“Ölü Bir Adamın İzini Sürdüm Bir Siperde”: Büyük Savaş’ta Ölümün Coğrafyası

Yıl 2017, Sayı: 16, 300 - 362, 01.09.2017

Erdem Ceylan

Öz

Pierre Bourdieu’nün habitus kavramının savaş/barış, ölüm/hayat, asker/ordu, birey/devlet, savaş meydanı/vatan, korku/cesaret, yanılsama/gerçeklik, vb. gibi karşıtlıkların arasında siperlerle çizilen sınırları bulanıklaştıran bir araç olarak kullanılabileceği düşüncesi üzerinde temellenen bu makale, Büyük Savaş’ın siperlerinde asker ile şairin habitusları arasında cereyan eden savaşın izini cephede veya cephe gerisinde ölmüş İngiliz şair-askerlerin şiirleri aracılığıyla sürmeyi amaçlamaktadır. Bu iz sürüş, toplumsal hafızanın modern zamanlarda savaş ve ölüm üzerinden inşasının temel bileşenlerinden anıt ve anıtsallık kültündeki paradigmatik dönüşümü de gözlemleme olanağı sağlamaktadır

Anahtar Kelimeler

Habitus, ölüm, Büyük Savaş, karanlık miras, anıt / anıtsallık, toplumsal hafıza

“I Tracked a Dead Man Down a Trench”: The Geography of Death in the Great War

Öz

Based on the idea that Pierre Bourdieu’s concept of habitus may be used as an instrument to blur the boundaries between the opposites like war/peace, death/life, soldier/army, individual/state, battlefield/motherland, fear/courage, illusion/reality, etc., this article aims to trace the war between soldier-habitus and poet-habitus in the trenches of the Great War through the poems of English poets who passed away on the front or behind the front lines. This tracing provides a possibility to observe the paradigmatic transformation of the cult of monument and monumentality which is one of the basic components of the construction of social memory in modern times through war and death

Anahtar Kelimeler

Habitus, death, The Great War, dark heritage, monument / monumentality, social memory

Kaynakça

• Anderson, Benedict. Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması (Imagined Com- munities, 1983). Çev. İskender Savaşır. İstanbul: Metis Yayınları, 1993.
• Binzet, Celal. “Sanat ve Savaşın Evrensel İkilemi”. rh+ Sanat Plastik Sanatlar Dergisi. Sayı 4. İstanbul: MAS Matbaacılık, 2003: s. 15.
• Butterfield, Andrew. “Monuments and Memories”. The New Republic. February 3, 2003: s. 27
• Charcot, Jean-Martin, ve Richer, Paul Marie Louis Pierre. Les difformes et les malades dans l’art (Lecrosnier et Babé, 1889). Delevoy & Skira, 1959.
• Claessens, François. “Reinventing Architectural Monumentality”. OASE, no. 71: s. 100-113. Collins, Christiane C., ve Collins, George R.. “Monumentality: A Critical Matter in Modern Architecture”. Harward Architectural Review, no. 4. Cambridge, Massachusetts: 1984: s. 14-35.
• Çapan, Cevat (Der.). Çağdaş İngiliz Şiiri Antolojisi. Birinci Basım. İstanbul: Adam Yayınları, Dyer, Geoff. Yeniden Anımsanan Savaş (The Missing of the Somme, 1994). Çev. İdil Çetin. Birin- ci Basım. İstanbul: Everest Yayınları, 2016.
• Everett, Susanne. World War I. John Keegan (giriş). Middlesex, Feltham: The Hamlyn Publis- hing Group Ltd., 1980.
• Giray, Kıymet. “Savaşın Sanata Yansıyan Gerçekliği”. rh+ Sanat Plastik Sanatlar Dergisi, sayı İstanbul: MAS Matbaacılık, 2003: s. 20-23.
• Green, Andrew. “The Dark Pastoral”. BBC Music, vol. 24, no. 12. Willenhall, West Midlands: William Gibbons and Sons Ltd., 2016: s. 50-54.
• Günay, Zeynep. “Miraslaştırarak Anma ve Karartarak Pazarlama Üzerine”. Mimar.ist Dört Ay- lık Mimarlık Kültürü Dergisi, yıl: 16, sayı: 56, 2016: s. 44-48.
• Holzer, Anton W. (Ed.). Die letzten Tage der Menschheit: Der erste Weltkrieg in Bildern, mit Texten von Karl Kraus. Darmstadt: Primus Verlag, 2013.
• Jourdain, Anne, ve Naulin, Sidonie. Pierre Bourdieu’nün Kuramı ve Sosyolojik Kullanımları (La théorie de Pierre Bourdieu et ses usages sociologiques, 2011). Çev. Öykü Elitez. Birinci Baskı. İstan- bul: İletişim Yayınları, 2016.
• Karcıoğlu, Zeynel A. “Ocular Pathology in the Parable of the Blind Leading the Blind and Other Paintings by Pieter Bruegel”. Survey of Ophtalmology, no. 47 (1), 2002.
• Knudsen, Holger; Zafer Ulusoy, Ali Bayram, M. Aydan Taşkıran, ve Şerif Meriç (Haz.). Fono Universal Sözlük Almanca-Türkçe (Fono Universal Deutsch-Türkisch Wörterbuch). İstanbul: Fono Açıköğretim Kurumu, 2004.
• Mandelartz, Michael. “Bauen, Erhalten, Zerstören, Versiegeln: Architektur als Kunst in Goet- hes ‘Wahlverwandtschaften’”. Zeitschrift für Deutsche Philologie, Band: 118, Nr: 4. Erich Schmidt Verlag, 1999: s. 500-517.
• Mumford, Lewis. “The Death of the Monument”. içinde Lewis Mumford. The Culture of Cities. New York: Harcourt, Brace, Jovanovich, 1938: s. 433-440.
• Navratil, Christopher (Ed.). Poems of the Great War: An Anthology 1914-1918. Philadelphia and London: Running Press, 2014.
• Nietzsche, Friedrich. Ahlâkın Soykütüğü. Çev. Ahmet İnam. İstanbul: Yorum Yayınları, 2001.
• Öndin, Nilüfer. “Sanatçının İmgeleminde Savaş”. rh+ Sanat Plastik Sanatlar Dergisi, sayı 4. İstanbul: MAS Matbaacılık, 2003: s. 30-33.
• Özdemir, İlknur (Ed.). Savaşa Karşı Yazmak (Schreiben gegen den Krieg): Ingeborg Bachmann 1973. Çev. Ahmet Cemal. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005.
• Özel, Kerem. “The Choreographer in the Purgatorio: Sidi Larbi Cherkaoui - Part 1”, http:// danzon2008.blogspot.com.tr/2015/05/the-choreographer-in-purgatorio-sidi.html.
• Riegl, Alois. Modern Anıt Kültü: Doğası ve Kökeni. Çev. Erdem Ceylan. Birinci Basım. İstanbul: Daimon Yayınları, 2015.
• Smithson, Robert. “Entropy and the New Monuments”. içinde Jack Flam (Ed.). Robert Smith- son: The Collected Writings. Berkeley and Los Angeles, California; London, England: University of California Press, 1996: s. 10-23.
• Sontag, Susan. “Savaşa Bakmak: Fotoğrafın Ölüm ve Yıkıma Bakışı”. Çev. Emre Barcadurmuş. Sanat Dünyamız Üç Aylık Kültür ve Sanat Dergisi, sayı 90. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2004: s. 91.
• Tanyeli, Uğur. “Homomonument’ten Her Tür Anıta…”. içinde Uğur Tanyeli. Rüya, İnşa, İtiraz: Mimari Eleştiri Metinleri. İstanbul: Boyut Yayınları, 2011, s. 299-302.
• The War Poets: An Anthology, selected by Michael Wylie. Gloucestershire: Pitkin Publishing, The Wordsworth Book of First World War Poetry. Hertfordshire: Wordsworth Editions Ltd., Tolson, Roger (giriş). Art from the First World War. Londra: IWM, 2014.
• Treadwell, Sarah. “Earth and Death: The Architecture of Gate Pa”. içinde Kenzari, Bechir (Ed.). Architecture and Violence. Barcelona and New York: Actar Publishers, 2011.
• Tunalı, İsmail. “Savaş ve Sanat”, rh+ Sanat Plastik Sanatlar Dergisi, sayı 4. İstanbul, MAS Matbaacılık, 2003: s. 12-13.
• Van Kampenhout, Daan. Ataların Gözyaşları: Topluluk Ruhunda Kurban ve Failler (The Tears of the Ancestors: Victims and Perpetrators in the Tribal Soul, 2008). Çev. Pelin Turgut. Birinci Bas- kı. İstanbul: Ganj Yayıncılık, 2016.
• Van Zuylen, Gabrielle. Dünyanın Tüm Park ve Bahçeleri (Tous les jardins du monde, 1994).
• İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2015.
• Volkan, Vamık D. Linking Objects and Linking Phenomena: A Study of the Forms, Symptoms, Metapsychology, and Therapy of Complicated Mourning. New York: International Universities Press, 1981.
• Weiermair, Peter. “Çağdaş Sanatta Kan Üzerine Düşünceler”. Cogito Üç Aylık Düşünce Dergisi, sayı 37. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2003: s. 243-249.
• Yeni Redhouse Lugati İngilizce-Türkçe (Revised Redhouse Dictionary English-Turkish). İstan- bul: Amerikan Bord Neşriyat Dairesi, 1958. Shell Shock Bir Savaş Requiemi1 Shell Shock A Requiem of War Nick CAVE