove. Dictionary of Music and Musicians. Volume 15. London: Macmillan Publishers Limited, 1980, s. 771 – 775.
• Topp, Richard. György Ligeti, London: Phaidon, 1999.
• Schwinger, Wolfram. Penderecki. Leben und Werk. Stuttgart: Deutsche Verlags-Anstalt, 1979.
• Sonntag, Susan. Başkalarının Acısına Bakmak. Çev. Osman Akınhay. İstanbul: Agora Kitaplı- ğı, 1994.
• Wilton, Peter. “Cecilian Movement”. The Oxford Companion to Music. Edited by Alison Lat- ham. Oxford and New York: Oxford University Press, 2002.