Alahan Manastırı Batı Kilisesi’nin Tılsımlı Kapısı

Yıl 2019, Sayı: 19, 129 - 141, 01.05.2019

Gülgün Köroğlu

Öz

Erken Bizans Dönemine ait önemli bir hac merkezi olan Alahan Manastırı, Silifke-Karaman arasında Toros Dağları üzerinde suni bir teras üzerine kurulmuştur. Bölgede doğal mağaraların yanı sıra sonradan oluşturulmuş kayadan oyma mekânlar dini amaçlar ve mezarlar için kullanılmıştır. Alahan Manastırı’nın başlangıcı 5.yüzyıl ilk yarısına tarihlenir. Manastır 7. yüzyıl ortalarına kadar kullanılmış olmalıdır. Manastırın ilk yapıları terasın batısındaki kayadan oyma bölümden oluşur. Kayadan oyma mekânlar arasında keşiş hücreleri ile tek nefli bir kilise de vardır. Yapıların kuzey bölümleri ana kayaya dayandırılmış, diğer bölümleri ise kesme taştan inşa edilmiştir. Bazilikal planlı ikinci kilisenin yakınında vaftizhane, iki katlı bir yapı kalıntısı ile doğuda kubbeli bazilikal planda üçüncü bir kilise daha bulunur. Terasın ön bölümünde özellikle hacıların kullanımı için yaptırılmış revaklı bir gezi yolu uzanır.
Makaleye konu olan kabartmalar, manastırın Batı Kilisesi’nin batı kapısının lento ve sövelerinde yer alır. Lentoda İsa’nın kerubim melekleri tarafından göğe yüksetilmesi ile Tanrının dört yaratığının (tetramorph) görümüne şahitlik eden kutsal kişiler anlatılmaktadır. Sövelerde ise dişi şeytanı ayakları altında ezerek yok eden Mikael ve Gabriel tasvir edilmiştir. Bir anıt gibi duran batı kilisesinin kapı çerçevesinin Kutsal Kitap kökenli tasvirleri, manastırın inşa edildiği dağ yamacının konumu hac ziyareti için gelenleri manevi duygularını zirveye çıkarmış olmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Isauria, Alahan manastırı, Erken Bizans Dönemi, Kabartma, Göğe yükselme.

Kaynakça

• Akyol, A. A., Kadıoğlu, Y. K., Özyıldırım, M. (2014). Alahan Manastırı Kiremit Örnekleri Arkeometrik Çalışmaları. Selevcia ad Calycadnum IV, ss. 175-191.
• Baysal, E., Elton, H. (2014). A Tomb with a View: The Rock-Cut Cemetery at Alahan in Isauria. Adalia 17, ss. 181-208.
• Coulston, J., Gough, M. (1985). The Coins and Small Finds at Alahan. Mary Gough (Ed.), Alahan, An Early Christian Monastery in Southern Turkey, Based on the Work of Michael Gough içinde (ss. 62-74). Toronto: Pontificial Institute of Mediaeval Studies.
• Doğan, S. (2003). Ortaçağ Manastır Sistemi: Doğu ve Batı Manastırları. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 20 (2), ss. 73-89.
• Elton, H. (2002). Alahan and Zeno. Anatolian Studies 52, ss.153-157.
• Elton, H., Jackson, M., Mietke, G., Newhard, J., Özgenel, L., Twigger, E. (2009). Alahan’da (Isaurya) Bir Roma Kentinin Keşfi. OLBA XVII, ss. 83-116.
• Eyice, S. (1971). Karadağ (Binbirkilise) ve Karaman Çevresinde Arkeolojik İncelemeler. İstanbul: Pagan Kardeş.
• Forsyth, G. H. (1957). Architectural Notes on a Trip Through Cilicia. Dumbarton Oaks Papers 11, ss. 223- 236.
• Foss, C. (2002). Pilgrimage in Medieval Asia Minor. Dumbarton Oaks Papers 56, ss. 129-151.
• Flusin, B. (2009). Remarques sur la Tradition Manuscrite du De Aedificiis. Antiquite Tardive 8, ss. 9-17.
• Gerov, G. (2001). Treasures of Christian Art in Bulgaria (Ed. V. Pace). Sofia: Borina Publishing House. ss. 232-234.
• Gough, M. (1955). Some Recent Finds at Alahan. Anatolian Studies 5, ss.115-123.
• Gough, M. (1962). The Church of Evangelists at Alahan: A Preliminary Report. Anatolian Studies 12, ss.173-184.
• Gough, M. (1967). Alahan Monastery, Fourth Preliminary Report. Anatolian Studies 17, ss. 45-47.
• Gough, M. (1968). A Master Piece of Early Christian Architecture. The Metropolitan Museum of Art Bulletin 26, ss. 455-464.
• Gough, M. (1972). The Emperor Zeno and Some Cilician Churches. Anatolian Studies 22, ss.199-212.
• Gough, M. (1985). Alahan, An Early Christian Monastery in Southern Turkey, Based on the Work of Michael Gough (Ed. Mary Gough). Toronto: Pontificial Institute of Medieval Studies.
• Harrison, M. (1985). The Inscription and Chronology of Alahan’, Alahan, An Early Christian Monastery in Southern Turkey, Based on the Work of Michael Gough (Ed. Mary Gough). Toronto: Pontificial Institute of Medieval Studies. ss. 24-34.
• Hellenkemper, H., Hild, F. (1986). Neue Forschungen in Kilikien. Vienna.
• Hill, S. (1996). The Early Byzantine Churches of Cilicia and Isauria. Aldershot: Ashgate Publishing Ltd.
• Köroğlu, G. (2000). Al Oda (Ala Oda) Kaya Kilisesi. B. Mahir (Yay. Haz.), Celal Esad Arseven Anısına Sanat Tarihi Semineri içinde (ss. 218-225) İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Türk Sanatı Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları.
• Köroğlu, G. (2011). Bizans’ın Tılsımları. M. Bezdan (Ed.), Aktüel Arkeoloji Dergisi (Kehanet Büyü Fal Tılsım) Temmuz-Ağustos 22 içinde (ss. 98-105). İstanbul: Yayınevi.
• Köroğlu, G. (2013). Silifke Müzesi’nden Erken Bizans Dönemine Ait Gümüş Tılsım. Selevcia ad Calycadnvm 3, ss. 81-99.
• Köroğlu, G. (2016). Olba Kazısında Ele Geçen Erken Bizans Dönemine Ait Bir Tılsım/ An Amulet of Early Byzantine Period from Olba Excavation. Selevcia ad Calycadnvm 6, ss. 137-159.
• Kourkoutidou-Nicolaidou, E., Ch. Mavropoulou-Tsioumi (2012). Latomou Monastery (Hosios David). Ch. Bakirtzis - E. Kourkoutidou-Nicolaidou- Ch. Mavropoulou-Tsioumi (Eds.), Mosaics of Thessaloniki içinde (ss.180-195).
• Kourkoutidou-Nicolaidou , E. (2012a). Acheiropoietos. Ch. Bakirtzis-E. Kourkoutidou-Nicolaidou- Ch. Mavropoulou-Tsioumi (Eds.), Mosaics of Thessaloniki içinde (ss.196-237).
• Kutsal Kitap (2001). Eski ve Yeni Antlaşma (Tevrat, Zebur İncil) 1.Basım. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi.
• Mietke, G. (2009). The Contribution of Architectural Sculpture in Cilicia to Early Byzantine History. Byzantinoslavica Revue internationale des Etudes Byzantines 12, ss. 36-40.
• Peers, G. (2001). Substle Bodies, Representing Angels in Byzantium. London: University of California Press.
• Ramsay, A. M. (1904). The Early Christian Art of Isaura Nova. The Journal of Hellenic Studies 24, ss. 260-292.
• Ricci, A. (2015). Alahan, di nuovo. Rivista Nazionale dell’Istituto Nazionale di Archaeologia e Storia Dell’Arte 66 (34), ss. 37-48.
• Tiefenbach, H. (2003). Melekler ve Biz. İstanbul: Haberci Tanıtım Basın Yayın Dağıtım ve Ticaret.
• Thierry, N. (1962). Notes sur l’un des bas-reliefs d’Alahan Manastiri, en Isaurie. Cahiers Archaeologiques XVIII, ss. 43-47.
• Varinlioğlu, G. (2007). Living in a Marginal Environment: Rural Habitat and Landscape in Southeastern Isauria. Dumbarton Oaks Papers 61, ss. 287-317.
• Verzone, P. (1955). Alahan Manastırı Mimarisi Üzerinde Bir İnceleme. İstanbul: Yenilik Basımevi.
• Verzone, P. (1956). Un Monumento dell'Arte Tardo-Romanoin Isauria: Alahan Manastır. Turin.
• Williams, C. (1985). The Pottery and Glass. Mary Gough (Ed.), Alahan, An Early Christian Monastery in Southern Turkey, Based on the Work of Michael Gough içinde (ss. 36-61). Toronto: Pontifical Institute of Medieval Studies.