I. Dünya Savaşı Başlarken Osmanlı Basınında Taraf Olma Algısının İyi-Kötü Yakınlaşması Üzerinden Okunması

Yıl 2020, Sayı: 21, 103 - 114, 10.05.2020

Mehmet Ali Karaman

Öz

Dünya tarihinin en etkili vakalarından olan savaşlar uzun ve sancılı süreçleri barındırır. Savaşların devletler tarihinde ayırıcı özelliklerinin yanı sıra birleştirici özellikleri de vardır. Öncesi ve sonrası ile etkisini sürdüren savaşlar toplumda devletlerin kendi iç çatışmalarına da ortam hazırlar. Bu polemikler genellikle üst bürokraside yaşandığı gibi basın ve yayın organlarında da kendini göstermiştir. Taraf olma, farklı kuvvetlerin yanında yer alma ve savaş sürecine dahil olma-olmama konuları genellikle polemik malzemeleridir.
XX. yüzyılın başına gelindiğinde tıpkı önceki savaşlar gibi I. Dünya Savaşı devletlerin olduğu kadar insanlığın da tarihini değiştirmiştir. Bu savaşı farklı kılan ise dünya üzerinde bilinen dört kıtayı yakından ilgilendirmesidir. Savaş sonrasında dünyada pek çok bölgenin haritaları yeniden çizilmiştir. Savaştan en çok etkilenen ve hem toprak hem de insan kaybıyla ciddi bunalımlar yaşayan, savaşın sonlanmasından kısa bir süre sonra da tamamen yıkılan Osmanlı Devleti olmuştur. Osmanlı Devleti’nin savaşa dâhil olma süreci, devletin yönetim merkezinde ve basın hayatında tartışmalı günlerin yaşanmasına sahne olmuştur. Mevcut çalışmada Osmanlı Devleti içerisinde savaş öncesi ve savaş sırasında yaşanan taraf olma algısının iyi-kötü yakınlaşması penceresinden ele alınmaktadır. Bu yaklaşımlar sergilenirken ortak fikirde buluşma çabaları dönemin basın yayın organları merkezinden irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

I. Dünya Savaşı, Savaş Basını, Osmanlı Basını

Kaynakça

• Akbay, C. (1991). Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi. Ankara: ATASE Yayınları.
• Ali Fuad. (1908) “Golç Paşa’nın Mektubu”, Asker Mecmuası, S. 8, s.1.
• Ayhan, B. (2008). Olağanüstü Durumlarda Toplumsal Dayanışma ve Bütünleşmeye Basının Katkısı Milli Mücadele Dönemi Türk Basını. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,S. 19, ss. 75-99.
• Beşikçi, M. (2015). Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı Seferberliği. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Canatar, M. (2018). Mehmed Fahreddin’in Sebilürreşâd Mecmuası’nda Yer Alan “Matbûâtımız” Başlıklı Yazısı ve Dönemin Osmanlı Basınına Bir Eleştirisi Türk Basın Tarihi Uluslararası Sempozyumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, ss. 303-321.
• Çanlı, M. (2017). “I. Dünya Savaşında Propaganda Amaçlı Yayınlanan Dergi: Cihan-ı İslam”, Karadeniz Araştırmalara Enstitüsü Dergisi, C. 3/4, ss. 79-111.
• Kalemli, H. (2018). “I. Dünya Savaşı Yıllarında Osmanlı Devleti’nde Sansür Uygulaması” Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Mayıs. ss. 509-538.
• Karal, E.Z. (1996). Osmanlı Tarihi C. 9. Ankara: TTK Yayınları.
• Karaman, M.A. (2016). Birinci Dünya Savaşı’nın İlk Yılında Tanin. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Koloğlu, O. (2010). Osmanlı Dönemi Basının İçeriği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
• Koloğlu, O. (2014). İlk Gazete İlk Polemik. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Mahmud Muin. (1914). “Keşke Düşmanlarımız Almanlar Olsaydı” Donanma Mecmuası, S.65 ss. 261-262.
• Öğün, T. (2018). “Osmanlı Basınında Cihad-ı Ekber: İran Örneği”, Türkiyat Mecmuası, Türkiyat Mecmuası, C.28/1, ss. 91-114.
• Show, S. J. (2008) Eski ve Yeni Arasında Sultan III. Selim Yönetiminde Osmanlı İmparatorluğu. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Yust K. (1995). Kemalist Anadolu Basını. (Haz. Orhan Koloğlu). Ankara: Çağdaş Gazeteciler Derneği Yayınları.
• Zürcher, E.-J. (2015) Modernleşen Türkiye'nin Tarihi. (Çev. Yasemin Saner). İstanbul: İletişim Yayınları.